Fréttir - Eyjafréttir - 01.10.1998, Blaðsíða 12

12
Fréttir
Fimmtudagur 1. október 1998
Fimmtudagur 1. október 1998
Fréttir
13
Bræðingsfólkið
getur í besta falli
staglað í smágöt
á handónýtri flík;
-sem er sjálft auðvaldsskipulagið,
segir Óli kommi, sem nú leysir af í Stórhöfða, í hressi-
legu viðtali við Fréttir um lífið, tilveruna og pólitíkina
Ólafur Þ. Jónsson,
vitavörður eða Óli kommi
eins og alþjóð þekkir hann
er nú að leysa af Óskar J.
Sigurðsson vitavörð í
Stórhöfða. Ólafur hefur
dvalið í Eyjum frá 15.
september og mun gegna
hlutverki vitavarðar í
Stórhöfða fram í miðjan
október. Það er ekki á
hverjum degi sem jafn
eindreginn andstæðingur
hins kapitalíska hagkerfís
kemur til Eyja og þótti rétt
að grípa hann glóðvolgan
við vinnu sína í
Höfðanum á dögunum.
Óli kom síðast til
Vestmannaeyja fyrir 18
árum en áður hafði hann
verið tvisvar á veitíðum í
Eyjum. „Já ég var héma
síðsumars árið 1980 í tvær
þjár vikur við viðgerðir og
viðhald á mannvirkjunum
héma í Höfðanum. Löngu
áður var ég hér tvær
vertíðir og reyndar
sumarið á milli þeirra lrka,
alls í eitt og hálft ár. Hér
hefur án efa margt breyst
síðan eins og víðast hvar
annars staðar, jafnvel
meira vegna gossins. Mér
fínnst það hálf raunalegt
að í hvert sinn sem minnst
er á Vestmannaeyjar og
Vestmannaeyinga, þá
dettur fólki Arni Johnsen í
hug.“
Árni iohnsen ekki samnefn-
arí fyrír mannlíf í Eyjum
Geturðu skýrt þetta aðeins nánar?
„Þetta er fyrst og fremst sök
sjónvarpstöðvanna. Ef þær láta gera
þátt um Eyjarnar þá bregst varla að
Ámi er sýndur og ef hann kemur ekki
sjálfur fram þá eru honum færðar
þakkir fyrir veitta aðstoð. Þetta finnst
mér ekki alveg nógu gott, því Arni
Johnsen er ekki á nokkurn hátt
samnefnari fyrir það mannlíf sem hér
er lifað, enda er hann orðinn Reyk-
víkingur fyrir löngu. Þetta er ekki
beinlínis pólitísk afstaða og þó, ég á
fremur bágt meða að tjá mig án þess
að pólitík búi að baki.“
Hvernig er þetta viðurnefni
„kommi“ komið til?
„Það er nú saga á bak við allt. Ég
fékk þetta nafn austur á Neskaupstað
fyrir mörgum árum. Ég segi nú að þar
hafi þeir aldrei séð kommúnista fyrr
en ég kom þangað. Þó vom menn,
sem aðrir kölluðu kommúnista, búnir
að stjórna bænum í mörg ár. Þetta
hefur fest við mig og eftir því sem
fleiri nefna mig þessu nafni kann ég
bara betur við það. Að vísu þurfa
menn að vera eitthvað til að rísa undir
svona nafni og ég er að vona að ég
geri það, að minnsta kosti í pólitískum
efnum. Það er hins vegar ekki mjög í
tísku um þessar mundir að vera
kommúnisti."
Upplausn Souétríkjanna
Hvemig er að vera kommúnisti og lifa
þessa tíma til dæmis með tilliti til
opnunar Sovétríkjanna?
„Nær væri að tala um upplausn en
opnun þar á bæ. Fátt hefur þó komið
mér mjög á óvart af því sem þar hefur
verið að gerast í seinni tíð . Ég leit
aldrei á þessi ríki sem þjóðfélög á leið
til kommúnisma. Ég kom nú þarna
æði oft og sér í lagi til Austur-
Þýskalands. Sjálfum fannst mér fljótt
á litið að ýmislegt væri að þróast í rétta
átt hjá þeim, en þetta gekk bara allt of
hægt. Margt sem framkvæmt var
þarna átti líka ekkert skylt við
sósíalisma eða kommúnisma. Til þess
að útskýra það þyrfti ég líklega ijögur
eða fimm tölublöð af Fréttum. Mín
pólitík hefur alltaf byggst á skoðunum
en aldrei verið trúarbrögð. Ég trúi til
dæmis ekki á nokkum mann, nema ef
til vill sjálfan mig. Þó að einhver
reynist annar maður en ég hélt, þá
verð ég aldrei fyrir rosalegum von-
brigðum. Mér finnst einhvem veginn
að í mannkynssagan sýni að fáir menn
hafi risið undir því að á þá væri trúað."
Getur viðurkennt tilvist
Krists
Ertu að skírskota til Krists og krist-
innar kenningar?
„Ekkert endilega. Ég get viður-
kennt tilvist Krists og kristindómurinn
er fallegur út af fyrir sig, en mér
geðjast samt ekki að því að rétta fram
vinstri kinnina, ef ég er laminn er á þá
hægri. Úr því þú minnist á Krist má
minna á að hann átti reyndar ekki
nema tólf lærisveina þegar hann var
drepinn. Hann gat ekki treyst þeim
öllum. Þó að ég eigi kannski ekki
lærisveina þá á ég að minnsta kosti
þúsundir baráttufélaga, eða jafnvel
milljónir. Mér finnst enginn hafa risið
undir því að á hann sé^hægt að trúa og
síst af öllu í blindni. Ég er viss um að
Júdas trúði ákafl á Krist og þegar
honum buðust þrjátíu silfurpeningar,
sem hefur verið stórfé, handa sér og
þessum auðnuleysingjum sem allir
voru löngu hættir að vinna. Hann
auðvitað gleypti við þeim, því mat
þurftu þeir. Hann hefur ekki verið í
vafa um að Kristur myndi gera enn eitt
kraftaverkið og bjarga málunum. Svo
stóð Kristur ekki undir þessum
væntingum. Þá kom bakslagið og
maðurinn þoldi ekki vonbrigðin og
gekk út og hengdi sig. Ekki vegna
peninganna, heldur vegna þess að
guðinn brást. Þess vegna skulu menn
varast að tnía svona á aðra menn. Það
er líka heppilegt því mönnum er
naumt skammtaður tíminn. Það eru
dæmi um þetta hjá ýmsum þjóð-
flokkum að ef foringinn féll vissu
menn ekki sitt rjúkandi ráð.“
Kristur var ekki fyrsti
kompiinn
Einhverjir hafa nú tekið svo stórt upp
í sig, eða lítið að telja Krist fyrsta
kommúnistann?
„Ég gef lítið fyrir þess konar full-
yrðingar. Það voru náttúrulega engir
kommúnistar til fyrr en eftir útkomu
kommúnistaávarpsins 1848, nema
auðvitað höfundar ritsins Marx og
Engels og fáeinir félagar þeirra. En
auðvitað voru til menn á ýmsum
öldum sem bjuggu sér til einhverja
útópíu um betri heim. Þó það nú væri.
En gallinn við þessar vangaveltur var
sá að höfundar þeirra héldu sig geta
siðbætt yfirstétt sinnar tíðar, eins og
Kristur hélt líka. Örlög margra þeirra
árum seinna, en þá að Hombjargi og
var þar í átta ár.“
Hvemig stóð á því að þú fórst út í
vitavarðarstarfið?
„Ég á nú vont með að svara þessu.
Þrátt fyrir allt er ég svolítið róman-
tískur og einfari, þó ég hafi ekkert á
móti því að vera innan um fólk. Ég
kunni afar vel við mig norður á
Hornbjargi. Náttúraskoðun er mjög
sterkur þáttur í mér, bæði landslag og
dýralíf. Ég á til dæmis bágt á vorin,
því þá sakna ég þessara staða. Það vill
til að þrjú síðastliðin sumur hef ég
fengið nokkra útrás, því ég hef unnið
hjá Landgræðslunni og hef verið að
þvælast um Þingeyjarsýslumar, jafnt
niðri við sjó og upp til heiða. En það
verður að vera íjara þar sem ég er. Ég
get ráfað um fjörur tímunum saman
og ekki haft hugmynd um umhverfið
að öðra leyti. Maður kemur aldrei í
neina íjöra í eitt skipti fyrir öll. Hún er
alltaf síbreytileg, eins og mannlífið.
Mér finnst gott að vera langdvölum
frá ys og þys, en að vita af mannlífi í
kringum sig og að alltaf er hægt að
taka þátt í því stöku sinnum. Þó hefði
ekki þýtt fyrir mig að fara mjög ungur
í þetta starf, en eftir að menn hafa
þroskast, þá finna menn mjög fljótt
hvort þeir geta þetta.“
Nú er skáldskapur oft tengdur vitum
og vitavörslu, samanber Jóhann
Pétursson, Hannes Sigfússon og
Virginiu Woolf. Hefur þú aldrei lagt
skáldskapinn fyrir þig?
„Nei það hef ég ekki gert, þó að ég
hafi kannski sett saman eina og eina
stöku og skrifað pólitískar greinar. Til
þess að búa til skáldverk verður maður
að vera innan um fólk. Annars verður
þetta bara einhver fi'filbrekka gróin
grand. Kvæði verður líka að vera um
eitthvað. Ekki bara vera eftirlíking af
ljósmynd. Málverk verður líka að
vera af einhverju og höfða til mín, og
helst vil ég hafa vinnandi fólk á því.
Bækur verða lfka að geta æst fólk
svolítið upp, eða hreyft við fólki. Það
þýðir ekkert að skrifa bara um eitthvað
sem er innan í manni. Það eru bara
einkamál."
Ná menn góðum fókus á samfélagið
að búa við svona einangran sem
óneitanlega fylgir vitavarðarstarfinu?
„Það held ég sé ósköp einstak-
lingsbundið eins og annað. Mér
fannst mynd mín af samfélaginu ærið
skýr þegar ég fór. Ég tel mig þó skilja
ýmislegt betur heldur en áður en ég
fór. Þú sérð það til dæmis að það er
heldur fátítt að vitaverðir séu vinstri
sinnaðir, svo ekki skerpir það alla jafn
mikið. Það skiptir í raun engu máli
hvar maður er. Ég var svo heppinn
þegar ég var ungur að komast í skóla
að Laugarvatni og þar kynntist ég
þessum skoðunum. Þá var ungt fólk
afar pólitískt. Bæði var nú það að stutt
var í lýðveldissofnunina og herinn og
Nato krafðist þess að menn tækju
afstöðu og þarna voru mjög róttækir
menn eins og Árni og Hörður Berg-
mann, Garðar Sigurðsson og Kjartan
Ólafsson, sem áttu sinn þátt í því að
rétta mig, unglinginn af.“
Vopnuð bylting nauðsyn
Kom einhvern tíma upp sú hugmynd
að fara í vopnaða byltingu á Islandi,
þegar menn vora hvað heitastir?
„Ég veit það nú ekki. Hitterannað
mál að valdataka vinnandi stétta getur
aldrei farið fram með góðu vegna þess
að þeir sem ráða og eiga Island eru
ekki tilbúnir að láta völdin af hendi
með góðu. Á Islandi eru þeir með
lögregluna sína og þeir myndu ekki
hika við að kalla á aðstoð þessa svo
kallaða vamarliðs sem þeir era með, ef
fólk færi að gera sig Ifklegt til að taka
völdin af þeim. Island er það lítið land
að þetta gerist líklega ekki nema nema
fyrir áhrif utan að frá og við yrðum
aldrei látnir komast upp með það einir.
Síst af öllu í þeim heimi sem við lifum
í núna. Ætli við verðum ekki að láta
okkur nægja einhvers konai' umbætur
þangað til þar að kemur."
Erumábotninum
Þangað til þar að kemur segir þú. Það
er sem sé einhver von enn þá?
„Það vill nú svo til að nú eram við á
botninum en það liggja allar leiðir upp
þaðan. Þetta er heldur ekki langur tími
í sögunni, svo við tölum aftur um
kristindóminn. Þetta eru ekki nema
tvö þúsund ár og við ekki komnir
lengra, samt er fólk enn þá að biðja
fyrir betri heimi. Það er rosalegt ef
menn eiga ekki draum um betri heim,
þá deyja þeir úr leiðindum fyrr eða
seinna."
Hvernig skilgreinir þú íslenskt
samfélag í dag?
„Mér sýnist, og það er svo undar-
legt, ef maður fer að horfa á þetta
samfélag og Evrópu þá í leiðinni. Þá
finnst mér einkenna tíma okkar
samþjöppun auðs og sameining
fyrirtækja. Þetta er það sem Karl
Marx sá fyrir. Þessi samkeppni sem
menn eru að tala um leiðir að flestu
leyti lil einokunar á ný. Þetta er eins
og hringur. Svo er verið að unga út
fólki til að vinna við þessi nýju tæki.
Allir þessir ungu viðskiptafræðingar
sem era að taka yfir þjóðfélagið hafa
ÚLIKOMMI: -Ef ríkið fer að selja íslenskum útvegsmönnum veiðileyfi, getur bai ekki neitað evrópskum útgerðarfyrirtækium um pessa þjónustu. Svo er aðild
okkar að Evrópska efnahagssvæðinu fyrir að þakka. Þegar veiðiheimildir innan slenskrar fiskveiðilögsögu eru komnar í hendur útlenskra stórfyrírtækja erum
við í raun komín inn í Evrópusambandið. Þetta er sem sé áætlun bræðingsins ti næstu fjögurra ára. Þetta eru skuggaleg samtök.
urðu svipuð hans. Þeir voru háls-
höggnir, brenndir, hengdir eða skotnir
allt eftir siðvenju í þeim löndum sem
þeir bjuggu. Auðvitað var Kristur tek-
inn af lífi af því að ákveðnir menn
óttuðust boðskap hans, óttuðust um
auð sinn og völd. Allar götur síðan
hafa menn verið teknir af lífi, ef þeir
sem ráða og eiga hafa verið hræddir
við þá. Ég tek þess vegna ekki undir
að Kristur hafi verið kommúnisti,
enda hafði hann engar forsendur til
þess. Hann stendur líka alveg fyrir
sínu sem uppreisnarmaður án þess.“
Hefur kommúnismi einhvers staðar
náð að verða annað en einhver mynd í
hugum fólks?
„Nei, nei, komúnisminn bíður inni í
sólglitrandi framtíðinni eftir fóki sem
þorir. Fyrst er valdataka verkalýðs-
stéttarinnar á dagskrá með illu eða
góðu, síðan þarf að mola niður
ríkisvald borgarastéttarinnar, eftir það
liggur fyrir að byggja upp nýtt
ríkisvald og nú verkalýðsins. Löngu
seinna þegar allar gagnbyltingar-
tilraunir borgarastéttarinnar hafa verið
kæfðar í fæðingu, er hægt að fara að
tala um kommúnisma í alvöra. Ég get
tekið Chile sem skýringardæmi. Þar
dugði greinilega ekki að eitthvert fólk
næði völdum með atkvæðaseðlinum,
því það lét þar við sitja. Það hróflaði
ekki við hemum og lögreglunni. Því
fór sem fór. Borgarastéttin tók völdin
á ný með gagnbyltingu, notaði gömlu
græjumar sínar til þess, herinn og
lögregluna. Nema hvað? Þess vegna
er leitt til þess að vita að svona
bræðingur eins og verið er að búa til
núna úr svokölluðum A- flokkum og
Kvennalista er að vekja tálvonir hjá
fólki um betri tíð. Bræðingurinn getur
engu breytt sem máli skiptir. Allt
snakk um málefnavinnu er sýndar-
mennska. Þeir sem búa til málefna-
plaggið hafa aldrei ætlað sér að fara í
einu eða neinu eftir því, enda ekki
hægt. Þetta bræðingsfólk getur í besta
falli staglað í einhver smágöt á
handónýtri flík, sem er sjálft
auðvaldsskipulagið. Því ætlar bræð-
ingurinn ekki að hrófla við. Því miður
þarf fólk víst alltaf að reka sig á til að
læra og skilja, og það eiga margir eftir
gera illilega, þegar bræðingurinn er
kominn á fulla ferð. Sjávarútvegs-
stefna þeirra er meðal annars fólgin í
því að selja veiðileyfi. Sjáðu til að
þegar Alþýðuflokknum tókst ekki að
vekja upp stemmningu með þjóðinni
um að ganga rakleitt í Evrópu-
sambandið, þá leggja þeir til að ríkið
selji veiðileyfi. Hvað er þá til ráða?
Jú að ganga inn um bakdymar. Ef
ríkið fer að selja íslenskum út-
vegsmönnum veiðileyfi, getur það
ekki neitað evrópskum útgerðar-
fyrirtækjum um þessa þjónustu. Svo
er aðild okkar að Evrópska efna-
hagssvæðinu fyrir að þakka. Þegar
veiðiheimildir innan íslenskrar fisk-
veiðilögsögu era komnar í hendur
útlenskra stórfyrirtækja eram við í
raun komin inn í Evrópusambandið.
Þetta er sem sé áætlun bræðingsins tii
næstu fjögurra ára. Þetta era skugga-
leg samtök.“
lfinstra fólk til hægrí uið
Sjálfstæðisflokkinn
Er þá Sjálfstæðisflokkurinn heilli í
sinni afstöðu gagnvart inngöngu í
Evrópusambandið?
„Sjálfstæðisflokkurinn er nú ekki
allur á móti Evrópusambandsaðild,
því er nú verr. Hann er klofinn í
málinu en sá hluti hans sem er í
kringum Davíð og segir, ekki þangað
inn, er miklu mun heilli í sínum
málflutningi. Þannig er þetta svolítið
kaldhæðnislegt þegar þetta lið er að
rotta sig saman og kallar sig fé-
lagshyggju-, kvenfrelsis- og jafnaðar-
fólk, skuli vera lengra til hægri, en
meirihluti Sjálfstæðisflokksins. Og
dýra verði era þær kvensumar þrjár,
sem eftir era í þingflokki Al-
þýðubandalagsins, til í að kaupa von-
ina í þingsætum."
En hvað um útspil Hjörleifs, Stein-
gríms og Ögmundar í þessari stöðu?
„Það era í rauninni eðlileg viðbrögð
við þessari svikamyllu sem þama er
verið er að setja upp. Ég styð þá svo
langt sem það nær, vegna þess að það
er allt orðið skárra en bræðingurinn,
því að í mínum huga er efnahagslegt
sjálfstæði Islands númer eitt. Þess
vegna get ég með engu móti stutt
bræðinginn. Fari hann þess vegna í
ystu myrkur. Ég gekk úr Alþýðu-
bandalaginu fyrir aukalandsfundinn,
því ég sá að hverju stefndi þar.“
Rómantískureinfari
Óli hefur verið vitavörður í þrettán ár,
en í tvennu lagi eins og hann segir.
„Fyrst var ég í fimm ár í Svalvogum
og Galtarvita. Tók svo nokkurra ára
hlé á meðan ég varð að sjá um
strákana mína. Þegar þeir gátu sjálfir
séð um sig fór ég aftur sjö eða átta
Gáð tll veðurs í Stórhötöa.
enga reynslu nema af þessum græjum
sínum og læra hagfræðikenningar sem
hafa sumar hveijar gengið sér til húðar
fyrir löngu. Menn eru að verða svo-
lítið sálarlausir og ég hef áhyggjur af
því. Það er alltaf að fækka fólki sem
er í framleiðslunni og hinum fjölgar.
Þess vegna er eins og það séu alltaf
færri og færri sem vinna. Það er
gortað af hærri meðalaldri, en á hinum
endanum er fólk alltaf lengur og
lengur í skóla. Þeir sem vinna hefja
því ekki störf fyrr en hátt á þrítugs
aldri og svo er amast við því að þeir
vinni mikið lenguren til sextugs. Stór
hluti af þeim sem vinna eru svo í
einhvers konar þjónustu. Þetta getur
ekki gengið svona lengi. Það gæti
verið gaman að sjá tölur yfir þá sem
vinna og hina sem era sitthvora megin
við það fólk. Fyrir austan tjald tók ég
eftir því að litið var á að þjóðfélagið
væri að mennta fólk, þess vegna væri
það skyldugt til að gera eitthvað fyrir
þjóðfélagið á móti. Menntafólk á
Islandi er hins vegar reiðubúið til þess
að hoppa beint af landinu um leið og
það skríður út úr skóla, ef eitthvað
betra býðst einhver staðar annars
staðar. Þetta eru allt staðreyndir sem
fela í sér að allt helvítis móverkið
muni hrynja fyrr eða síðar, nema
gripið verði til annarra ráða og þau era
ekki mörg. Ef til stendur að halda
uppi svo kölluðu velferðarþjóðfélagi á
Islandi er augljóst að við höfum ekki
efni á að ala önn fyrir heilum her af
hálaunuðum afætum, sem meira að
segja er óvíst um að borgi skatta til
samfélagsins sem allir heimta alll af.“
Margír ætla tll Kára
Áttu við að þeim sem raunverulega
standa í verðmætasköpuninni sé alllaf
að fækka?
„Já. Flestir sem fara í skóla ætlar
ekki að fara í framleiðsluna Obbinn af
þeim ætlar í eitthvað annað þangað
sem launin era og gerir það flest. Svo
ætla margir til Kára.“
Talandi um Kára Stefánsson.
Kristallast þessi miðlægi gagna-
grannur í þessari samþjöppun auðs og
valds sem þú nefndir áðan sem ein-
kenni samfélagsins?
„Meðal annars. Jafnt í sjávarútvegi
sem og öðra er þetta þróunin. Þú sérð
til að mynda verslunarkeðjurnar,
hótelkeðjurnar svo eitthvað sé nefnt.
Smáfyrirtækjum er að fækka. Þau
getaekki keppt við þau stóra. Þannig
er innbyggt í þetta kerfi hringa- og
fésýsluvalds kapitalismans ákveðin
tilhneiging til sjálfseyðingar And-
stæðingar borgarastéttarinnar eru ekki
bara launamennimir, heldur líka milli-
stéttin, sem verið er að gera gjald-
þrota."
Úr því að þú ert nú í Eyjum og mikið
rætt um Keikó, hefur þú eitthvað
myndað þér skoðun á því máli?
„Ég nenni nú varla að vera með
einhverja sérstaka skoðun á því. Hitt
er annað mál að samkvæmt mínum
pólitfsku skoðunum ber hveni þjóð að
nýta þær auðlindir sem landið og hafið
býður upp á, hvort sem þær heita
hvalir eða annað. Það verður hins
vegar að gera þetta af einhverju viti.
Mér finnst alveg fáránlegt að nýta ekki
þessi sjávarspendýr til manneldis. Sér
í lagi vegna þess að milljónir manna
hafa ekki nóg að éta. Það er hins
vegar galli á því, vegna þess að þær
milljónir myndu aldrei geta keypt
þetta vegna þess að þær eiga ekki
peninga. Ég sé hins vegar ekki neitt
því til fyrirstöðu að menn geti ekki
veitt hval þó að þetta dýr sé í Kletts-
víkinni. Við eram að skjþta hreindýr,
en erum með kýr í fjósi. Ég er kannski
helst á því að Keikó hafi komið
hingað allt of seint, vegna þess að það
yrði nokkuð slæmt ef hann dræpist úr
elli. Ef þetta er tekjuskapandi þá er
það gott mál og ekki síst ef verkafólk
gæti notið góðs af.“
Benedikt Gestsson