Morgunblaðið - 24.01.2014, Page 4

4 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 24. JANÚAR 2014
Suðurlandsbraut 20, Reykjavík | Sími 588 0200 |www.eirvik.is
Elica háfar
SVIÐSLJÓS
Kjartan Kjartansson
kjartan@mbl.is
Algengasta lánaform á Íslandi
undanfarin ár, svonefnd Íslandslán,
verða bönnuð samkvæmt tillögu
meirihluta sérfræðinganefndar for-
sætisráðherra um afnám verðtrygg-
ingar á nýjum neytendalánum.
Nefndin kynnti fjölmiðlum til-
lögur sínar í gær en þær höfðu fyrr í
vikunni verið kynntar ríkisstjórn-
inni. Ekki er lagt til að verðtrygg-
ingin verði afnumin með öllu að svo
stöddu og ekki er hróflað við verð-
tryggðum lánum sem fólk hefur
þegar tekið.
Megintillaga nefndarinnar er að
óheimilt verði að bjóða verðtryggð
jafngreiðslulán til fjörutíu ára sem
hingað til hefur verið ríkjandi lána-
form á Íslandi. Hámarkstími þeirra
verði þess í stað 25 ár.
Þá er lagt til að lágmarkstími
verðtryggðra lána verði hækkaður
úr fimm árum í tíu. Þannig verði
komið í veg fyrir að neyslulán til
annarra nota en íbúðakaupa verði
verðtryggð. Lagt er til að þessar til-
lögur taki gildi 1. janúar 2015.
Hvetji til óverðtryggðra lána
Í máli nefndarmannanna kom
fram að sambland af jafngreiðslum
og löngum lánstíma væri versta birt-
ingarmynd verðtryggingar á Íslandi.
Talaði Valdimar Ármann, hagfræð-
ingur og fjármálaverkfræðingur, um
„eitraðan kokteil“ í þessu samhengi.
Til viðbótar við að banna lengri
verðtryggð lán vill nefndin beita
hvötum til að auka vægi óverð-
tryggðra lána á kostnað verð-
tryggðra. Þannig verði vaxtabætur
aðeins greiddar vegna vaxta-
greiðslna en ekki vegna verðbóta-
þátta, fjármálafyrirtækjum gert
skylt að hafa jafnvægi á milli verð-
tryggðra eigna og skulda þannig að
viðvarandi ósamræmi verði óheimilt
og eftirlit verði hert með
veðsetningarhlutföllum.
Mótvægisaðgerðir
Til þess að vega upp á móti áhrif-
um tillagnanna, eins og hærri
greiðslubyrði í upphafi óverð-
tryggðra lána, leggur nefndin til að
tekjulágir og þeir sem kaupa sér
fyrstu íbúð sína fái aðstoð, til dæmis
með endurskipulagningu vaxtabóta-
kerfisins og skattaafslætti. Fast-
eignakaupendur almennt fái aðstoð
eins og með því að fá að ráðstafa nýj-
um séreignarlífeyrissparnaði til
lækkunar á greiðslubyrðinni.
Auk þess eru ýmsar aðrar mót-
vægisaðgerðir lagðar til eins og end-
urskoðun á húsnæðiskerfinu, ríkið
auki vægi verðtryggðrar skulda-
bréfaútgáfu til að gefa lífeyris-
sjóðum annan verðtryggðan fjár-
festingarkost en húsnæðislán og
ýmislegt fleira.
Endurskoðað 2016
Meirihluti nefndarinnar vildi ekki
ganga svo langt að leggja til afnám
verðtryggðra lána með öllu að svo
stöddu. Fram kom að 81% af skuld-
um heimilanna væri verðtryggt og
að heildarfjárhæð þeirra næmi 1.500
milljörðum króna.
Greining nefndarinnar leiddi í ljós
að algert afnám verðtryggingar í
einu vetfangi hefði umtalsverð nei-
kvæð áhrif fyrir neytendur, fast-
eignamarkaðinn, lánveitendur og
hagkerfið í heild.
Hærri greiðslubyrði lána gerði að-
gengi að lánsfé erfiðara fyrir tekju-
lága sem gætu þá ekki eignast hús-
næði nema frekari aðgerðir kæmu
til. Fasteignaverð gæti lækkað um
allt að fimmtung en fasteignamark-
aðurinn er undirstaða fjármála-
markaðarins.
Afnám verðtryggingar myndi
ennfremur gjörbreyta fjárfestingar-
umhverfinu og óvíst væri hvort líf-
eyrissjóðir héldu áfram að fjár-
magna fasteignalán heimila.
Uppgreiðsluvandi Íbúðalánasjóðs
(ÍLS) myndi enn dýpka þar sem
hann gæti ekki gefið út ný verð-
tryggð lán til að standa undir verð-
tryggðum skuldbindingum sínum.
Að öllu ofansögðu telur nefndin að
afnámið gæti ógnað fjármálastöðug-
leika landsins.
Því leggur hún til að staðan verði
metin að nýju árið 2016 og í fram-
haldinu verði mótuð áætlun um fullt
afnám verðtryggingarinnar. Áður en
hægt verði að afnema hana að fullu
þurfi að leggja grunn að nýju hús-
næðiskerfi, leysa vanda ÍLS, endur-
skoða lagaumhverfi lífeyrissjóða
m.t.t. verðtryggingar auk þess sem
efnahagslegur stöðugleiki, til dæmis
framtíð fjármagnshafta spili inn í.
Verðtrygging afnumin að hluta
 Nefnd forsætisráðherra telur ekki stætt á því að afnema verðtryggingu með öllu strax vegna
hættu við fjármálastöðugleika  Tiltekin lánaform bönnuð  Hvatar til að taka óverðtryggð lán
Séfræðingar
» Nefndin var skipuð í ágúst
sjö sérfræðingum.
» Þau eru: Ingibjörg Ingva-
dóttir, hdl. og formaður
nefndarinnar, Helga Hlín
Hákonardóttir lögfræðingur,
Iða Brá Benediktsdóttir
viðskiptafræðingur, Sigrún
Ólafsdóttir, alþjóðaviðskipta-
fræðingur í forsætisráðu-
neytinu, Tómas Brynjólfsson,
hagfræðingur í fjármála- og
efnahagsráðuneytinu, Valdi-
mar Ármann, hagfræðingur
og fjármálaverkfræðingur, og
Vilhjálmur Birgisson,
formaður Verkalýðsfélags
Akraness.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Afnám Ingibjörg Ingadóttir, formaður nefndarinnar, kynnti tillögurnar ásamt Helgu Hlín Hákonardóttur, Valdimar Ármann og Vilhjálmi Birgissyni.
Samanburður á greiðslubyrði Íslandsláns
og óverðtryggðs láns
Verðtryggð jafngreiðslulán Óverðtryggð jafngreiðslulán
Þróun mánaðarlegrar greiðslubyrði til 25 og 40 ára
miðað við 10 m. kr. höfuðstól og 4% raunvexti
Heimild: Sýrsla sérfræðingahóps um afnám verðtryggingar
300
250
200
150
100
50
0
Þús. kr.
0 10 20 30 40 ár 0 10 20 30 40 ár
300
250
200
150
100
50
0
Þús. kr.
5% verðbólga
1% verðbólga
Lán til 25 ára
Lán til 40 ára
9% vextir
5% vextir
Lán til 25 ára
Lán til 40 ára
Vilhjálmur Birgisson, formaður
Verkalýðsfélags Akraness, skil-
aði séráliti í nefndinni. Hann
vildi ganga mun lengra og af-
nema verðtryggingu með öllu
strax 1. júlí á þessu ári. Sagði
hann að hlutverk sérfræðinga-
hópsins hafa verið að finna út
hvernig ætti að afnema verð-
trygginguna en ekki hvort það
væri hægt. Tillaga meirihlut-
ans fæli það hins vegar ekki í
sér.
Til mótvægis vildi hann
meðal annars veita skattaíviln-
anir til niðurgreiðslu á höfuð-
stól og vöxtum á fyrstu árum
lánstíma, tryggja fjölbreyttari
lánaform eins og afborgunar-
laus lán. Fólki yrði gert kleift
að nýta séreignarsparnað til
að greiða niður höfuðstól lána
og vaxtabætur yrðu greiddar
mánaðarlega inn á lán til að
létta greiðslubyrði lántakenda.
Þá vildi Vilhjálmur grípa til
aðgerða vegna eldri verð-
tryggðra lána til þess að milda
skaðleg áhrif Íslandslánanna.
Nefndi hann að sett yrði þak á
vexti þeirra og að verðtrygging
yrði miðuð við verðbólgu-
markmið Seðlabankans.
Algert afnám
strax í sumar
SÉRÁLIT VILHJÁLMS
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
„Það er ástæða til þess að hafa
áhyggjur af því að ekki skyldu fleiri
aðilar að kjarasamningunum stað-
festa þá í atkvæðagreiðslum undan-
farna daga. Við skulum halda því til
haga hér að þarna voru aðilar að
semja sín á milli á vinnumarkaði, á
almenna markaðnum. Ríkið var ekki
aðili að þessum kjarasamningum,“
sagði Bjarni Benediktsson, fjármála-
og efnahagsráðherra, í umræðum
um kjaramál á Alþingi í gær.
Málshefjandi var Helgi Hjörvar,
þingmaður Samfylkingar, sem sagði
að ríkisstjórnin „hefði spillt fyrir
gerð kjarasamninga“.
„Við hljótum þess vegna að krefja
fjármálaráðherra
svara um það
hvort ríkisstjórn-
in sé ekki tilbúin
að afturkalla
gjaldahækkanir
og endurskoða af-
stöðu sína til per-
sónuafsláttar til
að tryggja frið á
vinnumarkaði,
sátt um kjara-
samninga og stöðugleika í efnahags-
málum landsins,“ sagði Helgi.
Margvíslegar aðgerðir ríkisins
Bjarni vísaði þessu á bug og sagði
ríkið hafa komið fram með „marg-
víslegar aðgerðir sem áttu að greiða
brautina fyrir gerð kjarasamninga“.
„Ég nefni það að undið var ofan af
skerðingum fyrri ríkisstjórnar í
bótakerfinu. Ég nefni einnig að und-
ið var ofan af skattahækkunum fyrri
ríkisstjórnar fyrir alla þá sem höfðu
250 þús. kr. eða meira með því að við
hækkuðum annars vegar tekjuvið-
miðið í lægsta þrepinu og lækkuðum
hins vegar tekjuskattinn í miðþrep-
inu. Ég nefni það líka að ríkisstjórn-
in hélt fjölda opinberra gjalda
óbreyttum,“ sagði Bjarni og vék
einnig að fjárlagafrumvarpinu.
„Ríkisstjórnin gekk miklum mun
lengra, tel ég, en flestir höfðu gert
ráð fyrir með því að koma strax á
sínu fyrsta ári með frumvarp sem
var beinlínis til þess fallið að auka
kaupmátt ráðstöfunartekna heimil-
anna,“ sagði Bjarni.
Tekist á um kjaramálin
 Þingmaður Samfylkingar gagnrýnir gjaldskrárhækkanir
 Fjármálaráðherra segir stjórnvöld leggja sitt af mörkum
Bjarni
Benediktsson