Hafnarfjörður - Garðabær - 05.09.2014, Blaðsíða 7

Saman gegn matarsóun
Það sem við Íslendingar kunnum betur en nokkur annar er að veiða fisk
og nýta afurðirnar svo úr verði verðmæti. Á meðan norskur þorskur af
meðalstærð skilar um 1.500 krónum í kassann fáum við 2.000 krónur fyrir
sambærilegan fisk. Á þessu eru ýmsar skýringar og ein þeirra er sú að við
förum betur með hráefnið og nýtum það betur. Fyrir utan flökin er hefð
hér fyrir að nýta hausa og lifur ... og nú er farið að nýta slógið í alls kyns
dýrmætar vörur, húðkrem og bætiefni, svo eitthvað sé nefnt. Svo fram-
leiðum við auðvitað beinamjöl og lyfjageirinn er innan seilingar í þessu.
Með því einu að frameiða í meira magni vörur úr slóginu sem þegar er
búið að þróa og farið er að selja, eigum að geta fengið 5.000 krónur út úr
meðal þorskinum samkvæmt útreikningum þeirra sem standa fyrirtækinu
Codland í Grindavík.
Óhemju magni hent
En á sama tíma erum við í hópi þeirra
þjóða sem henda mat. Það gera reyndar
miklu fleiri þjóðir og FAO (Matvæla-
og landbúnaðarstofnun Sameinuðu
þjóðanna) áætlar að 1,3 milljarðar
tonna af mat fari til spillis í heiminum
á hverju ári. Þetta gera um tvö hundruð
kíló á hvert mannsbarn að meðaltali.
Sóunin er þó auðvitað miklu meiri
í ríku löndunum en þeim fátæku. Á
sama tíma er að minnsta kosti millj-
arður manna sem ekki fær nóg að
borða og tuttugu þúsund börn deyja
árlega úr næringarskorti. En jafnvel
þótt við bætum ekki með beinum hætti
úr hungri í heiminum með því að nýta
betur mat, þá ættum við nú samt að
gera það. Þannig förum við betur með
verðmæti og þau gæði og framleiðslu-
þætti sem við höfum úr að spila.
Danir hafa tekið sig á
Frændur okkar Danir hafa dregið veru-
lega úr matarsóun á síðustu misserum
– sumir segja um helming. Vissulega
spila opinberar áherslur, skýrslur og
átök á vegum FAO og Evrópusam-
bandsins þarna stóra rullu. En flestir
eru hins vegar sammála því að það sé
fyrst og fremst eljusemi og dugnaður
báráttukonunar Selinu Juul sem hefur
valdið hugarfarsbreytingu í Danmörku.
Selina er forvígismaður og stofnandi
samtakana Stop Spild Av Mad, eða
Stöðvum matarsóun. Hún og félagar
hennar í samtökunum eru óþreytandi
í því að vekja athygli á málstaðnum
með blaðagreinum, viðtölum og öllum
öðrum tiltækum ráðum. Selina Juul
skrifaði meðal annars stórgóða bók
um nýtingu afganga sem farið hefur
sigurför og sópað til sín verðlaunum.
Komdu í Hörpu um helgina
Selina ætlar að vera í Hörpunni um
helgina. Þá verður haldin hér ráðstefna
eða fjölskylduhátíð sem ber yfirskrift-
ina „Saman gegn matarsóun“ og er
hluti af norrænu átaki. Það eru Land-
vernd, Kvenfélagasamband Íslands og
Vakandi sem standa að skipulaginu
hér með fulltingi Norrænu ráðherra-
nefndarinnar. Vakandi eru íslensk sam-
tök sem berjast gegn matarsóun, sam-
bærileg dönsku samtökunum hennar
Selinu. Fjörið í hörpu hefst klukkan
13:00 á laugardag og dagskráin stendur
til 18:00. Auk Selinu ætlar Tristram
Stuart að halda fyrirlestur, en hann er
mikilsmetinn fyrirlesari og baráttu-
maður gegn matarsóun. Dagur B. Egg-
ertsson borgarstjóri fer yfir málin frá
sjónarhóli Reykjavíkurborgar og Heiða
Björg Hilmisdóttir ætlar að útskýra
hvernig Landspítalinn, stærsti vinnu-
staður landsins, hefur tekið matarsóun
föstum tökum.
Súpa úr ljótu grænmeti
En það verður fleira á dagskránni en
bara fjörugir fyrirlestrar. Það verður
smjatttpatta-upplestur fyrir börnin
og svo verður boðið upp á súpu úr
ljótu grænmeti. Allt saman ókeypis.
Það er nú reyndar þannig að nokkur
íslensk fyrirtæki hafa beitt hugviti og
útsjónasemi til að bæta matarnýtingu
sem hefur skilað sér í nýjum vörum.
Garðyrkjubændurnir Knútur Rafn
Ármann og Helena Hermundardóttir
í Friðheimum í Bláskógabyggð hafa
til að mynda notað ljótu tómatana í
súpu sem þau selja ferðamönnum og
alls kyns sósur sem hægt er að kaupa í
nokkrum verslunum. Þótt hráefnið sé
kannski ekki alveg hnöttótt eru þessar
vörur allar saman frábærar að gæðum
og bragði.
Hvað getum við gert?
En hvað með okkur hins sem hvorki
rekur gróðrastöðvar né stýrum stórum
mötuneytum, hvað getum við gert? Það
er í raun nokkuð einfalt. Nýtum af-
gangana betur í daglegu lífi. Svona rétt
eins og það munar heilmikið um að
heimili flokki rusl eða safni lífrænum
úrgangi, þá munar gríðarlega um að
heimili landsins bæti nýtinguna á
mat. Svo munar þetta heilmiklu fyrir
budduna. Staðreyndin er nefninlega sú
að flest heimili geta haft eina til tvær
fullgóðar afgangamáltíðir í viku. Með
þessu sparast vinna, innkaupin verða
minni og nátúran græðir. Er einhver
mínus við það?
Tökum Ítali til fyrirmyndar
Eitt af því sem hægt er að gera er að
venja sig á að ganga vel frá afgöngum,
merkja hvað er hvað og ákveða svo
eitt eða tvö kvöld í viku sem eru föst
afgangakvöld. Þetta snýst nefninlega
um hugarfar. Svo er líka gott að hafa
rétt tæki og tól. Eitt af því sem getur
sparað manni stórar fjárhæðir er að
fjárfesta í lítilli vacuum pökkunarvél.
Með slíkri græju er hægt að pakka af-
göngum hverrar máltíðar í lofttæmdar
umbúðir sem þýðri að maturinn endist
að minnsta kosti fimm sinnum lengur
... já fimm sinnum lengur. Þannig má
komast hjá því að mestu að afgangar
skemmist í ísskápnum. Svona græja
þykir þarfaþing í mörgum löndum og
varla er t.a.m. til það heimili á Ítalíu
þar sem ekki er vacuum pökkunarvél
í eldhúsinu.
Græddur er geymdur ...
biti
Ef hægt er að spara 20% í matarinn-
kaupum fjölskyldunnar með slíkri vél,
borgar hún sig upp á fáeinum vikum
eða mánuðum. Eitt ráð að lokum.
Matarblaðamaður hefur prófað all
margar svona vélar. Sumar eru fram-
leiddar á Ítalíu og aðrar í Kína. Rétt
eins og gildir um önnur raftæki er
tekin tveggja ára lögbundin ábyrgð
á þeim öllum, en þó er til í þessu
að hægt sé að fá vélar með lengdri
ábyrgð, sem þá gildir í þrjú ár. Í þessu
borgar sig að velja vandað evrópskt
vörumerki með lengdri ábyrgð, því
þegar maður kemst upp á lagið er hætt
við að vacuum vélin fari að keppa við
kaffivélina og brauðristina um að vera
mest notaða raftækið í eldhúsinu. Svo
er líka gáfulegt að kíkja á vefsíðuna
www.stopspildafmad.dk og sjá hvaða
snilldarráð Selina Juul og hafa uppi í
erminni.
Svavar Halldórsson
matarsíða svavars svavar@islenskurmatur.is
75. SEPTEMBER 2014