Fréttir - Eyjafréttir - 05.11.1998, Síða 9

Fimmtudagur5. nóvember 1998
Fréttir
9
/ 00 stærstu hjá Frjálsri verslun:
Huginn hf. borgar næsl-
hæstu laun á landinu
-Vinnslustöðin nr. 32 og hefur hækkað um 4 sæti
Þekki uel hlutskipti
einstæðra
En aðeins að þér Þóra, þú hefur verið
fráskilin í tólf ár. Hver er þín per-
sónulega reynsla?
„Ég þekki hlutverk einstæðrar
móður mjög vel og hef líka verið með
langtíma veikt bam Ég þekki því
nrjög vel þessa erfiðleika og þá ekki
síst þá fjárhagslegu að halda hópnum
saman og að ná sáttum þannig að
feður bamanna hafi umgengni og
samskipti við þau. Ég þurfti dálítið
langan tíma til þess að ná því, en það
gekk að lokum."
Þú talar um laun einstæðra mæðra.
Hvemig koma meðlagsgreiðslur inn í
það dæmi?
„Það er bara ein fyrirvinna og valið
snýst bara um það að vera útivinnandi.
Þetta bitnar að sjálfsögðu á bömunum
okkar. Auk þess sem launin, sem við
erum að vinna fyrir, duga engan
veginn fyrir þeim útgjöldum sem við
stöndunr frammi fyrir. Við lendunr
alltaf í þessum skuldahala, sem
einstæðir foreldrar eru að velta á
undan sér. Flestir vilja og reyna að
vera sjálfstæðir, til dæmis með því að
koma sér þaki yfir höfuðið og að geta
lifað lágmarks fjölskyldulífi. Bama-
bætur skerðast til að mynda við allt of
lág laun, eða 47.000 kr. á mánuði.
Það sér það hver sem vill að við slíkar
aðstæður nást aldrei endar saman.
Það kom einmitt fram á fundinum í
Eyjum, hjá stúlku sem er að reyna að
eignast íbúð og borga af lánum að það
er svo lítið eftir, þegar lán, dagvist-
argjöld. rafmagn og hiti hefur verið
greitt. Svo fara þessar mæður og
reyna að fá aðstoð til þess að kljúfa
þessa erfiðustu bagga. Að teknu tilliti
til launa, bamabóta og meðlags-
greiðslna, tekst það ekki, vegna þess
að ramminn er svo þröngur. Samt
duga ekki þessi einföldu laun vegna
þess að öll viðmið til framfærslu
fjölskyldu miðast við að báðir for-
eldrar vinni úti. Allar kannanir og
útreikningar segja að lágmarkslaun
verði að vera 160 til 200 þúsund kr. á
fjölskyldu á mánuði. Þetta eru engin
laun einnarfyrirvinnu. Vaxtabæturtil
einstæðra foreldra em lægri heldur en
til hjóna. Hins vegar eru útgjöldin
alltaf þau sömu, hvort sem em
einstæðir eða hjón en einstæðir eru
lægri í tekjumörkum og vaxtabótum."
Þóra segir að einstæður forsjárlaus
faðir sem þurfi að borga meðlag með
einu til þremur börnum geti ekki
myndað sér annað tjölskyldunrynstur.
„Það hefur verið talað um það
undanfarið að öryrkjar og aðrir bóta-
þegar geti ekki myndað fjöl-
skyldutengsl vegna tekjutengingar
launa. Þetta er að verða eins hjá
einstæðunr foreldrum. Ég get tekið
dæmi af einstæðum föður sem þarf að
borga með þremur bömum og er
kannski í sambandi við konu sem á
þrjú börn. Ef þau fara í sambúð
missir hún bamabæturnar og mæðra-
launin, vegna þess að þá er hún
komin nreð fyrirvinnu sem ætlast er til
að taki við þessari fjölskyldu. Hann
hefur hins vegar alltaf sín böm til að
sjá um og borga með áfram. þrátt fyrir
það. Þess vegna flosnar sambandið
annað hvort upp eða þau verða að búa
á sinn hvomm staðnum, svo að bömin
hennar haldi sínum rétti. Fólk er þess
vegna komið upp við vegg, sem eng-
inn kemst yfir nema fuglinn fljúgandi.
Það eru orðnir allt of margir sem
standa frammi fyrir þessu.“
21% undir fátækramörkum
Þóra segir að hún hafi verið á ráð-
stefnu á dögunum um jaðarhópa sam-
félagsins, þar sem þetta hafi komið
mjög glöggt fram. „Emnig kom fram
að 21 % einstæðra mæðra í íslensku
þjóðfélagi er undir fátæktarmörkum."
Hvemig horfa þessi mál við
gagnvart námsfólki. Hefur það verið
skoðað eitthvað sérstaklega?
„Ég veit nú ekki hvemig er með
meðlagsgreiðslur hjá námsfólki á
háskólastigi. Hins vegar var gerð
könnun á vegum Rauða krossins fyrir
nokkru síðan, þar sem kom fram að
ungar einstæðar, ómenntaðar mæður
væru verst setti hópurinn í þjóð-
félaginu í dag. Þá tók félagið sig til og
stofnaði náms- eða styrktarsjóð fyrir
einstæða foreldra. Það er verið að
úthluta úr honum þriðja árið í röð
núna. Þetta hefur verið styrkur frá
50.000 kr. og upp í 100.000 kr. en
það er úthlutað úr þessum sjóði tvisvar
á ári, haust- og vorönn. Þetta er fyrst
og fremst hugsað fyrir einstæða
foreldra sem em í námi, þar sem ekki
er um námslán að ræða, vegna þess að
margir einstæðir foreldrar, sem eru í
námi, geta ekki verið í fullu námi,
vegna stöðu sinnar og eru því alltaf
með skert námslán, vegna þess að þau
geta ekki sýnt nauðsynlega tímasókn.
Það er líka mögulegt að fólk flosni
upp frá námi, ef kemur til skilnaðar á
námstíma."
Er hægt að segja að skilnaðir séu tíðari
hjá ákveðnum stéttum þjóðfélagsins
og mér dettur þá í hug hvort sjómenn
skilji oftar en aðrar stéttir?
„Mér hefur nú fundist skilnaðir eiga
sér stað í öllurn stéttum. Hitt er annað
mál að það má kannski segja að
skilnaðir séu algengastir í láglauna-
stéttunum. Það koma oft upp erfið-
leikar og skilnaðarmál út af erfiðri
fjárhagsstöðu heimilanna og það er
ekki gott með tilliti til þess að öll
sveitarfélög auglýsa sig sem fjöl-
skylduvæn."
Þóra segir að fjölskylda hætti ekki
að verða fjölskylda þótt foreldrar
skilji. „Ég hef alltaf verið á móti því
að við séum ekki sögð fjölskylda, þó
að aðeins sé eitt foreldri á heimilinu.
Hins vegar erum við séð félagslega
sem fjölskylda, en ekki skattalega. Ég
vil mótmæla þessu, því að fjölskylda
er byggð upp þar sem er karl, kona og
böm. Þó svo að annað foreldrið falli
út úr myndinni, hvort sem það gerist
við skilnað eða fráfall maka, þá
hættum við ekki að vera fjölskylda þó
að einhverjir erfiðleikar komi upp.“
Hvað um þátt kirkjunnar í skiln-
aðarmálum. Nú er jafnan samasem
merki milli trúarinnar og hjóna-
bandsins.
„Ég hitti nú prestinn héma og
spurði hann út í ýmis mál. Hann er
hins vegar það nýkominn til starfa og
er ekki farinn að kynnast þessum
málum mikið hér í Eyjum og ég bar
fundinum kveðju mína frá honum. En
varðandi fjölskylduna og kirkjuna, þá
er fjölskyldumynstrið, einstætt foreldri
með bam, fullkomlega viðurkennt af
kirkjunni. Hins vegar er það rétt hjá
þér að það er prestanna að leita sátta
og mikið atriði að það sé gert, því að
stundum em hjónaskilnaðir fljót-
fæmislegir. Þess vegna er mjög mikið
atriði að prestamir komi þama að. Ef
hins vegar sættir nást ekki verður oft
um skilnað að ræða, en þrátt fyrir það
er nauðsynlegt að það sé bæði í sátt
við kirkjuna og aðra. Skilnuðum er
hins vegar alltaf að tjölga og það
hlýtur að segja að eitthvað mikið sé að
í samfélaginu, þegar slfkt gerist.“
í árlegri úttekt Frjálsrar verslunar
á 100 stærstu fyrirtækjum landsins
1997 er Vinnslustöðin efst fyrir-
tækja í Vestmannaeyjum í 32. sæti
og hafði hækkað sig um fjögur sæti
frá árinu 1996 þegar hún var í 36.
sæti. Næst kemur Isfélagið í 51. sæti
og lækkar úr 47. sæti 1996.
Samkvæmt úttektinni var velta
Vinnslustöðvarinnar 4.5 milljaraðar
og hafði aukist um 22%. Velta ís-
félagsins losaði 3,1 milljarða og hafði
aukist um 1% milli ára.
Eðlilega bera ísfélagið og Vinnslu-
stöðin höfuð og herðar yfir önnur
fyrirtæki í bænum og verður að leita
aftur í 205. sætið til að finna næsta
fyrirtæki úr Vestmannaeyjum. Þar er á
ferðinni Bergur-Huginn sem árið á
undan var í 236. sæti. Veltan var 562
milljónir og hafði aukist um fjórðung.
Bæjarveitur Vestmannaeyja hækka úr
239. sæti í 226. með veltu upp á 440
mílljónir króna og hafði hún aukist um
2%.
Fyrirtækjum er líka raðað upp eftir
launum og þar eiga Eyjamenn fyrir-
tæki í 2. sæti. Er það Huginn hf.
útgerð sem gerir út loðnuskipið Hugin
VÉ. Meðallaun tólf starfsmanna voru
tæpar 6,8 milljónir króna og beinar
Hunagreiðslur voru 81 milljón.
Isleifur ehf. sem gerir út Isleif VE er í
6. sæti með 5,5 milljónir sem eru
meðallaun 15 starfsmanna. Bergur-
Huginn ehf. sem gerir út frysti-
togarann Vestmannaey VE og tog-
bátinn Smáey VE er í 11. sæti og þar
eru meðallaun 44 starfsmanna 4.8
milljónir. Frár hf. sem gerir út togbát
með sama nafni er í 14. sæti og borgar
níu mönnum 4,2 milljónir. Sæhamar
hf„ útgerð, sem gerir út togbátinn
Gjafar VE og netabátinn Guðrúnu er í
26. sæti. Þareru laun 30 starfsmanna
Fyrirhugaðar eru miklar breyt-
ingar á fyrirkomulagi deildanna í
Heilbrigðisstofnuninni í Vest-
mannaeyjum, að sögn Gunnars
Gunnarssonar. framkvæmdastjóra
HIV. Verið er að athuga hvort hægt
er að færa báðar deildirnar,
handlæknisdeild og lytlæknisdeild, á
2. hæð hússins.
Vilyrði fyrir fjármagni hefur fengist
fyrir breytingum af þessu tagi frá
heilbrigðisráðuneytinu. Ef athugun
Ieiðir í Ijós að ekki verður unnt að færa
báðar legudeildir á eina hæð þarf samt
að fara í mjög viðamikið viðhald á
húsnæðinu en ekki hefur enn fengist
vilyrði fyrir tjárveitingu í það.
Niðurstaðan um hvort þetta er hægt á
að liggja fyrir í fyrstu vikunni í
nóvember.
Gunnar býst við að ef niðurstaðan
verður sú að báðar deildirnar verði
endurskipulagðar og starfsemi 2.
hæðar suðurálmu færð á 3. hæð, eins
og stefnt er að, verði reikningurinn
líklega um 50-100 milljóniren engin
kostnaðaráætlun hefur verið gerð enn
þar sem þetta er enn á hönnunarstigi.
Gunnar reiknar með að spamaður verði
af þessu til lengri tíma litið, eða
nokkrar milljónir á ári. Búist er við að
framkvæmdirnar taki um tvö til þrjú ár
ef af verður. A meðan verður senni-
lega að senda nokkra langlegu-
sjúklinga til Reykjavíkur til meðferðar
vegna framkvæmdanna en Gunnar
segir að aðrir sjúklingar verði ekki
sendir burtu.
3.8 milljónir að meðaltali. Vinnslu-
stöðin er í 63. sæti þar sem 382 fengu
rétt liðlega 3 milljónir að meðaltali í
laun. Fiskmarkaður Vestmannaeyja er
í 84. sæti og þar fá sjö ársverk tæplega
2.9 milljónir í laun. Herjólfur er í 138.
sæti en þar fá 29 ársverk rúmlega 2,5
milljónir í laun. ísfélagið er í 155. sæti
en þar fá 310 ársverk að meðaltali
rúmlega 2,4 milljónir í laun.
Sparisjóður Vestmannaeyja er svo í
194. sæti þar sem ársverk eru 13 og fá
þeir að meðaltali 2,3 milljónir í
árslaun á síðasta ári.
A lista yfir yfir stæstu vinnuveit-
endurna er Vinnslustöðin f 24. sæti en
meðalfjöldi starfsmanna 382 á síðasta
ári og Isfélagið er í 31. sæti með 310
starfsmenn. Vinnslustöðin er í 31. sæti
á lista yfir fyrirtæki sem eru með mest
eigið fé í krónum talið. Er eigið fé
Vinnslustöðvarinnar liðlega 2,5
milljarðar króna. ísleifur ehf. skilar
mestri arðsemi eigin tjár fyrir skatta af
fyrirtækjum í Vestmannaeyjum. Er
félagið það eina úr Eyjum sem er að
finna á þessum lista sem telur 55
fyrirtæki. Arðsemin er 112, eigin-
tjárhlutfallið 11 og eigið fé 40
milljónir króna.
Samantekt FV er skipt niður í tjölda
flokka sem fyrirtæki og stofnanir í
Vestmannaeyjum komast ekki inn á
en eru inni á öðrum. Vestmanna-
eyjabær er með 10. mestu veltuna af
sveitarfélögum en veltan var 683
milljónir króna. Skipalyftan er 10.
stærsta fyrirtækið í málm- og
skipasmíði með veltu upp á 223
milljónir. Bæjarveitur eru í sama sæti
yftr orkuveitur með veltu upp á 440
milljónir og loks má nefna Lífeyris-
sjóð Vestmannaeyja sem er í 19. sæti
yfir stærstu lífeyrissjóðina með inn-
greiðslur upp á 1,2 milljarða.
„Við erum aðallega að horfa á
samnýtingu starfsfólks. Það væri
miklu þægilegra að fá að flytja fólk
milli deilda til að aðstoða við ýmislegt
ef þess þarf með þegar ekki þarf að
hlaupa upp og niður stigana hér. Þetta
á sérstaklega við á kvöld- og nætur-
vöktum,“ segir Gunnar. Það er þó líka
um að ræða einhverja fækkun á
rúmum en að sögn Gunnars er mjög
sjaldgæft að full nýting sé á rúmunum
á sjúkrahúsinu.
Stofnunin hefur starfað í húsinu að
Sólhlíð 10 í um 25 ár og Gunnar segir
að á þeim tíma hafi sáralítið viðhald
verið á húsinu og nú standist húsið
hvorki nýjustu brunavarnareglugerðir
né byggingareglugerðir.
Árið 1994 -1995 var þó ráðist f að
klæða húsið að utan vegna mjög mikils
leka f því. Gunnar segir að þegar það
var gert hafi forsvarsmenn Heil-
brigðisstofnunarinnar fengið vilyrði
fyrir tjárveitingu f viðhald sem hafi átt
að koma til framkvæmda þegar
veggimir hefðu þornað. Nú hafa
veggimir náð að þorna ágætlega en
ekkert hefur heyrst um málið síðan.
Rekstur Heilbrigðisstofnunarinnar er
liins vegar mjög erfiður, að sögn
Gunnars, þannig að ekki er hægt að
ráðast í framkvæmdir án aukatjárveit-
ingar.
Þessi grein erendurbirt því breytingar
sein gerðar voru á henni skiluðu sér
ekki inn á tölvudisk. Eru viðkomandi
beðnir velvirðingar.
Tryggö lágmarks framfærsla
Guðrún Jónsdóttir félagsráðgjafi hjá Vestmannaeyjabæ segir það
staðreynd að einstæðir foreldrar standi mun verr að vígi heldur en aðrir
þegnar samféiagsins vegna þess að aðeins sé um eina fyrirvinnu að ræða.
„Það er búið að skerða þetta kerfi svo mikið. Barnabæturnar eru
tekjutengdar og skerðast við 570.000 kr. á ári. Börn teljast á framfæri
foreldra til 18 ára aldurs og verða nú ekki sjálfráða fyrr en 18 ára.
BArnabæturnar detta því niður við 16 ára aldur en foreldrar geta hins
vegar ekki nýtt sér persónuaflsátt þeirra."
Guðrún segir að ekki hafi verið gerð nein sérstök úttekt á fjölda einstæðra
foreldra í Vestmannaeyjum. „Við vitum ekki hvort þeir eru hlutfallslega fleiri
í Eyjum en annars staðar á landinu. en tjöldi einstæðra mæðra er hins vegar
margfalt meiri en feðra. Sú aðstoð sem bærinn veitir til þessa hóps er
niðurgreiðsla og forgangur á leikskólum og niðurgreiðsla dagvistar hjá
dagmæðmm. Þeir allra tekjulægstu geta fengið lágmarks framfærsluaðstoð.
Einnig er hægt að sækja um húsaleigubætur, en það er sérkerfi og ekki innan
þessarar framfærsluaðstoðar sem ég nefndi.“
Varðandi lausn þessara mála gagnvart einstæðum foreldrum, telur Guðrún
að nauðsynlegt sé að stokka upp kerfið og skilgreina hlutina betur. „Kannski
er lausnin sú að komið verði upp sérstöku fjölskylduráðuneyti, þar sem þessi
mál gætu verið undir einni stjóm. því það eru of margir sem koma að þessum
málum, eins og málum er hagað núna.“
Samkvæmt upplýsingum sem Fréttir öfluðu sér og koma frá Hagstofu
Islandseru kjamafjölskyldur í Eyjum 31. desember 1997 1185. Þar af eru níu
karlar með 10 böm og 99 konur 143 böm. Stærð fjölskyldu þar sem karlinn
er einn með böm er að meðaltali 2,11 og kona með böm 2,44.
Fyrirhugaðar breyt-
ingar á sjúkrahúsinu