Fréttir - Eyjafréttir - 16.06.1993, Qupperneq 9

9
Miðvikudagur 16. júní 1993
þær öðru fremur. Það hefur eflaust
mikið að segja að þetta er eyjasam-
félag. Ég hef oft velt því fyrir mér
gagnvart bömunum, að suntir foreldr-
ar álíta að krakkamir geti alið sig upp
sjálf héma. Margir feóur eru mikið út
á sjó og það leggst að mestu á
mæðumar aó sjá um uppeldið.
Krakkamir em mikió án föðurs og
föðursímyndarinnar í langan tíma.
Þetta hefur áhrif á uppeldið. Að vera
á eyju' gerir það aö verkum að
krökkum er leyft meira, fá að vera
lengur úti, þau komast ekkert í burtu.
Krakkamir verða sjálfstæðari miklu
fyrr en maður áttar sig á og raunar
löngu áður en þau ráða við það. Þegar
maður ræðir þetta við fólk sem er
komið yfir miðjan aldur, þá fer þaö
að bera uppeldið í dag saman við
þegar þaó var ungt og þegar það
þurfti að hafa fyrir lífinu. Það em allt
aðrir tímar í dag, allt aðrar kröfur,
miklu meiri hraði í öllu, frétta-
flutningur miklu hraðari og við erum
miklu nálægari því sem gerist þar.
Það er búið að gera alla að neyslu-
aðilum og bömin verða hvað harðast
fyrir því. I auglýsingum í sjónvarpi er
alltaf verió að reyna að ná til bama,
þegar krakkarnir fara út í búð eru
fullar hillur af sælgæti við afgreiðslu-
borðið og leikföng í hillum. Bömin
geta minnst varið sig og foreldrar í
dag kaupa sér friðinn ef þau finna til
sektarkenndar. Það skortir aðhald
bæði hjá foreldrum og bömum. Það
er ekki létt að vera bam í dag. A.m.k.
vildi ég það ekki.“
- Eitt af þeim máluni sem þú fæst
við er þunglyndi, en það varð mikil
umræða um það í vetur eftir að
Hjalti Kristjánsson læknir tjáði sig
opinberlega um það mál. Hvernig
horfir þetta mál við þér?
„Þunglyndi er til staðar og þetta er
alveg rétt sem Hjalti er að segja. Ég
og Hjalti erum með hópa í gangi en
þetta er ekki nema brot af þeim sem
eiga við þetta vandamál að stríða.
Þunglyndiö er mismikið og í alls
konar formum. Það er ekki að fólk
liggi undir sæng allan daginn, ein-
kennin geta verið s.s. kvíði og
líkamlegir kvillar. Hvort það er meira
hér en annars staóar, get ég ekkert
fullyrt um, en það er reynt að gera eit-
thvað fyrir fólk hér. Það sem Hjalti er
að gera er mjög gott. Þetta hefur ekki
verið reynt annars staðar svo vitað er,
þ.e. að heilsugæslustöðin komi inn
sem stuóningsaðili, nema kannski í
Frakklandi. En þetta hefur haft góð á-
hrif á þá aðila sem eru i þessum
hópum. Við reynum að gera mat á
árangri, þaó byggist utan um þetta
stuðningsnet þannig um leið og ein-
hver reynir að loka sig af og lifa
þannig, er reynt að grípa inn í sem
fyrst. Þessi umræða um þunglyndi er
vandasöm. Allt tal um þunglyndi og
sálræn vandamál kemur illa við fólk,
þetta er nærtækt öllum og er ómæld
uppspretta alls konar kjaftasagna og
baktals. Fólk er hrætt við það óþekkta
og rétt miðlun dregur úr ótta.“
- Við búum í saman þjöppuðu sam-
félagi, ef svo má að orði komást,
þar sem allir þekkja alla. Hvað á-
hrif hefur þetta á sálarlíf fólks?
„Þetta hefur sína kosti og galla. Það
sló mig þegar ég las fyrir nokkrum
árum síðan, niðurstöður Helga
Tómassonargeðlæknis, um geðheilsu
íslendinga, þegar hann komst að því
að sjötti hver Islendingur hefur erfða-
vísi sem ætti að leiða til geóveilu.
Samkvæmt því ætti sjötti hver Is-
lendingur að vera geðveikur. En þetta
brýst ekki fram því það er eitthvað í
umhverfinu sem kemur í veg fyrir
það. Ég tel að þessi rækt við skyld-
menni og vini, þessi mikla nálægð
'við hvort annað og stuðningur, er af
hinu góða. Þessu kynntist ég þegar ég
bjó í Svíþjóö. Það er gaman að sjá
samanburð milli þessara landa, t.d.
bara að bjarga sér um bamapíu er
miklu erfiðara þama úti. Við fylgj-
umst vel með hvert öðru, skiptum
okkur af þegar við teljum ástæðu til.
Við notum okkur einnig þessa
vináttu, bæði í eigin tilgangi, bæði til
góðs og ills. Það slæma er þetta bak-
tal og óþarflega mikla forvitni sem er
um alla. Það fylgir þessu samfélagi
okkar. Það er eflaust gaman hjá
sumum að fylgjast með því hverjir
fara til sálfræðings og hverjir ekki.
Þetta er eins með gluggagægjana sem
vilja forvitnast um allt. Það sló mig
mikið þegar ég kom hingað að fólk
var að reyna að veiða mig í öllu
hugsanlegu. Það var með mjög kjána-
legar spumingar um málefni sem ég
gat engan veginn rætt um. Maður
verður að passa sig mjög mikið.“
- Finnst þér að fólk sem telur sig
eiga í erfiðleikum, mætti gera
meira af því að leita til sál-
fræðings?
„Kannski ekki bara að koma til mín,
heldur nýta sér vináttu og tengsl sem
það hefur við aðra. Fólk er mjög
hrætt viö tilfinningar og nútímafólk
er mjög hrætt við að tjá sig. Það er
eins og allt gangi út á að vera nógu
klár og sterkur. Þessari hlið á mann-
eskjunni kynntist ég vel þegar ég
vann á geðdeildinni. Það er oft talað
um að 60 til 70% af þeim sem koma í
fyrsta skipti inn á heilsugæslustöð
eigi við sállíkamleg vandamál aó
stríða, það að verkimir stafi af ein-
hverju sálrænu. Það er eins og það sé
„löglegra" aó vera líkamlega veikur
en líða illa andlega. Eru læknar og
aðrir heilbrigðisaðilar að opna meira
augun fyrirþessum þætti.“
Gæðin í samskiptum
-1 þjóðfélaginu í dag þar sém þarf
tvær fyrirvinnur til að ná endum
saman, þurfa börnin mikið að vera
ein á daginn og eru dæmigerð
lyklabörn. Hvað geta foreldrar
eiginlega gert í þessari stöðu?
„Maður gerir sér grein fyrir því að
þrátt fyrir að vió vinnum mikið, þá
skiptir ekki neinu máli, hversu mikið
eða lítið við erum með bömunum,
heldur hvemig við emm með böm-
unum og hversu mikil gæði em í
samskiptum okkar við þau. Foreldrar
em þreyttir þegar þeir koma úr vinnu,
en bömin eru líka þreytt á kvöldin.
Fólk verður pirrað og við þekkjum öll
þetta dæmi þar sem fólk sest fyrir
framan sjónvarpið. Fólk horfir ekki
hvert á annað og það talar ekki við
hvort annað. Böm reyna oft að ná
samskiptum við foreldra á verstu
stundum og þær eru yfirleitt alltaf
fyrir hendi, þegar er verið að boróa,
eða horfa á fréttimar eða á uppáhalds
sjónvarpsþáttinn. Síðan getur það
verið gagnkvæmt, að þegar foreldr-
amir hafa tíma, þá eru bömin
upptekin af einhverju öðru, t.d. þegar
þau eru að leika sér við félaga."
- Kennari með langa starfsreynslu
sagði við mig að börn og unglingar
í dag, séu mun opnari og „djarfari“
í samskiptum, heldur en fyrir 20 til
30 árum síðan?
„Ég þekki þetta nú lítið, sjálfur er ég
tiltölulega ungurog lítið verið skrifað
um þetta. Oneitanlega verður maður
var við það hvað krakkar geta verið
frakkir. Ég man sérstaklega eftir því
skömmu eftir að ég kom hingað, að
einn góða veðurdag í Hamars-
skólanum gekk ég eftir ganginum.
Krakkamir voru að fara inn í frí-
mínútur og það kemur hlaupandi
framhjá mér 9-10 ára gamall krakki
sem lemur í magann á mér. Mér þótti
þetta ákaflega einkennilegt og greip í
hann og spurði hvers vegna hann
gerði þetta. Hann horfði á mig með
undrunaraugum og byrjar að garga á
mig alls konar svívirðingum. Ég stóð
alveg á gati og hefði átt að fylgja
þessu eftir. En þar sem ég var að flýta
mér lét ég strákinn fara, en þetta er
því miður viðbrögó okkar fullorðnu í
dag. Við verðum hissa og fylgjum
málum ekki eftir. Krakkar í dag eru
mun frakkari heldur en áður, það eru
gerðar miklu meiri kröfur til þeirra,
þau verja sig á þennan máta. Ekki að
þau séu sterk, heldur eru þau hrædd.
Þegar maður kynnist krökkunum
betur þá eru þau ósköp eðlileg og
indæl aö tala við, en þessari hlið, ó-
kurteisi, kynnist maður þegar þau eru
sett upp við vegg, og þaó gerist mjög
oft. Við gefum okkur ekki tíma, til að
kenna þeim samskipti. Fyrirmyndin
sem þau hafa eru hvert annað og
þegar þau sjá hvert annað haga sér
svona, þá breytast þau um leið. Ég
þarf t.d. oft að kenna þeim eðlileg
mannleg samskipti."
íþróttir
- I Eyjum á sér stað mikil umræða
um íþróttir og gildi þeirra fyrir
börn og unglinga. Það er rifist um
hvort ungmennafélagshugsjónin
eigi að gilda, leyfa öllum vera með,
eða reyna að ala um afreksfólk þar
sem árangur skiptir öllu máli. Hver
er þín skoðun á þessu?
„Fyrir nokkrum árum var útlendur
knattspymumaóur að skipta um félag
og fékk einhverjar greiðslur sem sam-
svaraði rekstri bæjarfélagsins í heild.
Ég sagði þá í gríni að nú ætti bærinn
hreinlega að ala upp nokkra einstak-
linga, reyna að ala þá upp sem
afreksfólk og selja þá síðan, og
bærinn myndi hagnast. En mér fannst
mjög góð grein frá Janusi Guðlaugs-
syni íþróttafræðingi, í blaðinu
Uppeldi. Hann skrifaði þar um þetta
afreksfólk sem við erum að reyna að
búa til. Svíar hafa gert rannsóknir á
afreksfólki sínu. Athugað var bak-
grunnur afreksfólks og komið hefur í
ljós að afreksfólkið kemur þaðan þar
sem ekki var farið afreksleiðin.
Afreksfólkið eru menn og konur sem
hafa stundað margar íþróttir sem böm
og unglingar, og sérhæfingin byrjar
mjög seint. Við Islendingar erum
aftur á móti að byrja mjög snemma á
sérhæfingunum. Við sendum þau í
knattspymuskóla mjög ung. Það er
haldið áfram meó þau þar til þau eru
mjög afmynduð í líkamsvexti, neðri
hlutinn orðinn kraftmeiri en sá efri.
Foreldramir eru hvað verstir í þessu
sambandi, setja miklar kröfur og
krakkar við 10 ára aldurinn búin að
missa allan áhuga. Auðvitað koma
upp agavandamál þegar engin leik-
gleði er til í myndinni.
Samkeppnisandi herðir ekki upp
krakkana einn og sér, nema við
notum rússneskum aðferðina. Þá
þýðir það miklu meiri vinnu og
hugsun, það þyrfti þá líka að ráða
hingaó rússneska sálfræðinga. Þetta
gengur aldrei upp þessi harði sam-
keppnisandi. Þetta er ekki bara í
íþróttahreyfingunni, þetta er í fleiri
félögum fyrir böm. Þetta gengur allt
út á að safna fyrir utanlandsferðum
eða gera svo mikið, að þessi innri
gleði týnist í þessum ytri gæðum. Ef
krakkinn er allan tímann að keppa að
því að .vinna einhverja verðlauna-
peninga, þá er það ekki leikgleði sem
skiptir máli, heldur er aðalatriðið að
fá peninginn. Þetta er þekkt sálfræði-
dæmi, þ.e. hvemig við smám saman
eyðileggjum þessa innri gleði. Þetta
þekkist líka í skólanum. Krakki sem
er að læra að skrifa finnst það gaman.
Bara að gefa baminu stjömu fyrir að
skrifa vel getur eyðilagt innri gleðina
og ánægjan færist yfir í það að fá
stjörnu. Skriftin sjálf missir smám
saman marks. Það er erfitt að finna
þetta millistig innri og ytri leikgleði.
Við erum ekki nema 260.000 manns
sem búum hér á landi, og í raun ó-
raunhæft að gera þá kröfu að vera
með besta handboltalið í heimi og að
knattspymulandsliðið standi í þessum
bestu þjóðum. Þetta er fásinna. Ég
kem frá Akranesi og þar er fótboltinn
mjög ríkjandi. Þar spila allir fótbolta
og finnst það flestum gaman, Allir fá
að vera með, alveg sama hvernig
getan er. Knattspyrnuvellir voru um
allt sem krakkamir bjuggu til sjálfir.
Mér finnst enn í dag vera mikill vísir
að þessu upp á Skaga. Krakkar em að
leika sér hingað og þangað og fá að
vera rheð á æfingu.,,
Vantar stefnumorkun
- Hvað viltu segja að lokum?
„Ég er mjög ánægður með þá félags-
legu þjónustu sem er hjá bænum. Þaó
virðist vera' góður' skilningur hjá
bæjaryfirvöldum og fólki að gera eitt-
hvað. En þá verður að vera
stefnumörkun í þessu sambandi, það
er ekki hajgt að rjúka bara upp þegar
eitthvað bjátar á. Það vantar meiri
stefnumörkun í uppeldis- og kennslu-
málum. Félagsþjónustan tekur 25%
af útgjöldum bæjarins en lítið hugsað
um stefnumörkun þar, og ég sinni
bara einum þætti af mörgum.'Ég held
að við sem sjáum um hag bama,
hvort sem það er íþróttahreyfingin,
skólar eða foreldrar, ættum ekki ein-
ungis að einblína á hvað hægt er að
gera fyrir böm og unglinga, heldur
skoða aðeins hjá sjálfum okkur, hver
er minn þáttur í þessu. Hvað get ég
gert og breytt í mínu fari til að skapa
þeim viðunandi uppeldisskilyrði.
Maður verður að sýna visst fordæmi
og aðhald, sem við fullorðnir verðum
að passa uppá. Verum ánægð meö
lífið og miðlum því til bamanna. Hér
skiptir mestu máli heilbrigð skynsemi
og innri ánægja.
Ég vil hvotja fólk til að koma og
ræða við mig og aðra ef það telur sig
þurfa á því að halda. Símatími er
milli kl. 11-12 alla.daga nema mið-
vikudaga,” sagði Jón Pétursson,
sálfræðingur að lokum.
Þorsteinn Gunnarsson.
r HÁTÍÐARDAGSKRÁ ^
17. jiiní 1993
Dagskráin hefst á skrúðgöngu frá íþróttamiðstoð kl. 13:30.
Hefðbundin dagskrá á Stakkagerðistúni hefst kl. 14:00
Kl. 11:00 Víðavangshlaup í yngri aldursflokkuni. Mæting við
Hástein kl. 10:30.
Kl. 13:30 Skrúðganga frá íþróttamiðstöð.
Kl. 14:00 Hátíðardagskrá hefst.
Hátíðarræða, ávarp fjallkonunnar, Lúðrasveit Vestmannaeyja og
Kór Landakirkju, Bæjarbragur í flutningi Árna Johnsen, Tvær
úr Tungunum skemmta, Boðhlaup (sveitir frá ráðhúsi og stjórn-
sýsluhúsi), brúðuleikhús (Hallveig Thorlacius kemur í heimsókn
með tröllstelpuna Leiðindaskjóðu og margt, margt fleira.
17. JÚNÍ NK. KL. 3:30.
Ætla Líknarkonur að vera með heitt kakó,
nýbakaðar vöfflur og grillaðar pylsur á
planinu við Klett. ALLT BÚIÐ TIL Á
STAÐNUM.
K V OLDDAG SKRA
Um kvöldið verður að
vanda unglingadansleik-
ur fyrir framan
Safnahúsið (tröppurnar
notaðar sem svið) þar
mun hin vinsæla
hljómsveit DR. SÁLI
spila undir kroppahrist-
- ing frá kl. 20:30 til kl.
23:30
YMSAR UPPAKOMUR, HAPPA-
DRÆTTI FYRIR BÖRN.
Ef veðrið verður ekki upp á það besta, er
bara að bæta við sig fötum, við verðum að
sætta okkur við að lifa á okkar kalda landi,
OG ÞÁ GETUR KOMIÐ SÉR VEL HEITT KAKÓ
Hittumst öll að lokinni skemmtun á STAKKÓ.