Monitor - 30.01.2014, Blaðsíða 13

Á
kveðin nostalgía gerði vart
við sig þegar blaðamaður
Monitor mætti í Borgarleik-
húsið í vikunni. Það var
alltaf svo hátíðleg stund
að fara í leikhús á yngri
árum, mamma tróð manni
í sparifötin og ef maður var
góður var alltaf möguleiki á nammi í hléi sem sett
var í sérstakan plastpoka til að trufla ekki leikar-
ana. Þvílík tækni. Að þessu sinni var undirrituð
hinsvegar komin í Borgarleikhúsið til þess að hitta
Ragnar Bragason leikstjóra og fékk meðal annars
að heyra um uppvaxtarárin á Súðavík, Vaktarseríu-
ævintýrið og norska kryddið. Sjoppan var lokuð en
það kom ekki að sök.
Hvað varð til þess að þú varðst leikstjóri?
Eins og í svo mörgu í lífinu voru það nú bara tilvilj-
anir sem leiddu til þess. Til að fylla upp í einingar í
menntaskóla endaði ég í áfanga í kvikmyndagerð hjá
Önnu G. Magnúsdóttur sem er núna framleiðandi í
Svíþjóð. Hún lét okkur gera stuttmyndir í hópum og
þegar hún sá hvernig við gerðum þær benti hún mér
kurteislega á að ég hafi leikstýrt myndunum. Hún
hvatti mig til að gera meira og ég tók hennar orð
fyrir því að það væri eitthvert vit í því sem ég væri
að gera.
Þannig að þú ert sjálfmenntaður í greininni?
Já, í rauninni fór ég bara lengri leiðina. Ég prófaði
mig áfram í gegnum „happa-glappa“ (e.trial and
error) aðferðina og reyndi að læra af hverju verkefni.
Skiptir þá miklu máli að vera duglegur að prófa sig
áfram?
Já, og líka bara að sökkva sér ofan í þetta. Ég hef
oft sagt að Aðalvídeóleigan á Klapparstíg hafi verið
minn kvikmyndaskóli. Ég var þar daglegur gestur í
mörg ár og drakk þar í mig kvikmyndasöguna.
Þú ólst upp á Súðavík. Hafði það einhver áhrif á
leikstjórnarferilinn?
Ég veit ekki hvort það hafi haft bein áhrif á mig
sem leikstjóra en æskan hefur náttúrlega mótandi
áhrif og það eru forréttindi að alast upp í svona litlu
og nánu samfélagi. Þar kynnist maður mörgum og
ekki bara jafnöldrum sínum heldur líka fólki á öllum
aldri og þorpið er eins og fjölskyldan manns. Áhugi
minn á skáldskap og þessháttar hófst þar, ég las allt
sem ég komst í og fór í bíó tvisvar í viku.
Sækir þú mikið til Súðavíkur í dag?
Já, ég reyni að eyða sumrunum þar að minnsta
kosti, bæði til afslöppunar og vinnu. Ég hef skrifað
svolítið mikið þar og Súðavík er ennþá minn
heimastaður. Mér líður eins og ég sé gestur hérna í
borginni en kemst heim á sumrin.
Þú leikstýrðir Vaktarseríunum svokölluðu, af
hverju heldur þú að þær hafi orðið svona vinsælar?
Ég held að það hafi aðallega verið af því að þær
komu á góðum tíma, en Íslendingar voru þá orðnir
dálítið sveltir á leiknu gæðaefni í sjónvarpi. Það
gerist annað slagið að maður hitti á einhverja svona
gullæð eins og Vaktarseríurnar voru. Kemistrían í
hópnum virkaði líka vel og þetta var náttúrlega alveg
ofurgóður hópur sem vann að þessu og allt gekk upp.
Óhætt er að segja að persónurnar í seríunum hafi
slegið í gegn. Hvernig urðu þær til?
Persónurnar spretta upphaflega út frá hugmynd-
inni um kalda stríðið og stórveldin Rússland og
Bandaríkin. Semsagt að á næturvakt á bensínstöð
mætast kapítalistinn Ólafur, kommúnistinn Georg og
á milli væri litla Ísland eða Daníel.
Hvernig var handritið unnið?
Handritið var unnið í hópvinnu, við sem unnum
að því vorum bara í vinnubúðum og tókum þrjá til
fjóra mánuði þar sem við hittumst á hverjum degi og
skrifuðum.
Áttu einhver uppáhaldsatriði úr þáttunum?
Ég get hlegið endalaust að þættinum í Næturvakt-
inni þegar Ólafur Ragnar byrjar að laktósa, hann
tekur inn skemmt fæðubótarefni og byrjar að mjólka.
Mér fannst það alveg sérstaklega fyndið að sjá Pétur
Jóhann mjólkandi. Svo stendur líka hungurverkfallið
í Fangavaktinni upp úr. En síðan eru þættirnir alveg
uppfullir af yndislegum atvikum, það er eiginlega
hægt að nefna endalaust atriði sem eru uppáhalds.
Fyrir nokkrum árum framleiddi norska sjónvarps-
stöðin TV 2 endurgerð á Næturvaktinni. Sást þú
eitthvað af henni?
Ég held ég hafi horft á einn þátt en hafði svo ekki
taugar í meira. Mér fannst það bæði skrýtið og
einhvernveginn truflandi að sjá eitthvað sem maður
þekkir vel og hefur unnið að lengi túlkað af öðru
fólki. Mér finnst líka þessar persónur svo mikið vera
leikararnir sem túlkuðu þær upphaflega og var ekki
alveg að tengja við þetta. Þættirnir voru eflaust alveg
fínir en ég lagði ekki á mig að horfa á þá alla.
Hvernig fannst þér Norðmennirnir tækla íslenska
húmorinn?
Þetta var svona að mestu leyti beinþýtt. Var bara
handritið eins og það var, með einhverju norsku
kryddi. Þeirra útgáfa var samt meira svona „gríní-
grín“ eins og ég kalla það. Kosturinn við Vaktaserí-
urnar er að þetta er blanda af húmor og drama en
þeir tóku kannski meira kómíska partinn sem virkar
að mínu áliti ekki nema dramað sé til staðar.
Þú hefur ekki aðeins verið í gríninu, en kvikmynd-
irnar Börn (2006) og Foreldrar (2007) voru dramat-
ískari og vöktu mikla athygli. Hver var hugsunin
bakvið þær?
Með Börn og Foreldra lagði ég upp með þá
hugmynd að mig langaði að gera þá tilraun að búa
til kvikmynd algjörlega frá grunni, það er að leggja
ekki til einhvern söguþráð og persónur eins og er
nú yfirleitt gert. Það var bara byrjað á algjörum
núllpunkti, sem þýðir í rauninni að þetta gerðist bara
allt organískt, fyrst urðu til persónur og saga en það
var aldrei skrifað neitt hefðbundið handrit, heldur
varð allur leiktextinn til fyrir framan myndavélina,
semsagt bara í spuna. Þannig að það var ekki
eiginlegt handrit sem er skrifað niður hvað fólk er að
segja heldur varð það bara til á staðnum.
Þetta er ekki beint hefðbundin leið til þess að búa
til kvikmynd eða hvað?
Nei, ég leik mér oft með vinnuaðferðir sem eru
ekki hefðbundnar að þessu leyti. Í Börnum og
Foreldrum var þetta gert svona og í Vaktarseríunum
komu leikararnir bara inn sem handritshöfundar,
við skiptum niður með okkur vinnunni og unnum
í mjög miklu samstarfi. Í leikhúsinu hef ég þróað
það þannig að ég legg til upphaflega söguþráð og
persónur, hvað gerist, upphaf, miðju og endi og allt
það. Svo koma leikararnir inn og ég þróa baksvið og
smáatriði á persónunum í gegnum fundi og svo
tökum við svona tímabil þar sem við erum að
spinna og leita og svo sest ég niður
og skrifa endanlegt leikrit og við
tekur hið hefðbundna ferli. Ég er
alltaf að reyna að nota leikarann
sem skapandi afl frekar en eitthvað
túlkandi og það gefur margt af sér.
Þegar hluturinn er loks tekinn upp
eða frumsýndur hefur leikarinn
lifað mjög lengi með persónunni
sinni, kannski hálft ár eða meira, og
það verður bara öðruvísi.
Hvaðan færð þú innblástur til þess
að fara þessa óhefðbundnu leið?
Innblásturinn kemur meðal annars
frá öðrum kvikmyndagerðamönnum
sem koma upphaflega úr leikhúsunum. Það eru til
dæmis Mike Leigh og John Casavettes sem spruttu
úr leikhúsinu og hafa beitt álíka aðferðum.
Er einhver munur á því að leikstýra gríni og drama?
Í rauninni er enginn munur á því þegar það kemur
að því að leikstýra. Maður setur sig kannski í aðeins
öðruvísi stellingar þegar eitthvað á að vera fyndið,
tímasetningar eru til dæmis mjög mikilvægar í grín-
inu. En annars geri ég ekki mjög mikinn greinarmun
á þessu tvennu því ég hef yfirleitt alltaf blandað
þessum saman. Mér finnst drama án kómedíu og
kómedía án drama einhvernveginn ekki virka. Þessir
tveir þættir, hláturinn og gráturinn, mér finnst
skemmtilegt að reyna að stilla þeim upp innan sömu
verka. Það eina sem ég leitast við er að það komi frá
einhverjum sönnum stað í leikaranum. Ef það er satt
þá virkar það, hvort sem það á að vera fyndið eða
harmrænt.
Nú ertu snúinn aftur í leikhúsið en þú þreyttir
frumraun þína þar árið 2012 með leikritinu Gull-
regn sem sló rækilega í gegn. Hrífstu af leikhúsinu?
Já, ég er mjög hrifin af leikhúsinu. Eitt sem ég sagði
einu sinni í gríni var að þetta væri þægileg innivinna
og það er það að hluta til. Í leikhúsinu ertu svolítið
verndaðri heldur en í kvikmyndinni. Kvikmyndin
er mikill hasar í framkvæmd, maður er að þeysast
á milli staða og að fiska í litlum bitum en hefur
meiri frið til að dunda sér í leikhúsinu. Ég er ekki
leikhúsmaður að upplagi og þegar ég gerði Gullregn
hafði ég aldrei unnið í leikhúsi áður sem leikstjóri
og leikskáld þannig að ég nýtti mér bara það sem ég
kunni úr kvikmyndunum og sjónvarpi. Ég var ekkert
að reyna að enduruppgötva eitthvert leikhúsform
heldur tók ég bara það sem ég hef gert áður og tók
það með mér inn. Þannig að þessi tvö verk mín sem
ég hef gert í leikhúsi hafa ekki verið langt frá því sem
ég hef gert áður, formið er bara ögn öðruvísi.
Annað kvöld verður nýjasta leikritið þitt, Óska-
steinar, frumsýnt í Borgarleikhúsinu. Hvaða saga er
sögð í því verki?
Óskasteinar fjalla um hóp ógæfufólks sem ákveður
að leiðrétta hlut sinn í lífinu með því að reyna að
ræna bankaútibú í litlum bæ í nálægð við Reykjavík.
Eins og svo oft þegar fólk ákveður að gera einverja
vitleysu misheppnast ránið hrapallega og þau þurfa
að brjótast inn í leikskóla og leita skjóls þar. Á
flóttanum taka þau eldri konu sem gísl og eyða þau
öll dágóðum tíma á leikskólanum frameftir nóttu og
bíða eftir bílstjóranum sem stakk af. Áhorfendur fá
semsagt að fylgjast með þessu fólki og hvernig það
þreyir nóttina.
Við hverju mega áhorfendur búast?
Fólk getur búist mjög, mjög skemmtilegri sýningu.
Þetta er hlátur og grátur í bland og er kannski ögn
kómískara en Gullregn. Ég er að fjalla svolítið um
sömu hluti og ég hef verið að fjalla um áður, sem
er fjölskyldan, sambönd foreldra og barna sem og
vöggugjafirnar, hvað það er sem gerir okkur að því
sem við erum. Þetta er svona gangandi þema í flestu
sem ég geri, ég er á vissan hátt alltaf að hjakka í
sama farinu. Óskasteinar er annar hluti í þríleik
um svona afkima íslensks samfélags sem ég er að
gera fyrir leikhús þar sem Gullregn var fyrsti hluti.
Ég ætla að gera síðan eitt leikrit í viðbót sem ég
byrjaður að smíða.
Þýðir það að þú ætlir að halda
áfram í leikhúsinu?
Ég hugsa þetta í þessum þremur
verkum til að byrja með. En svo
er ég líka með ýmis verkefni í
kvikmyndum og sjónvarpi. Ég er að
reyna að láta mér endast ævina til
að gera allt sem ég vill gera.
Ef við snúum okkur aftur að kvik-
myndunum, hver er staða Íslands
í kvikmyndagerð í dag?
Staða Íslands í kvikmyndagerð er
tvíþætt. Ytri ramminn, sá praktíski,
er alveg skelfilegur eins og staðan
er í dag. Afstaða stjórnvalda gagn-
13fimmtudagur 30. janúar 2014 Monitor
Texti: Auður Albertsdóttir audura@monitor.is
Myndir: Þórður Arnar Þórðarson thordur@mbl.is
Mér fannst það
alveg sérstaklega
fyndið að sjá Pétur
Jóhann mjólkandi.
RagnaR
á 30 sekúndum
Fyrstu sex: 150971
Mín versta martröð: Að mæta í
vinnuna til að leikstýra og vita
ekki einu sinni hvert verkið er.
Æskuátrúnaðargoð: Bob moran
Það sem fékk mig fram úr í
morgun: skemmtilegur dagur
framundan í vinnunni
Draumahæfileiki: Að geta búið
til tónlist
Ég hef aldrei: komið til Færeyja