Morgunblaðið - 22.11.2013, Blaðsíða 42

42 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 22. NÓVEMBER 2013
Eftir að skrifað var
undir verksamning um
gerð Norðfjarð-
arganga verður tíminn
notaður til undirbún-
ingsrannsókna á jarð-
gangagerð milli Egils-
staða og
Seyðisfjarðar. Hug-
myndir um tengingu
Norðfjarðar og Seyð-
isfjarðar við Egilsstaði
og Hérað komu fyrst
fram 1983 þegar talað var um
þrenn veggöng inn í Mjóafjörð.
Eldsvoði í flutningabíl sem var á
leiðinni í gegnum 11 km löng jarð-
göng í Noregi vekur spurningar
um hvort 12-13 km löng veggöng
undir Fjarðarheiði séu heppileg
lausn til að rjúfa einangrun Seyð-
firðinga við Egilsstaðaflugvöll.
Áhyggjur heimamanna get ég vel
skilið. Vegna fiskflutninganna til
Seyðisfjarðar sem vegurinn á heið-
inni þolir ekki skulu nýkjörnir
þingmenn Norðausturkjördæmis
fylgja þessu máli eftir í samgöngu-
nefnd Alþingis til að viðkomustaður
ferjunnar fái öruggari vegtengingu
við byggðirnar norðan Fagradals.
Undirbúningsrannsóknirnar sem
voru samþykktar á Alþingi verða
tímafrekar á meðan biðlistar eftir
jarðgöngum eru langir. Að loknum
alþingiskosningum er ekki sjálf-
gefið að ákveðið verði að grafa 12
km löng veggöng undir Fjarð-
arheiði án þess að Vegagerðin
kanni vandlega hvort aðrar leiðir
komi til greina. Tímabært er að
menn leggi á hilluna pólitískan
hrepparíg og semji um nýja for-
gangsröðun samgöngubóta sem
tryggir öllum Austfirðingum utan
Norðfjarðar greiðari aðgang að
Fjórðungssjúkrahúsinu í Neskaup-
stað. Fyrir kjördæmabreytinguna
áttu allir fyrrverandi þingmenn
Austurlands að flytja á Alþingi til-
lögu um jarðgöng sem hefðu tryggt
viðkomustað Norrænu
öruggari vega-
samgöngur við Egils-
staðaflugvöll. Von-
sviknir Seyðfirðingar
spyrja hvort þingmenn
Norðausturkjördæmis
séu ábyrgðarlausir
þegar enginn veit hver
stefna þeirra er. Í stað
þess að ákveða Fjarð-
arheiðargöng verða
þingmenn Norðaust-
urkjördæmis að svara
spurningum Seyðfirð-
inga sem vilja hið
snarasta fá að vita hvort hagkvæm-
ara væri að leysa þetta vandamál
með veggöngum undir Gagnheiði
eða tvennum styttri göngum úr
Eyvindarárdal og frá Seyðisfirði
inn í Mjóafjörð. Fyrr losna
áhyggjufullir flutningabílstjórar
aldrei við beygjurnar í Efri- og
Neðri-Stafnum sem skapa vand-
ræði. Fárviðri og átta metra snjó-
dýpt í 640 m hæð á Fjarðarheiði
kemur í veg fyrir að Seyðfirðingar
geti treyst á sjúkraflugið þegar
neyðartilfelli sem enginn sér fyrir
koma upp. Meira en tvo klukku-
tíma getur tekið að flytja slasaðan
mann yfir heiðina á meðan sjúkra-
flugvél bíður á Egilsstaðaflugvelli.
Þvert á allar veðurspár getur allt
farið á versta veg í miklum blind-
byl á Fjarðarheiði Seyðfirðingum
til mikillar hrellingar þegar mín-
útur skilja milli lífs og dauða. Að
undirlagi Steingríms J. sýndi frá-
farandi ríkisstjórn Seyðfirðingum
fyrirlitningu þegar hún lýsti andúð
sinni á tillögu Arnbjargar Sveins-
dóttur um Fjarðarheiðargöng sem
afgerandi meirihluti á Alþingi sam-
þykkti. Hafi stuðningsmenn Vaðla-
heiðarganga á Austurlandi og fyrr-
verandi stjórnarliðar sem vildu
mismuna Norðfirðingum og Seyð-
firðingum skömm fyrir. Árangurs-
laust hafa vonsviknir Seyðfirðingar
spurt þingmenn Norðaust-
urkjördæmis hvort þeir vilji flytja
nýja þingsályktunartillögu um að
aðrar leiðir verði skoðaðar fari svo
að Vegagerðin telji hagkvæmara að
rjúfa alla vetrareinangrun Seyð-
isfjarðar við Egilsstaði og Hérað
með styttri göngum inn í Mjóa-
fjörð. Enn er mörgum spurningum
ósvarað á meðan engar tillögur
koma fram um hvernig nýr stjórn-
armeirihluti afgreiðir þetta hags-
munamál Seyðfirðinga næstu fjög-
ur árin. Hvort sem
vetrareinangrun Seyðisfjarðar
verður rofin með löngum eða
styttri veggöngum skiptir öllu máli
að stjórnvöld láti flýta undirbún-
ingsrannsóknum til að viðkomu-
staður Norrænu losni endanlega
við snjóþungan og illviðrasaman
fjallveg í 640 m hæð á heiðinni.
Eftir öðrum leiðum fá Seyðfirð-
ingar aldrei öruggari heils-
árssamgöngur við Egilsstaða-
flugvöll. Á Fjarðarheiði versnar
ástandið þegar fréttir berast af því
að 6-12 metra snjódýpt og 40
metra veðurhæð á heiðinni veldur
bílstjórum flutningabíla vandræð-
um. Eina leiðin til að bregðast við
þessu vandamáli er að núverandi
innanríkisráðherra beiti sér fyrir
nýrri samgönguáætlun ef íbúar
Fjarðabyggðar og Seyðisfjarðar
eiga að fá öruggari vegtengingu við
Egilsstaðaflugvöll allt árið um
kring. Allar tilraunir til að setja
Egilsstaði og Seyðisfjörð inn á eitt
samfellt atvinnusvæði án jarðganga
heppnast aldrei. Rjúfum vetrarein-
angrun Seyðisfjarðar.
Ástandið versnar
á Fjarðarheiði
Eftir Guðmund
Karl Jónsson » Vonsviknir Seyðfirð-
ingar spyrja hvort
þingmenn Norðaust-
urkjördæmis séu
ábyrgðarlausir þegar
enginn veit hver stefna
þeirra er.
Guðmundur Karl
Jónsson
Höfundur er farandverkamaður.
Íslenska lífeyr-
iskerfið er sterkt. Kerf-
ið byggist á lífeyr-
issjóðum sem taka við
iðgjöldum sjóðfélaga á
starfsævinni og greiða
ævilangan lífeyri eftir
að vinnu lýkur og í sum-
um tilvikum örorkulíf-
eyri vegna starfs-
orkumissis eða
makalífeyri vegna frá-
falls. Það tekur langan tíma að
byggja upp lífeyrissjóði
og Íslendingar njóta
framsýni þeirra sem
stofnuðu þá. Almennt
er litið til kjarasamn-
inganna 1969 sem upp-
haf lífeyrissjóðakerf-
isins í núverandi mynd
en þá var samið um
stofnun lífeyrissjóða
fyrir almennt launafólk.
Athyglisvert er að þessi
ákvörðun var tekin í
kjölfar mikils efnahags-
samdráttar eftir hrun
síldarstofnsins á árunum á undan.
Nokkrir lífeyrissjóðir eiga lengri
sögu, m.a. lífeyrissjóðir opinberra
starfsmanna og Lífeyrissjóður verzl-
unarmanna.
Skylda og frjáls viðbót
Styrkleiki íslenska lífeyrissjóða-
kerfisins felst í skylduaðild og sjóð-
söfnun. Samkvæmt lögum ber öllum
starfandi einstaklingum á aldrinum
16-69 að greiða lágmarksiðgjald í líf-
eyrissjóð, í dag 12% af launum.
Skylduaðildin tryggir að allir leggi
fyrir og ávinni sér lágmarkslífeyri.
Það er afar mikilvægt og dregur úr
framfærsluþörf almannatrygg-
ingakerfisins sem hleypur undir
bagga með þeim sem eiga engin eða
lítil lífeyrisréttindi.
Þeir sem vilja bæta við eftirlaunin
geta nýtt sér heimildir til viðbótarlíf-
eyrissparnaðar. Sá sparnaður er yf-
irleitt bundinn til 60 ára aldurs en
nýtur í staðinn skattalegs hagræðis
þar sem ekki er greiddur fjármagns-
tekjuskattur af vaxtatekjum. Flestir
launþegar eiga auk þess kost á mót-
framlagi launagreiðanda gegn eigin
framlagi til viðbótarlífeyrissparn-
aðar. Allir sem geta ættu að nýta sér
þetta hagkvæma sparnaðarform.
Brýn viðfangsefni
Við stöndum frammi fyrir þremur
brýnum viðfangsefnum sem takast
þarf á við.
Í fyrsta lagi lifa landsmenn lengur
en áður og mannfjöldaspár gera ráð
fyrir að þessi þróun haldi áfram.
Þannig hefur meðalævi 65 ára karla
lengst um 2,4 ár (15%) og kvenna um
1,8 ár (9%) á árunum 1990-2012. Að
öðru óbreyttu eykur þessi þróun
skuldbindingar lífeyrissjóðanna því
þeir greiða ævilangan ellilífeyri.
Sjóðirnir geta brugðist við þessu með
þrennum hætti: hækkun iðgjalda,
hækkun lífeyrisaldurs eða lækkun líf-
eyrisgreiðslna. Hvernig brugðist
verður við þessari þróun er fyrst og
fremst viðfangsefni aðila kjarasamn-
inga.
Í öðru lagi er stór hluti af opinbera
lífeyriskerfinu ófjármagnaður. Um
síðustu áramót var hallinn á lífeyr-
issjóðum starfsmanna ríkis og sveit-
arfélaga samtals 469 milljarðar, þar
af voru 369 milljarðar hjá Lífeyr-
issjóði starfsmanna ríkisins. Mik-
ilvægt er að ríki og sveitarfélög byrji
sem fyrst að leggja fyrir til að fjár-
magna hallann því viðfangsefnið
verður erfiðara með hverju ári sem
líður án nokkurra aðgerða. Ef ekkert
verður að gert mun vandinn flytjast
milli kynslóða en það viljum við ekki.
Í þriðja lagi búa lífeyrissjóðirnir
við takmarkaða fjárfestingarkosti
vegna gjaldeyrishafta. Ef höftin
verða viðvarandi getur afleiðingin
orðið sú að eignir sjóðanna verða
einsleitar og með yfirgnæfandi
áhættu á eitt hagkerfi. Það vill að
sjálfsögðu enginn hafa gjaldeyrishöft
en þau voru sett á við mjög erfiðar
aðstæður árið 2008. Síðan eru liðin
fimm ár og það er eitt af mikilvægari
verkefnum stjórnvalda að finna leið
til að afnema höftin. Skoða verður all-
ar tiltækar leiðir til þess og verður
þjóðin að vera tilbúin að fórna minni
hagsmunum fyrir meiri til að losna
við þau. Sterk rök eru fyrir því að líf-
eyrissjóðirnir verði fremstir í röðinni
þegar höftin verða losuð þannig að
sjóðirnir geti fjárfest erlendis og auk-
ið áhættudreifingu. Á móti verða
sjóðirnir að vera tilbúnir að fjárfesta í
smáum en öruggum skrefum á
löngum tíma.
Heildarendurskoðun í gangi
Í kjarasamningum í maí 2011 var
samið um stofnun samráðshóps
stjórnvalda og aðila vinnumarkaðar-
ins um lífeyrismál til að endurskoða
lífeyriskerfið. Meginmarkmiðin eru
jöfnun lífeyrisréttinda, að allir lífeyr-
issjóðir starfi á sjálfbærum grunni og
greiði ásættanlegan lífeyri. Í því sam-
bandi mun nefndin m.a. yfirfara ið-
gjöld, lífeyrisaldur og ávöxtunarvið-
mið. Miklar vonir eru bundnar við
störf nefndarinnar og að samstaða
geti náðst um tillögur um að gera
gott kerfi enn betra. Það er í takt við
kjörorð lífeyrissjóðanna sem er:
Lifðu vel og lengi.
Svo við getum lifað vel og lengi
Eftir Gunnar
Baldvinsson »Mikilvægt er að sam-
staða náist um end-
urskoðun lífeyriskerf-
isins og að farsæl
niðurstaða fáist í þrem-
ur brýnum viðfangs-
efnum sem þarf að
leysa.
Gunnar Baldvinsson
Höfundur er formaður stjórnar
Landssamtaka lífeyrissjóða og fram-
kvæmdastjóri Almenna lífeyrissjóðs-
ins.
VINNINGASKRÁ
13258 31376 34670 36086
13487 28150 33644 38646 53030 59674
14606 28613 34151 41564 57911 61288
16972 31742 36809 41618 58662 66949
27112 32055 38400 51927 59046 77883
Vinningur
Kr. 50.000 Kr. 100.000 (tvöfaldur)
Aðalvinningur
Kr. 2.000.000 Kr. 4.000.000 (tvöfaldur)
3 5 0 7 1
Vinningur
Kr. 100.000 Kr. 200.000 (tvöfaldur)
30. útdráttur 21. nóvember 2013
162 10775 20141 29293 41125 53044 63747 72380
386 11236 20445 29314 41526 53071 64356 72507
824 11478 20541 29378 41881 53617 64505 72750
1053 11612 20690 29481 42026 53822 64758 72906
1106 11666 21044 29805 42112 53880 64802 73188
2033 11883 21099 29922 42268 53895 64864 73244
2058 13061 21241 29971 43154 54236 66037 73939
2573 13090 21550 30051 43325 54874 66054 74564
2900 13699 21583 30349 44571 55605 66197 74596
3187 14514 22617 31470 44611 55625 66891 74685
3313 14756 22623 32298 44882 55762 67132 75341
3766 14838 23484 32978 45058 55950 67237 75401
4089 15030 23627 34079 46042 55984 67477 75613
4502 15116 23794 34280 46104 56034 67599 75808
4530 15133 23946 34727 46241 56721 67827 75977
4542 15201 24155 34851 47564 56831 68057 76388
4582 15584 24328 35129 47953 57102 68093 76610
5056 16258 24616 35588 48234 58279 68561 76657
5325 16303 25011 35696 48240 58338 68587 77614
6110 16338 25626 36951 48431 58744 68619 77844
6251 16463 26527 37059 48518 59397 69257 78001
6762 16891 26613 37235 48561 59501 69268 78142
7576 16930 27252 37306 48600 59733 69326 78230
7595 17076 27274 37630 49366 59978 69830 78599
7888 17563 27421 37650 49551 60119 69838 78921
7911 17652 27604 38148 50245 60385 70155 79515
8336 17995 28282 38230 50789 60713 70444
8576 18715 28320 39769 51450 60794 70638
9447 18976 28341 40242 52035 61749 71005
9659 19038 28444 40425 52063 62487 71104
10060 19078 28488 40938 52287 63102 72157
10327 19274 28597 41104 52831 63349 72280
248 9631 21870 33531 44226 53097 63810 72993
2816 9805 22035 34363 46141 53942 64554 74516
4172 10609 23511 35345 46184 54171 65003 75081
4572 11826 24104 36024 46491 56005 65060 75111
5270 13256 24424 37067 47342 57096 65129 76049
5355 15335 24846 37219 47398 57404 66419 76551
5700 17446 25411 37902 48668 57636 67587 79389
6394 17651 26389 38695 49404 58288 68324 79661
6596 17773 26458 39807 49453 60366 68882 79726
7753 19374 26941 39896 50656 60407 71506
7964 20182 28319 40172 50828 61008 71929
8647 21152 31048 41377 52071 61986 72218
9242 21664 31334 42442 52461 62167 72462
Næsti útdráttur fer fram 28. nóvember 2013
Heimasíða á Interneti: www.das.is
Kr. 10.000 Kr. 20.000 (tvöfaldur)
Kr. 20.000 Kr. 40.000 (tvöfaldur)
Vinningur
Vinningur