Morgunblaðið - 11.11.2013, Síða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 11. NÓVEMBER 2013
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Á elleftustundu hinsellefta dags
hins ellefta mán-
aðar gekk í gildi
vopnahléið sem
batt enda á fyrri heimsstyrj-
öldina. Níutíu og fimm ár eru
liðin í dag frá þeim degi, en
segja má með nokkrum rétti
að áhrifa styrjaldarinnar hafi
gætt og gæti jafnvel enn í lífi
flestra þeirra jarðarbúa sem
eru á lífi í dag. Í flestum Evr-
ópuríkjum er atburðarins
minnst á hverju ári með virðu-
legri minningarathöfn.
Á næsta ári verða eitt
hundrað ár liðin frá því að
heimsstyrjöldin hófst. Er von
á holskeflu fræðibóka um
stríðið þar sem mat verður
lagt á ýmsa þætti hennar, svo
sem upphaf styrjaldarinnar og
hverjum það var að kenna að
svo fór sem fór. Ekki síst mun
þar verða fjallað um tilgang
þessara átaka og ímynd þeirra,
en þetta tvennt er nátengdara
en ætla mætti.
Skotgrafahernaðurinn á
vesturvígstöðvunum með til-
gangslausum þjáningum, leðju
og blóði er nú það sem flestum
rennur í hug þegar hugurinn
leitar til áranna 1914-1918.
Ímyndin, sem má að miklu
leyti rekja til kvikmynda og
skáldsagna, hefur hjálpað til
við að festa í sessi þá tilfinn-
ingu sem almenningur í lönd-
unum hafði á þess-
um tíma, að fórnin
hefði ekki verið
þess virði, að til-
gangurinn hefði
verið óljós og
stríðið sem slíkt óþarfi.
Einna lengst í þeim efnum
ganga hugmyndir Nialls
Fergusonar, sem hefur sagt
hreint út að sigur Þýskalands í
stríðinu hefði valdið Bretlandi
og breska heimveldinu minna
tjóni en það sem tók við. Sag-
an hefði enda tekið annan blæ,
þar sem enginn Hitler, enginn
Lenín og enginn Stalín hefðu
þá verið til þess að valda þeim
hörmungum sem þessir menn
ollu á árunum sem eftir komu.
Sagnfræðingar hafa deilt hart
um þessa túlkun Fergusons og
má greina fjölgun í hópi þeirra
sem þvert á móti segja að
stríðið hafi hvorki verið til-
gangslaust né að eymdar-
ímyndin úr skotgröfunum gefi
algjörlega rétta mynd af átök-
unum.
Stríðið varð ekki til þess að
binda enda á öll stríð, þvert á
vonir fólks. Í staðinn svipti
það hetjuljómanum af stríðs-
átökum. Með því að minnast
þeirra sem féllu er ekki ein-
ungis heiðrað það fólk sem gaf
líf sitt í skiptum fyrir óljósan
málstað, heldur er einnig hald-
ið á lofti þeirri von að senn
styttist í þann dag sem vonin
um heim án stríða rætist.
Minningu fyrri
heimsstyrjaldar
verður haldið á loft}
Hin ellefta stund
Sigmundur Dav-íð Gunn-
laugsson forsætis-
ráðherra flutti á
dögunum Alþingi
skýrslu um stöðu
undirbúningsferils
væntanlegrar að-
stoðar við skuldsett heimili.
Stjórnarandstæðingar hafa
gert mjög lítið úr þeim upplýs-
ingum sem þar hafa komið
fram. En framhjá því verður
ekki horft að eingöngu var um
framvinduskýrslu að ræða.
Birting hennar var í fullu sam-
ræmi við það verklag sem for-
sætisráðherra kynnti og sam-
þykkt var á sumarþingi og
ráðherrann undirstrikaði að
ferlinu miðaði samkvæmt því.
Slíka skýrslu ber að flytja
hvort sem stærstu tíðindi boð-
aðra aðgerða liggja fyrir eða
ekki. Ekki stóð til að slík tíma-
mót væru runnin upp í byrjun
nóvember.
Þá hefur verið reynt að sá
þeim fræjum að stjórnarflokk-
arnir gangi ekki í takt við und-
irbúning fullnustu málsins. Það
er þó ekkert sem bendir til
þess. Stjórnarflokkarnir báðir
létu þessi mál mjög til sín taka
fyrir kosningarnar, en ekki að-
eins Framsóknarflokkurinn
einn, þótt sá flokk-
ur færi vissulega
fram með mjög af-
gerandi yfir-
lýsingar. Eins og
eðlilegt er og óhjá-
kvæmilegt var
gætir áherslna
beggja flokka í yfirlýsingum
stjórnarsáttmála um málið.
Þótt þær áherslur væru ólíkar
var það niðurstaða formanna
flokkanna við stjórnarmynd-
unina, að hægt væri og beinlín-
is æskilegt að samræma báða
kostina og ná þannig hall-
kvæmri niðurstöðu.
Það liggur í augum uppi að
fjármögnun aðgerða og umfang
þeirra verður ekki rætt eða
rakið í smáatriðum fyrr en nær
endanlegri niðurstöðu er komið
en nú er. Stjórnarandstaðan
hlýtur að gera sér grein fyrir
því. Hún lætur eins og stjórn-
arflokkarnir og þá Framsókn-
arflokkurinn sérstaklega séu
að leita leiða til að efna ekki
fyrirheit sín.
Flokkarnir, sem settu
„skjaldborg um heimilin“ í önd-
vegi sinnar stjórnarstefnu vor-
ið 2009, án viðleitni til að efna
þau fyrirheit sem í „skjald-
borginni“ fólust, ættu ekki að
vera með getgátur af því tagi.
Skýrsla forsætisráð-
herra um fyrirhug-
aðar aðgerðir í þágu
skuldsettra heimila
var í eðlilegu fari}
Óþarfar getgátur
K
unningi minn, sem jafnan hefur
jólasvein uppi árið um kring,
virðist reita fólk reglulega til
reiði, einnig árið um kring, og þá
sérstaklega þegar það eru ekki
24 dagar til jóla. Hann segir að „hipparnir“
verði yfirleitt reiðastir – „þessir sem yfirleitt
segja að alls konar sé alls staðar best“ – bara
ekki jólaskraut.
Vissulega væri ekki kórrétt að taka undir að
þeir frjálslyndu séu heiftúðugastir út í jólahlað-
borð í október en óneitanlega verður maður var
við – kannski ekki heiftarhug, en að það er hóp-
ur fólks sem getur orðið býsna bráðlyndur ef
svo mikið sem krælir á tilþrifalítilli hvítri seríu
úti í glugga. Sami hópur verður auðvitað galinn
út í skreytingameistarana í Fossvogi! Það lið
keyrir jafnvel inn göturnar og spólar þær svo út
með þjósti, svo vandlætingin sé örugglega á
hreinu.
Það er ekki ætlunin að útlista nákvæmlega yfir hverju
fólk reiðist en það er spurning af hverju, hvað býr undir?
Þetta kallast í besta falli örlítill skortur á umburðarlyndi og
í versta falli getur þetta kannski lýst því að fólk þurfi að
vinna í andlegu ástandi sínu; að geta ekki fagnað ánægju
annarra og samglaðst jólabörnum þjóðarinnar. Sem skilja
auðvitað ekkert í því hvernig hópur fólks getur sameinast í
bræði – út í örfáar jólakúlur og seríur og það að vilja borða
piparkökur í nóvember. Má það það ekki bara?
Spurningin ætti ekki að vera af hverju fólk vill hrinda jól-
unum af stað á sumrin heldur hvað er í gangi
hjá fólki, svona innst inni, sem verður svona illt
út í jólabörnin? Er ekki bara einhver brjál-
æðislegur jólakvíði þarna að baki? Þarf þetta
fólk að fara í jóga? Af hverju er ekki hægt að
sýna umburðarlyndi? Það er fullkomlega eðli-
legt að spyrja þessara spurninga á móti.
Það eru margar vísindalegar sannanir fyrir
því að það er best að hafa jólahátíðina í huga ár-
ið um kring. Engin ný sannindi í því að það
minnkar álagið að kaupa gjafirnar frá því í
byrjun janúar og dreifa kostnaðinum þannig
jafnt á launatékka ársins. Það er bara ein
ástæðan.
Þá má benda á að neikvæð tölfræðin sem
dregin er fram jólunum til háðungar getur ver-
ið endalaust villandi. Jólunum er kennt um
þunglyndi og hjónaskilnaði, en hjón eru sam-
kvæmt pappírum ýmissa lögfræðinga líklegust
til að sækja um skilnað í kringum 14.-16. janúar. Á það hef-
ur hins vegar verið bent að fólk sé þá löngu farið, yfirleitt á
haustin, að huga að því að kveðja makann. Það vilji hins
vegar, í nístandi samviskubiti, gefa börnunum ein jólin enn
í faðmi fjölskyldunnar og þess vegna sé allt vitlaust að gera
hjá skilnaðarlögfræðingum í janúar. Þetta er meðal annars
álit Cathy Meyer, eins reyndasta skilnaðarlögfræðings
Bandaríkjanna og stofnanda heimasíðunnar Divorced-
WomenOnline.com. Þessi jólaskrif eru alls ekki of snemma
í því. Það er full ástæða til að ræða þetta áður en hátíðin
gengur í garð. julia@mbl.is
Júlía Margrét
Alexanders-
dóttir
Pistill
Aldrei of snemmt
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Þótt enn ríki breið sam-staða meðal þorra stétt-arfélaga á almennavinnumarkaðinum um að
reyna gerð skammtímasamnings
við endurnýjun kjarasamninganna,
svokallaðs aðlögunarsamnings,
sem yrði skref í átt að gerð lang-
tímasamnings á næsta ári, má
ekki mikið út af bregða svo þeirri
sátt verði ekki sundrað. Viðmæl-
endur í verkalýðshreyfingunni
segja að enn sé vilji til að semja
um hóflegar launahækkanir til að
styrkja kaupmátt launafólks en
aðgerðir ríkisstjórnar verði að
vera límið sem haldi þessu saman.
Þegar samninganefnd Alþýðu-
sambands Íslands gekk á fund
ráðherra sl. fimmtudag vegna
komandi kjarasamninga var þol-
inmæði verkalýðsforingja að
bresta skv. heimildum. Fram að
þeim fundi hafi fátt komið fram af
hálfu ríkisstjórnarinnar og sam-
skiptin við stjórnvöld verið sára-
lítil. Litið var á þessar viðræður
sem nú eru hafnar sem lokatilraun
til að ná þessu saman, enda aðeins
þrjár vikur þar til samningar
renna út. Að öðrum kosti gæti svo
farið að einstök landssambönd og
félög færu hvert sína leið í kjara-
viðræðunum við Samtök atvinnu-
lífsins. Á vettvangi Starfsgreina-
sambandsins (SGS) eru þó
viðræður einstakra hópa um sér-
mál einstakra sviða komnar á
skrið.
Skattatillaga ASÍ mála-
miðlun vegna ágreinings
Á fundinum lýstu ráðherrarn-
ir vilja til aðgerða til að greiða
fyrir samningum en skv. heimld-
um í gær höfðu þó fáar áþreif-
anlegar hugmyndir komið fram.
Hvaða leið verður farin við
lækkun skatta skiptir miklu um
útkomu kjarasamninganna þegar
mat verður lagt á kaupmáttar-
ávinning launafólks. Sú leið sem
stjórnvöld leggja til, að miðþrep
tekjuskattsins lækki um 0,8%, hef-
ur verið gagnrýnd af verkalýðs-
hreyfingunni. Forsætisráðherra
hefur sagt að til greina kæmi að
skoða breytingar á persónu-
afslættinum, sem félagar í SGS
hafa stutt, en viðmælendur innan
ASÍ segja að sú leið sé þó ekki sú
sem hreyfingin er að biðja um.
ASÍ hefur lagt til að mörkin þar
sem miðþrep tekjuskattsins byrjar
verði hækkuð og er sú tillaga nið-
urstaða málamiðlunar innan laun-
þegahreyfingarinnar en mikill
ágreiningur hefur verið innan ASÍ
um hvaða skattalækkunarleið eigi
að fara og komi launafólki helst til
góða.
Tilefni til bjartsýni
Forsvarsmenn Samtaka at-
vinnulífsins hafa einnig átt við-
ræður við stjórnvöld að undan-
förnu. Þorsteinn Víglundsson,
framkvæmdastjóri SA, segir þreif-
ingar í gangi sem byggjast á sam-
tölum við stjórnvöld að und-
anförnu og ákveðin mynd hafi
komist á þetta eftir viðræður ASÍ
og ráðherranna sl. fimmtudag.
„Ég vonast til að það verði komin
mynd á þetta í fyrri hluta vik-
unnar,“ segir Þorsteinn.
Hann segir þróun mála gefa
tilefni til bjartsýni. „Það er orðinn
mjög stuttur tími til stefnu. Við
höfum lagt áherslu á að breytt
vinnubrögð og ný nálgun á kjara-
samninga verður ekki unnin nema
með virkri aðkomu stjórnvalda.
Ég held að það sé ágætur sam-
hljómur með okkur og stjórnvöld-
um hvað það varðar,“ segir hann.
Úrslitatilraun til að
viðhalda breiðri sátt
Morgunblaðið/Golli
Kjaramál Þrjár vikur eru til stefnu þar til samningar á almenna vinnumark-
aðnum losna. Skýrast ætti á næstu dögum hvort viðræður fara á skrið.
Ummæli seðlabankastjóra í lið-
inni viku um að laun ættu ekki
að hækka meira en sem nemur
2,5% verðbólgumarkmiði hafa
valdið gremju innan launþega-
hreyfingarinnar. Þar er á það
bent að ekki sé gert ráð fyrir að
verðbólgumarkmiðinu verði náð
fyrr en í árslok 2015. Slíkir
samningar fælu því í sér kaup-
máttarskerðingu næstu tvö ár-
in. Í spá Seðlabankans er vísað
á sögulega reynslu og segir í
Peningamálum að því sé í spá
bankans gert ráð fyrir launa-
hækkunum í kjarasamning-
unum umfram það sem sam-
ræmist verðbólgumarkmiðinu
og laun hækki um 5% að með-
altali á næstu þremur árum.
Vinnumarkaðurinn verði skv. því
áfram mikilvæg uppspretta inn-
lends verðbólguþrýstings.
Umsamin laun hafa hækkað
um 3,8% að meðaltali á ári frá
1990 en meðalhækkun launa
hefur verið 6,3% á ári.
Ósáttir við
ummæli
LAUN OG VERÐBÓLGA