Fréttir - Eyjafréttir - 06.03.2003, Blaðsíða 13

Fimmtudagur 6. mars 2003
Fréttir
13
Eygló Harðardóttir skrifar:
Er aivinnuleysi í Eyjum fiskveiði-
stjórnunarkerfinu að kenna?
Hin meginorsökin er mun sjaldnar rædd. Hún er aukinn
þáttur þekkingar í sjávarútvegi. Störfum í beinni
framleiðslu hefur fækkað en störfum fjölgar á meðan í
svokölluðum afleiddum störfum sem byggja á sjávar-
útvegi. Þau geta verið allt frá kennslu, gæðastýringu,
markaðssetningu og sölu yfir í hafrannsóknir og eftirlit
með starfsemi sjávarútvegsfyrirtækjanna. Þessi störf hafa
orðið til á höfuðborgarsvæðinu en ekki í
sjávarbyggðunum. Hvar er t.d. Hafrannsóknastofnun
staðsett? Fiskistofa eða Rannsóknastofnun Fisk-
iðnaðarins? Marel og SÍF hafa höfuðstöðvar sínar í
Hafnarfirði og mestallt nám tengt sjávarútvegi hefur farið
fram í Reykjavík. Háskólinn á Akureyri hefur að vísu
eitthvað rétt hlut landsbyggðarinnar með auðlinda-
deildinni en betur má ef duga skal.
í nýlegri
blaðagrein
eftir Magnús
Þór Haf-
steinsson,
frambjóð-
anda
Fijálslynda
flokksins,
kom fram sú
skoðun að
allir erfið-
leikar í at-
vinnulífí Eyjamanna myndu hverfa
eins og dögg fyrir sólu, ef aðeins við
skiptum um fískveiðistjómunarkeifi.
Færeyska sóknardagakerfmu er veifað
eins og töfralausn á öllum okkar
vanda og lofað að það muni koma eins
og „....vítamínsprauta fyrir lífsham-
ingju fólks í sjávarbyggðunum..."
(Fréttir, 13.febrúar2003).
Þrátt fyrir hástemmdar lýsingar
Magnúsar er það staðreynd að deilt er
um ágæti færeyska kerfisins alveg eins
og þess íslenska. Fiskifræðingar og
sjómenn hafa sett fram kosti og galla
við bæði kerfm og sýnist sitt hveijum.
Á meðan sérfræðingana, jafnt þá
háskólagengnu sem og sjómennina,
greinir á um hvort færeyska kerfið
henti hér er ekki hægt að ætlast til þess
að stjómmálamenn taki ákvarðanir um
umbyltingu núverandi kerfis án
nægjanlegra upplýsinga. Framsóknar-
menn hafa lagt til að gerð verði
nákvæm úttekt á kostum og göllum
færeyska sóknardagakerfisins í
samanburði við núverandi fiskveiði-
stjómunarkerfi. Ef í ljós kemur að
kostir þess em ótvíræðir umfram
gallana verður að skoða að skipta um
kerfi. Sjávarútvegurinn er undistöðu-
atvinnugreinin okkar og við höfum
hreinlega ekki efni á að hafa annað en
besta fiskveiðistjómunarkerfi í heimi.
En er það eina leiðin til að snúa við
núverandi byggðaþróun í sjávar-
byggðum landsins?
Þá væri gaman að lifa
Gott væri ef hlutimir væm í raun jafn
einfaldir og Magnús setur fram. Þá
væri gaman að lifa. Raunvemleikinn
er bara annar. Atvinnuleysi og erfið-
leika í atvinnulífi Vestmannaeyinga
og annarra sjávarbyggða er aðeins að
litlu leyti hægt að skýra með
minnkandi aflaheimildum og fisk-
veiðistjómunarkerfinu sjálfu. Ef litið
er til tölfræðinnar hefur verðmæti og
magn íslenskra sjávarafurða hækkað
að mestu leyti jafnt og þétt frá 1979 til
dagsins í dag eins og fram kemur á
meðfylgjandi graíi sem byggist á
tölum frá Hagstofu Islands.
Útvegur 2001, rit Hagstofu íslands,
www.hagstofa.is
Samdráttur í íslenskum sjávar-
byggðum hefur vissulega orðið vegna
þess að störfum í fiskvinnslu og útgerð
hefur fækkað. Meginástæða þess er
hins vegar ekki fiskveiðistjómunar-
kerfið, heldur gmndvallarbreytingar í
atvinnugreininni sjálfri. Líkt og
Magnús bendir réttilega á mynduðust
sjávarbyggðimar vegna nauðsynlegrar
nálægðar við fiskimiðin. Þessi nálægð
er farin að skipta minna máli með
stærri og fúllkomnari skipum sem geta
geymt aflann lengur en áður var. A
sama tíma hefur tækniþróun og aukin
krafa um hagkvæmni og arðsemi í
rekstri vinnslu á landi leitt af sér stærri
og sérhæfðari einingar. Þar sem
sjávarútvegurinn okkar er útflutnings-
grein em okkar afurðir oft að keppa
við afurðir frá löndum þar sem
launakostnaður er mun minni en hér á
landi.
Aukin tæknivæðing
Til að auka samkeppnishæfni okkar á
erlendum mörkuðum hefur þvf þurft
að draga úr kostnaði og hafa mörg
störf í fiskvinnslu verið tæknivædd,
þ.e.a.s. vélar hafa komið í stað fólks.
Þetta er önnur meginorsökin fyrir
fækkun starfa í sjávarbyggðum.
Hin meginorsökin er mun sjaldnar
rædd. Hún er aukinn þáttur þekkingar
í sjávarútvegi. Störfum í beinni fram-
leiðslu hefur fækkað en störfum
fjölgar á meðan j svokölluðum af-
leiddum störfum sem byggja á
sjávarútvegi. Þau geta verið allt frá
kennslu, gæðastýringu, markaðs-
setningu og sölu yfir í hafrannsóknir
og eftirlit með starfsemi sjávarút-
vegsfyrirtækjanna. Þessi störf hafa
orðið til á höfuðborgarsvæðinu en
ekki í sjávarbyggðunum. Hvar er t.d.
Hafrannsóknastofnun staðsett? Fiski-
stofa eða Rannsóknastofnun fiskiðn-
aðarins? Marel og SÍF hafa höfuð-
stöðvar sínar í Hafnarfirði og mest allt
nám tengt sjávarútvegi hefur farið
fram í Reykjavík. Háskólinn á
Akureyri hefur að vísu eitthvað rétt
hlut landsbyggðarinnar með auðlinda-
deildinni en betur má ef duga skal.
Ómar Garðarsson, ritstjóri Eyja-
frétta bendir t.d. á í grein sinni Er til
leið upp úr táradalnum? að eitt mesta
áfall sem skólastarf í Eyjum hefur
orðið fyrir var þegar Stýrimanna-
skólinn hætti starfsemi hér. Nem-
endum í Framhaldsskólanum hefur
einnig fækkað jafnt og þétt og við
vitum öll hvað gerist ef fram heldur
sem horfir. Starfsmenn Rannsókna-
setursins í Hvíta húsinu eru einnig í
stöðugri baráttu við höfuðstöðvamar í
Reykjavík við að halda þeim verk-
efnum sem þeir þó hafa og rekast
yfirleitt á vegg ef þeir leggja til
Ilutning verkefna út á land.
Getum ekki farið aftur í tíma
Það er rétt hjá Magnúsi að í hundruð
ára og allt fram á miðja síðustu öld var
sérstaða hinna dreifðu sjávarbyggða í
landinu nálægð þeirra við fiskimiðin.
Það er hins vegar ekki rétt hjá Magn-
úsi að eina leiðin til að halda þeim í
byggð sé að færa fiskveiðar Islendinga
50 til 100 ár aftur f tímann til
gullaldarára mótorbáta og handverk-
unar á fiski. Engum dettur í hug að
banna vélvinnslu á fiski til að fjölga
störfum í fiskvinnslu. Á sama hátt
dytti fáum í hug að banna vélar og
vinnslulínur í stórum fiskiskipum svo
þau gætu nú ekki siglt með afiann til
bæja fjær miðunum. Það er ekki
hlutverk stjórnmálamanna að berjast
gegn framförum í fiskveiðum. Það er
hlutverk stjórnmálamanna að gefa
hinum dreifðu byggðum landsins færi
á að skapa sér nýja sérslöðu í ljósi
breyttra aðstæðna.
Veiðigjald, sem innheimt er af afla-
heimildum, á að nota til að efla
nýsköpun og atvinnuþróun á lands-
byggðinni. Við eigum að nýta það fé
til að efia menntun og byggja upp
mannauð í sjávarþorpum landsins.
Við getum nýtt okkur byggðakvóta og
reglur um löndun á fiskmarkaði sem
hvata til aðlögunar að nýjum for-
sendum. Viðeigumaðgefaíbúunum
tækifæri til að skapa sína eigin fram-
tfð, byggða á eigin forsendum en ekki
byrgja þeim sýn með eilífum lof-
orðum um að grasið sé miklu grænna
á eyjunni handan við hafið.
Höfiindur er ífjórða sœti á lista
Framsóknar.
Magn og verðmæti útfluttra sjávarafurða 1979-2001
900000
800000
700000
600000
c 500000
c
B 400000
300000
200000
100000
0
1979 1982 1985 1988 1991 1994 1997 2000
Ár
I .uuu,u
1.400,0
1.200,0
1.000,0
800,0
600,0
400,0
200,0
n n
</^
Q
cn
Q
Spurt er:
Er gaman á
öskudaginn?
02 0 ekki að vera skóli þennan
dag?)
Brynja Þrastardóttir 10 ára
-Já, en við vorum eiginlega rétt að
byrja. Nei, það er kennarastarfs-
dagur.
Krist ján Tóniasson 11 ára
-Já, svolílið. Byrjuðum klukkan
níu. Nei, því mér finnst leiðinlegt í
skólanum.
Sigrún kagnarsdóttir 9 ára
-Já, byrjuðum klukkan níu og við
erum búin að safna mikið. Nei, þá
getur maður ekki sungið á
morgnana.
I’óla María Guðmundsdóttir 12
ára
-Já, við erum búin að safna lalsvert.
Byrjuðum að sal'na klukkan níu.
Nei, mér finnst það ekki.
Jón Jakob
Magnússon
10 ára
Já, búin að
safna mikið.
Já, mér linnst
það.