Fréttablaðið - 16.08.2014, Blaðsíða 16

16. ágúst 2014 LAUGARDAGURSKOÐUN
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI: Sævar Freyr Þráinsson
ÚTGEFANDI: Kristín Þorsteinsdóttir RITSTJÓRAR: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is, Mikael Torfason mikael@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá
blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og
í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík Sími: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRI: Andri Ólafsson andri@frettabladid.is RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Álfrún Pálsdóttir alfrun@frettabladid.is VIÐSKIPTI: Fanney Birna Jónsdóttir fanney@frettabladid.is MENNING: Friðrika Benónýsdóttir fridrikab@frettabladid.is
DÆGURMÁL: Lilja Katrín Gunnarsdóttir liljakatrin@frettabladid.is VÍSIR: Kolbeinn Tumi Daðason kolbeinntumi@365.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is ÚTLITSHÖNNUN: Silja Ástþórsdóttir siljaa@frettabladid.is
SPOTTIÐ
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
Ólafur Þ.
Stephensen
olafur@frettabladid.is
Rússar tilkynntu á dögun-um um viðskiptatakmark-anir gegn efnahagsþving-unum vestrænna þjóða
sem ákveðnar voru í refsingar-
skyni vegna Úkraínudeilunn-
ar. Margir undruðust að Ísland
skyldi ekki vera á þeim lista en
aðrir fögnuðu og hugsuðu gott til
glóðarinnar.
Katrín Jakobsdóttir, formaður
VG, sá ástæðu til þess að kalla
eftir skýringum á því að Ísland
er ekki á bannlista Rússa. Sumir
hafa gefið í skyn að með þessu hafi
formaðurinn verið að óska þess að
Ísland færi á listann. Það eru útúr-
snúningar eða sauðarleg fyndni.
Full ástæða er til að velta þess-
ari spurningu upp. Bent hefur
verið á að rúss-
nesk stjórnvöld
kunni að hafa
gleymt Íslandi
eða að þau hafi
einfaldlega ekki
nennt að taka
það með sakir
smæðar. Þetta
er ólíklegt en
þó ekki hægt að útiloka. Hitt er
enn langsóttari skýring að Rúss-
ar hafi með þessu ætlað að kljúfa
raðir vestrænna þjóða. Ísland og
hin vestnorrænu löndin eru of
smá til þess.
Líklegasta skýringin er sú sem
Össur Skarphéðinsson, fyrrver-
andi utanríkisráðherra, kom með.
Hann taldi fullvíst að sérstök utan-
ríkispólitík forseta Íslands hefði
ráðið úrslitum í þessu efni. Tvennt
gerir þessa kenningu sennilega:
Annað er að forsetinn var einkar
glysmáll við Rússa fyrir Úkraínu-
deiluna; en samfelld kyrrðarstund
hefur ríkt á Bessastöðum eftir inn-
limun Krímskagans. Hitt er að fáir
þekkja betur til manngerðar for-
setans og einkaframtaks hans á
sviði utanríkismála en fyrrverandi
utanríkisráðherra.
Megi líta svo á að í ummælum
Össurar Skarphéðinssonar fel-
ist svar við eðlilegri spurningu
Katrínar Jakobsdóttur verður
tæpast dregin önnur ályktun af
því en sú að tvöfeldni Íslands í
utanríkismálum hafi ráðið nið-
urstöðu Rússa.
Tvöföld utanríkispólitík
Er þá eftir allt saman góður vísdómur fyrir litla þjóð að vera tvöföld í roðinu í sam-
skiptum við aðrar þjóðir? Græðum
við mest á því? Við getum að sönnu
selt makr íl áfram til Rússlands. En
ekki er á vísan að róa með verð í
helstu markaðslöndunum þegar
bannþjóðirnar auka framboð sitt
þar. Svo má ekki gleyma hinu að
þegar til lengdar lætur eiga þeir
sjaldnast hauka í horni sem beita
fláræði í samskiptum.
Gunnar Bragi Sveinsson utan-
ríkisráðherra, sem verið hefur í
fremstu röð sporgöngumanna for-
seta Íslands, tók með athyglisverð-
um hætti krók fyrir keldu á þeirri
vegferð þegar kom að framferði
Rússa gagnvart sjálfstæði og full-
veldi Úkraínu. Utanríkisráðherra
hefur þvertekið fyrir að ríkisstjórn-
in leiki tveimur skjöldum í þessu
máli. Hann hefur staðið fast á fyrri
ákvörðunum um samstöðu með Evr-
ópusambandinu og Bandaríkjunum.
Ráðherrann veit að langtíma-
hagsmunir Íslands eru á evrópska
efnahagssvæðinu. Í röðum þeirra
sem styðja utanríkispólitík for-
seta Íslands hefur verið látið að því
liggja að afstaða Rússa í Úkraínu-
deilunni byggi að hluta til á rétt-
mætum sögulegum rökum. Það
hefur ekki ruglað utanríkisráðherra
í ríminu. Hann á því lof skilið fyrir
að hafa haldið af skynsemi og ein-
urð á þessu máli.
Viðskiptaþvinganir eru alltaf
tvíeggja sverð. En allt þetta mál
sýnir að stöðugleiki í alþjóðamál-
um og friðsamleg sambúð eru for-
sendur frjálsra og óhindraðra við-
skipta. Atlantshafsbandalagið og
Evrópusambandið hafa skapað
þessar forsendur í meira en hálfa
öld í Evrópu. Nú þegar blikur eru
á lofti skiptir meira máli en nokkru
sinni fyrr að halda samstöðunni
um þær hugsjónir sem að baki því
starfi búa.
Góð eða vond?
Skýring Össurar Skarphéð-inssonar á veru Íslands utan bannlista Rússa beinir
athyglinni að öðrum þætti tvö-
faldrar utanríkisstefnu þar sem
ríkisstjórnin fer stundum sér og
forsetinn sér. Það er lýðræðishall-
inn á þeirri skipan mála.
Veigamikill þáttur í lýðræðis-
legri meðferð utanríkismála felst
í umræðum, eftirliti og aðhaldi
Alþingis með athöfnum utan-
ríkisráðherra og samráðsskyldu
hans við utanríkisnefnd. Þegar
forseti Íslands fer fram með sér-
staka utanríkispólitík sína er
þessu eftirlits- og samráðshlut-
verki Alþingis aftur á móti vikið
til hliðar.
Staðan er þessi: Annars vegar
er utanríkispólitík ríkisstjórnar á
hverjum tíma mótuð á lýðræðisleg-
um grundvelli og háð lýðræðislegu
eftirliti. Hins vegar er ógegnsæ
utanríkispólitík bakherbergjanna
utan við allt lýðræðislegt samráð
og eftirlit. Að vísu þarf þetta ekki
að vera svona. Utanríkisráðherra
ber ábyrgð á pólitík forsetans og
getur fellt athafnir hans á því sviði
undir lýðræðisreglur íslenskrar
stjórnskipunar.
Þessi sjónarmið um lýðræðis-
hallann snúa jafnt að þeim sem
eru hlynntir málstað forsetans
og hinum sem eru á öndverðum
meiði. Aðalatriðið er að hér er
brotalöm í lýðræðislegri meðferð
þessara mikilvægu mála sem
huga þarf að. Hver ríkisstjórnin
á fætur annarri hefur vikið sér
undan að bæta hér úr.
Lýðræðishallinn
R
eykjavíkurborg birti í vikunni afar athyglisverða úttekt
á kosningaþátttöku í síðustu borgarstjórnarkosningum.
Þar er kjörsóknin skoðuð eftir aldri og kyni, en þetta
mun vera í fyrsta sinn sem teknar eru saman áreiðan-
legar tölur um kjörsókn eftir aldri á Íslandi.
Niðurstöðurnar eru sláandi. Kjörsókn var víðast hvar óvenju-
lítil í síðustu sveitarstjórnarkosningum og borgarstjórnarkosn-
ingarnar voru þar ekki undantekning. Kjörsóknin var sú minnsta
frá árinu 1928, aðeins tæp 63 prósent. Það sem vekur þó enn meiri
athygli er lítil kjörsókn ungs fólks.
Innan við helmingur fólks á
aldrinum 18-29 ára nýtti kosn-
ingarétt sinn. Upp undir 80
prósent í aldurshópnum 60-79
ára mættu hins vegar á kjörstað.
Vegna þess að haldgóðan
samanburð vantar er út af fyrir
sig ekki hægt að fullyrða að
dræm kjörsókn ungs fólks sé stærsta skýringin á afleitri kosn-
ingaþátttöku. En það er líklegt og svo mikið er víst að þessar tölur
eru mikið áhyggjuefni út frá þróun lýðræðis í landinu.
Nú er vitað að eldra fólk mætir alla jafna betur á kjörstað en
þeir yngri, en þessi munur er svo mikill að hann hlýtur að kveikja
vangaveltur um hvort hér hafi nú vaxið úr grasi kynslóðir sem að
stórum hluta sjái ekki tilganginn í því að nýta rétt sinn til að kjósa
sér fulltrúa í lýðræðislegum stofnunum samfélagsins.
Og þá hljótum við að spyrja um ástæðuna. Um hana er erfitt að
fullyrða. Hugsanlega er kynslóðin, sem var að mótast í hruninu,
einfaldlega fráhverf pólitík. Stjórnmálastéttin fékk stóran skell
í hruninu og kannanir hafa síðan sýnt að traust fólks til stofnana
samfélagsins hefur ekki jafnað sig.
Stjórnmálamennirnir hafa líka að mörgu leyti ekki staðið við
þau fyrirheit sem voru gefin eftir hrun að bæta stjórnmálin.
Vinnubrögð og umræðuhættir í pólitík virðast ekkert hafa
breytzt. Kannski er eitthvað til í því að ungt fólk sé ekki áhuga-
laust um pólitík sem slíka; það hafi áhuga á mikilvægum málefn-
um, en hafi ógeð á vinnubrögðum og ásýnd hins pólitíska kerfis.
Svo mikið er víst að í borgarstjórnarkosningunum voru ýmis
mál sem snertu hagsmuni og áhugamál ungs fólks til umræðu.
Húsnæðismálin voru mjög í deiglunni, sömuleiðis dagvistar- og
skólamál, sem varða að minnsta kosti eldri hluta kjósendahópsins
undir þrítugu miklu. En stjórnmálaflokkarnir hafa hugsanlega
ekki náð tökum á þeim nýju aðferðum sem þarf að beita til að ná
til yngstu kjósendanna, sem hrærast í meiri mæli í stafrænum
heimi en þeir eldri.
Ný framboð sem hafa komið fram eftir hrun, sum hver í beinni
andstöðu við hefðbundna pólitík, til dæmis Bezti flokkurinn og
Píratar, virðast þrátt fyrir það ekki hafa megnað að draga meiri-
hluta yngstu kjósendanna á kjörstað.
Þessi staða hlýtur að vera mikið áhyggjuefni fyrir starfandi
stjórnmálaflokka og þeir verða að leggjast rækilega yfir það
hvernig þeir ná til yngra fólks. En hún gæti líka verið stórkostlegt
tækifæri fyrir ný stjórnmálaöfl sem kunna að hlusta á og tala við
ungt fólk.
Innan við helmingur fólks undir þrítugu kaus:
Hefur unga fólkið
ógeð á pólitík?