Reykjavík - 11.01.2014, Qupperneq 14

FJARNÁM
Skráning á vorönn stendur til 14. janúar
á slóðinni www.fa.is/fjarnam
14 11. janúar 2014REYKJAVÍK VIKUBLA
Ð
Einkaviðtal við Gro Harlem Brundtland:
Jafnréttið verðmætara en olían
Jafnrétti kynjanna skilar meiru til þjóðarbúsins
í Noregi heldur en allur olíuiðnaðurinn samanlagt.
„Rannsóknir sýna að framlag kvenna hér er mikið. Raunar svo mikið að þátttaka kvenna
í atvinnu- og efnahagslífinu, bara
þátttakan sem er umfram meðaltal
annars staðar, hefur meiri áhrif á
þjóðarframleiðsluna í Noregi, en sem
nemur gervöllum olíuiðnaðinum,“
segir Gro Harlem Brundtland, fyrr-
verandi forsætisráðherra Noregs.
Reykjavík vikublað átti einkavið-
tal við hana á ráðstefnu sem nýlega
var haldin í Osló, Women, Power
and Politics, en í fyrra voru 100 ár
liðin frá því að norskar konur fengu
kosningarétt. Brundtland flutti ræðu
á ráðstefnunni sem hlaut afar góðar
viðtökur og mikið lófaklapp.
Brundtland segir að jafnrétt kynj-
anna snerist ekki aðeins um mann-
réttindi, heldur sýndi þetta dæmi, og
raunar mörg önnur, að jafnrétti væri
ekki síður mikilvægt efnahagsmál.
Hún nefndi einnig önnur ríki. Ef
atvinnuþátttaka bandarískra kvenna
yrði á við atvinnuþátttöku karla, þá
myndi þjóðarframleiðsla Bandaríkj-
anna aukast um 5 prósent. Sambæri-
legt hlutfall í Japan yrði 9 prósent,
og 12 prósent í Sameinuðu Arabísku
furstadæmunum.
Brundtland segir að breytingar
verði ekki yfir nótt. Hún rifjar upp
stöðu mála um miðja tuttugustu öld.
Þá hafi blasað við norskum stúlkum
að verða húsmæður. „Þær fengu meira
að segja færri tíma í stærðfræði en
strákar, en á móti lærðu þær að
elda mat. Að verða heimavinnandi
húsmóðir var það sem ætlast var til
af stúlkum.“
Óttast bakslag
Þetta hafi nú breyst, en það hafi
ekki gerst baráttulaust. Hún hafi nú
áhyggjur af bakslagi í jafnréttisbarátt-
unni. „Stelpur og strákar halda kannski
að þau geti gleymt jafnrétti kynjanna.
Það sé búið að ná því og ekki þurfi
að hugsa meira um það. En þetta er
hættulegt hugarfar,“ segir Gro Harlem
Brundtland. „Við þurfum stöðugt að
halda vöku okkar og vinna að jafnrétti,“
segir hún og bætir við, að þótt margir
áfangar hafi náðst í Noregi, sé jafn-
rétti kynjanna ekki náð. Enn fremur
séu vísbendingar um að kynbundinn
launamunur fari vaxandi.
Gro Harlem Brundtland nefnir
að margt hafi verið gert til að bæta
stöðu kynjanna. Það hafi þurft mark-
mið, löggjöf og pólitískan vilja til að
fylgja þessu eftir. Jafnréttið komi ekki
af sjálfu sér.
Hún bendir meðal annars á lög um
kynjakvóta í stjórnum fyrirtækja og
rúmt fæðingarorlof. „Atvinnuþátttaka
norskra kvenna er með því mesta sem
þekkist og á sama tíma er fæðingar-
tíðni í Noregi einnig ein sú hæsta í
Evrópu. Það á ekki að setja konur í
þá stöðu að þurfa að velja hvort þær
vilji starfsframa eða eignast börn.
Þetta er sameiginlegt verkefni karla
og kvenna. Við höfum efni á því. Ekki
vegna olíunnar, heldur vegna þess að
slík stefna eykur atvinnuþátttökuna og
bætir samfélagið. Nú fara 90 prósent
norskra karla í fæðingarorlof. Þetta
hefur í för með sér að stjórnendur
fyrirtækja líta sömu augum á karla og
konur þegar kemur að barneignum.“
utan úr heimi
PIPA
R
\
TBW
A
• SÍA
• 1337
73
Skíðaskóli um helgar kl. 11–15.
Brettaskóli Bláfjalla og Mint Snow
um helgar kl. 10:30–14:30.
Nýtt í vetur:
Byrjendakennsla fyrir fullorðna
– mánudaga, miðvikudaga og fimmtudaga.
Skráning og nánari upplýsingar
á skidasvaedi.is
Það er aldrei of seint að byrja!
Gro Harlem Brundtland varð fyrsta
konan til að gegna embætti forsætis-
ráðherra í Noregi. Hún myndaði sína
fyrstu ríkisstjórn árið 1981, en hún
var formaður Verkamannaflokks-
ins. Þetta vakti heimsathygli. Það
vakti ekki síður athygli þegar hún
myndaði sína aðra ríkisstjórn, þar
sem átta af átján ráðherrum voru
konur, en slíkt var fordæmalaust
þá, um miðjan níunda áratuginn.
Brundtland varð forsætisráðherra
þrisvar, en hún lét af embætti árið
1996. Þá hætti hún formlegum af-
skiptum af stjórnmálum í Noregi og
varð sérstakur sendimaður hjá Sam-
einuðu þjóðunum. Hún hefur jafn-
framt setið í „öldungaráði“ heimsins
ásamt mönnum á borð við Jimmy
Carter fyrrverandi Bandaríkjaforseta
og Nelson Mandela, fyrrverandi for-
seta Suður-Afríku. Ráðstefnan Women, Power and
Politics var haldin í tilefni af því að
100 ár eru liðin frá því að norskar
konur hlutu kosningarétt. Á ráð-
stefnunni í Osló voru haldin fjöl-
mörg erindi og mjög fróðlegar
umræður urðu um ýmis efni og úr
mörgum heimshlutum, jafnt Noregi
sem Nepal. Fjallað hefur verið um
marga fleti jafnréttisbaráttunnar,
bæði stjórnmálaþátttöku, kynbundið
ofbeldi, áhrif fjármálakreppunnar,
kynjakvóta og margt fleira.
Meðal þátttakenda í ráðstefnunni
voru Shirin Ebadi, handhafi frið-
arverðlauna Nóbels, Helen Clark,
fyrrverandi forsætisráðherra Nýja-
Sjálands og margar fleiri.
Shirin Ebadi er handhafi friðarverð-
launa nóbels. Hún er frá Íran en
er landflótta. Hún fjallaði meðal
annars um karlaveldið í Íran, þar
sem femínistar hafa verið dæmdir
í margra ára fangelsi fyrir að krefj-
ast sjálfsagðra réttinda. Hún lýsti
því hvernig íslam er notað til að
réttlæta völd karla yfir konum. Þeir
túlki Kóraninn sér í hag. En konur geti
líka virkjað andstöðu sína í gegnum
trúarbrögðin. Ítarlegt viðtal við
Shirin Ebadi verður birt hér í blaðinu
á næstunni.
radhika Balakrishnan er doktor í hag-
fræði og starfar í Bandaríkjunum. Hún
fjallaði um áhrif fjármálakreppunnar
á ráðstefnunni. Hún lítur á hlutina í
víðu samhengi. Hún segir að efna-
hagsstefna ríkja verði að grund-
vallast á mannréttindum. Áherslan
þurfi að vera á að breyta kerfinu sem
veldur kreppunni og misskiptingu.
niðurskurðarstefnan sem nú tíðkast
í mörgum Evrópuríkjum sem viðbragð
við kreppunni sé mistök. Með niður-
skurði í opinberri þjónustu sé dregið
úr réttindum og vegið að almenningi.
Bæði körlum og konum.