Skessuhorn - 18.11.2009, Blaðsíða 16

16 MIÐVIKUDAGUR 18. NÓVEMBER
Tré smiðj an Akur á Akra nesi er
fimm tug um þess ar mund ir. Það var
20. nóv em ber árið 1959 sem þrenn
hjón stofn uðu fyr ir tæk ið. Þetta
voru þau Magn ús Lár us son hús­
gagna smið ur og kona hans Hall­
fríð ur Ge orgs dótt ir, Gísli S. Sig­
urðs son húsa mið ur og Erla Guð­
munds dótt ir kona hans og Stef án
Teits son húsa smið ur og Fríða Lár­
us dótt ir kona hans. Í dag er Stef án
sá eini stofn enda sem enn er eig­
andi að Akri en fyr ir tæk ið er nú al­
far ið í eigu Stef áns og fjöl skyldu
hans. Magn ús og Hall fríð ur seldu
sinn hlut árið 1964 en Gísli og Erla
sinn hlut árið 1996.
Loft skeyta mað ur inn
sem varð húsa smið ur
Stef án Teits son er nú stjórn ar­
for mað ur Ak urs en hann hætti sem
fram kvæmda stjóri í lok árs 2000 þá
sjö tug ur að aldri. „Ég byrj aði að
læra smíð ar hjá föð ur mín um Teiti
Stef áns syni árið 1949 en þá var ég
bú inn að út skrif ast sem loft skeyta­
mað ur. Ég starf aði þó lít ið við þá
grein, fór að eins á síðu togar ann
Bjarna Ó lafs son, bæði sem há seti
og loft skeyta mað ur, en húsa smíð­
in hef ur ver ið mín grein frá því ég
hóf nám í henni. Gísli S. Sig urðs­
son hóf svo tré smíða nám hjá pabba
á verk stæð inu í skúrn um á Sól eyj ar­
göt unni og það kom í minn hlut að
út skrifa Gísla því pabbi lést áður en
Gísli lauk námi. Gísli var því fyrsti
lær ling ur inn sem ég út skrif aði og
við unn um svo sam an far sæl lega í
rúm 40 ár og þar af sem sam eign­
ar menn í 35 ár. Lær ling arn ir sem
við höf um út skrif að hérna hjá Akri
eru hins veg ar orðn ir 97 og þeir eru
marg ir enn við vinnu hjá fyr ir tæk­
inu. Sum ir hafa ver ið lengi og eru
að byrja fjórða ára tug inn.“
Hús gagna smíði var
mik il í upp hafi
Fljót lega eft ir stofn un Ak urs
keypti fyr ir tæk ið hús Vél smiðj­
unn ar Loga við Ak urs braut. Þetta
var ríf lega 200 fer metra stein hús
á einni hæð. Stef án Teits son seg­
ir að mörg um hafi þótt þetta hús
vel stórt fyr ir starf sem ina sem hófst
þar strax í byrj un jan ú ar 1960. „Við
vor um fimm starfs menn irn ir þarna
í byrj un en svo fjölg aði starfs mönn­
um smám sam an með ár un um. Það
var gott fyr ir okk ur Gísla að hafa
Magn ús, sem var hús gagna smið­
ur, með okk ur í byrj un því hús­
gagna smíði var tals vert stór þátt­
ur í starf sem inni á samt inn rétt inga­
smíði. Við vor um að smíða borð­
stofu sett og svefn her berg is sett. Við
smíð uð um mik ið fyr ir Þjóð leif og
Gunnu sem voru með hús gagna­
versl un með meiru á Skóla braut­
inni. Þá versl un keypt um við Gísli
síð ar og hún varð Versl un in Bjarg.
Ör lyg ur son ur minn hef ur stjórn­
að versl un inni lengst af eða síð an
ég keypti hlut Gísla í Bjargi sem var
að mig minn ir 1968. Bjarg er því
eig in lega skil get ið af kvæmi Ak urs.
Svo seld um við í Akri mik ið af hús­
gögn um til Reykja vík ur og reynd ar
um allt land,“ seg ir Stef án og upp­
lýs ir jafn framt að tals vert sé til af
þess um hús gögn um enn þá. „Ég er
að sjá þessi hús gögn enn þann dag
í dag, bæði rúm og borð stofu hús­
gögn. Við fram leidd um líka mik ið
af lofta þilj um sem sett ar voru í loft
sem ekki voru steypt. Þess ar plöt ur
fram leidd um við í tonna tali og þær
sér mað ur víða í eldri hús um enn­
þá. Þetta fram leidd um við eft ir að
hús næð ið stækk aði og við feng um
betri vél ar.“
Inn rétt ing ar í yfir 900
í búð ir í Breið holt inu
Hús ið við Ak urs braut var ekki
lengi einn ar hæð ar hús eft ir að Akur
eign að ist það því á ár un um 1964 og
1965 voru byggð ar tvær hæð ir ofan
á það. Akur nýtti eft ir það neðstu
tvær hæð irn ar en þriðja hæð in var
leigð út til Skatt stofu Vest ur lands
og fyr ir skrif stof ur Síld ar­ og fiski­
mjöls verk smiðju Akra ness. Á fram
héldu Ak urs menn að stækka hús­
ið og það strax árið 1966 en þá var
verk stæð ið stækk að um 1200 fer­
metra og Stef án seg ir það hafa tek­
ið ó trú lega stutt an tíma. Einnig
var bætt við vél um af full komn ustu
gerð á sama tíma. Þessi við bygg ing
við Ak urs hús ið á Ak urs braut kom
í kjöl far ið á einu fyrsta út boð inu
sem Akur tók þátt í. „ Þetta var stórt
inn rétt inga verk efni á veg um Fram­
kvæmda nefnd ar bygg inga á ætl un­
ar rík is ins um smíði inn rétt inga í
312 í búð ir, sem voru í bygg ingu í
nýju hverfi í Breið holt inu í Reykja­
vík. Við átt um þarna lægsta til boð­
ið í klæða skápana en Tré smiðja KÁ
á Sel fossi var með lægsta boð í inni­
hurð ir og Tré smiðja Krist ins Ragn­
ars son ar í eld húsinn rétt ing arn­
ar. Það gerð ist svo stuttu eft ir að
byrj að var að af henda inn rétt ing­
arn ar að Tré smiðja Krist ins brann
svo hann varð að hverfa frá verk­
inu. Bygg inga nefnd in fór þá þess
á leit við okk ur og Tré smiðju KÁ
að smíða eld húsinn réttt ing arn ar,
sem við gerð um. Við feng um bara
18 mán aða fyr ir vara til að af henda
inn rétt ing arn ar og not uð um þann
tíma vel til und ir bún ings með því
að stækka verk stæð ið og bæta við
vél um. Þá þurft um við líka að gera
stór inn kaup í þetta verk efni og ég
get nefnt að við keypt um 140 tonn
af spóna plöt um í einu og 10.000
fer metra af spæni. Þetta gekk allt
von um fram ar og við gát um byrj­
að að skila inn rétt ing un um á rétt­
um tíma. Þessi verká fangi stóð yfir
í hátt á þriðja ár og þeg ar hon um
lauk var samið á fram við okk ur án
út boðs í næstu 610 í búð ir þannig að
þessi inn rétt inga smíði í Breið holt­
inu stóð ó slit ið í nærri sex ár.“
Þá voru bara gamla og
nýja blokk in
Árið 1969 þeg ar Akur var orð­
inn tíu ára urðu á kveð in kafla skil í
sögu fyr ir tæk is ins. Þá byrj aði það
bygg ingu fyrsta fjöl býl is húss ins
við Garða braut. Á Akra nesi voru
þá fyr ir að eins tvö fjöl býl is hús.
„ Gamla blokk in“ við Jað ars braut
og „Nýja blokk in“ við Höfða braut.
Marg ir Skaga menn nefna þessi
fjöl býl is hús enn þá þess um nöfn um.
Stef án seg ir bygg ingu fjöl býl is­
húsa hafa ver ið hreina aukn ingu við
starf semi Ak urs. „Við þetta fjölg­
aði starfs fólki tölu vert og að sum­
ar lagi unnu hjá Akri um 40 til 50
manns auk hinna ýmsu und ir verk­
taka. Þetta voru sömu verk tak arn­
ir all an tím ann við raf lagn ir, pípu­
lagn ir múr verk, mál un og fleira.
Þeir voru trygg ir og stóðu sig vel.
All ar í búð irn ar í þessu fyrsta fjöl­
býl is húsi okk ar seld ust á bygg ing­
ar tím an um svo við héld um á fram á
sömu braut og alls urðu þau fjög ur
fjöl býl is hús in sem við byggð um við
Garða braut ina með 48 í búð um. Nú
í dag höf um við byggt tólf fjöl býl is­
hús með á þriðja hund rað í búð um,“
seg ir Stef án.
Opn aði fyr ir fjölg un í
bæn um
Hann seg ir þá nýj ung hafa ver­
ið helsta á Akra nesi þeg ar Akur hóf
bygg ingu fjöl býl is hús anna að fólk
fékk í búð irn ar full bún ar og gat flutt
inn í þær um leið og þær voru af­
hent ar. „Það hafði líka sitt að segja
um vin sæld ir að við gát um alltaf af­
hent í búð irn ar á um sömd um tíma.
Þetta opn aði fyr ir fjölg un í bæn um.
Það varð auð veld ara fyr ir fólk að
setj ast hér að þeg ar það gat feng ið
til bún ar í búð ir strax í stað þess að
leigja eða byrja að byggja.“ Stef án
seg ir bygg inga mát ann á Akra nesi
hafa ver ið þannig fram að þessu að
fólk byggði sín hús sjálft á löng um
tíma. „Húsa smið irn ir voru ekki að
byggja hús in og selja þau. Þeir voru
yf ir leitt önn um kafn ir við að hjálpa
ætt ingj um og vin um við að byggja á
kvöld in og um helg ar,“ seg ir Stef­
án.
Í kjöl far fjöl býl is hús anna um
1980 byrj aði Akur að byggja
timbur ein inga hús, bæði í búð ar hús
og sum ar hús. „ Þessi hús fóru út um
allt land og alltaf send um við menn
með til að reisa og ganga frá hús­
un um. Þetta hef ur ver ið uppi stað­
an í verk efn um Ak urs síð an og mig
minn ir að við höf um ver ið að reisa
ein inga hús í ein um sjö sveit ar fé lög­
um fyr ir þrem ur til fjór um árum.“
Flutt á Smiðju vell ina
Snemma á átt unda ára tugn um fór
Akur að selja bygg inga efni, hvers­
kon ar timb ur og það sem þurfti til
bygg inga, en á þeim tíma var eng­
in bygg inga vöru versl un á Akra­
nesi. Verk stæð is hús ið var þá stækk­
að um 300 fer metra til við bót ar
en það dugði varla vegna þess hve
pláss frek ar þess ar vör ur voru. Þá
var lóð in við Ak urs braut ina ó hent­
ug, bæði of lít il og hallandi. Stef­
án seg ir að þess vegna hafi eig end­
urn ir far ið að skoða mál fyr ir tæk is­
ins því ljóst hafi ver ið að það gæti
ekki stækk að frek ar við Ak urs braut.
„Nið ur stað an varð sú að við sótt­
um um lóð í ný skipu lögðu iðn að ar­
hverfi á Smiðju völl um. Þar feng um
við 20.000 fer metra lóð og um mitt
ár 1982 var haf ist handa við bygg­
ingu nýs verk stæð is og versl un ar­
húss upp á 2.500 fer metra auk 300
fer metra skrif stofu á annarri hæð
í suð ur enda húss ins. Ári seinna, í
júní 1983, flutt um við svo af Ak urs­
braut inni á Smiðju vell ina en Síld­
ar­ og fiski mjöls verk smiðja Akra­
ness, sem var búin að leigja hjá
okk ur skrif stofu hús næði í mörg ár,
keypti allt hús ið á Ak urs braut inni
af okk ur. Þeg ar við flutt um í nýja
hús ið kom um við þar fyr ir nýj um
og full komn um vél um auk þeirra
gömlu en þetta verk stæði var með
stærstu tré smiðj um lands ins á þess­
um tíma.“
Stef án seg ir verk efn in hafa ver ið
næg á ní unda ára tugn um og fram á
þann tí unda en þá hafi kom ið lægð
í bygg inga iðn að inn upp úr 1992,
sér stak lega á Akra nesi. „Það voru
örfá í búð ar hús byggð hér á Akra­
nesi næstu þrjú til fjög ur árin og
við urð um að sækja mik ið af verk­
efn um út fyr ir bæ inn. Okk ur tókst
þó nokkurn veg inn að halda sjó
og sama starfs manna fjölda með­
an þessi lægð gekk yfir. Við feng­
um nokk ur stór verk efni þarna inn
á milli, til dæm is tíu sum ar hús fyr­
ir VR og vinnu búð ir fyr ir Lands­
virkj un við Hraun eyj ar foss og Sig­
öldu.“
Byko eign að ist helm ing
í Akri
Það var svo i kjöl far erf iðra rekstr­
ar skil yrða, þeg ar illa gekk að afla
verk efna og lang sótt að fá rekstra­
fé sem var af skorn um skammti, að
Byko keypti helm ings hlut í Akri.
„Það bætti held ur ekki úr að stjórn­
end ur við skipta banka okk ar voru
mjög nei kvæð ir á þess um tíma, eins
og fleiri fyr ir tæki hér í bæ fengu að
reyna,“ seg ir Stef án. Hann seg ir að
í gegn um árin hafi ver ið mik il og
góð sam skipti milli Ak urs og Byko.
Tíma mót framund an hjá Tré smiðj unni Akri á Akra nesi:
Fimm tugt fyr ir tæki á fullri ferð
Stef án Teits son á verk stæði Ak urs.
Tíma mót urðu hjá Akri þeg ar fyr ir tæk ið hóf að byggja fjöl býl is hús. Fyrstu fjög ur
hús in eru við Garða braut á Akra nesi.
Stofn end ur Ak urs á samt tveim ur starfs mönn um fljót lega eft ir stofn un fyr ir tæk is­
ins. F.v: Magn ús Lár us son, Stef án Teits son, Svav ar Har alds son, Gísli S. Sig urðs son
og Jón Helga son.