Skessuhorn - 14.12.2011, Blaðsíða 14

14 MIÐVIKUDAGUR 14. DESEMBER
Ung menna fé lag ið Dag renn ing í
Lund ar reykja dal í Borg ar firði setti
ný ver ið upp verk ið Sölku Völku
eft ir Hall dór Lax ness. Upp setn ing­
in hef ur feng ið mik inn með byr og
hlot ið góða dóma. Leik stjóri verks­
ins, Jak ob S Jóns son, seg ir sög una
um Sölku Völku eiga fullt er indi til
sam tím ans og að Lax ness hafi ver ið
langt á und an sín um sam tíma þeg ar
hann lýs ir sam skipt um per són anna.
Jak ob flutti í Borg ar nes nú í haust,
eft ir ára langa bú setu í Sví þjóð, og
seg ist ekki sjá eft ir því.
Flutti í Borg ar nes
fyr ir ári
Jak ob er fædd ur í Reykja vík en
upp al inn í Sví þjóð, Reykja vík og á
Eski firði, þar sem hann sleit barns­
skón um. Ung lings ár un um var var­
ið í höf uð borg inni og hófst starfs­
fer ill inn hjá Rík is út varp inu sem
dag skrár gerð ar mað ur og sem leik­
stjóri hjá á huga fé lög um víðs veg­
ar um land ið, eft ir að hafa lok ið
hluta af námi í leik hús fræð um við
Stokk hólms há skóla. „Síð an hélt
ég utan og lauk leik hús­ og kvik­
mynda fræði námi. Ég á alltaf eft­
ir að ljúka við að taka ein hverja
gráðu, en það kem ur,“ seg ir Jak ob
í byrj un spjalls en hann í lengt ist í
Sví þjóð og bjó þar í þrjá tíu ár. „Þar
eign að ist ég fjöl skyldu og börn
og starf aði við ým is legt, til dæm­
is leik stjórn, kennslu og verk stjórn
menn ing ar verk efna. Fyr ir rúmu ári
á kvað ég síð an flytja aft ur til Ís lands
og sé ekki eft ir þeirri á kvörð un. Ég
flutti í Borg ar nes í haust og bý vel,
með út sýni yfir fjörð inn, fló ann og
Snæ fells jök ul. Það eru lífs gæði sem
seint verða met in til fjár.“
Lax ness á und an
sín um sam tíma
Þeg ar Jak ob flutti í Borg ar nes ið
sendi hann orð til allra á huga leik fé­
laga á svæð inu og spurði hvort þau
vant aði leik stjóra. Leik deild Ung­
menna fé lags ins Dag renn ing ar bauð
hon um þá verk efn ið Sölku Völku
sem Jak ob seg ir vera þess eðl is að
hann hafi ekki þurft að hugsa sig
um tvisvar. „ Þetta er frá bær skáld­
saga, sem leik gerð in bygg ir á. Lax­
ness er langt á und an sín um sam­
tíma þeg ar hann lýs ir sam skipt um
þeirra mæðgna, Sölku Völku og
Sig ur línu, móð ur henn ar, hann er
langt á und an sín um sam tíma þeg­
ar hann skrif ar um sam skipti Sig ur­
línu og Sölku við Stein þór. Hann er
langt á und an sín um sam tíma þeg­
ar hann seg ir frá Arn aldi og lýs ir
innri bar áttu hans, sem er reynd­
ar líka innri bar átta Sölku Völku,
við að tengja sam an per sónu leg­
ar til finn ing ar og bar átt unni við að
skapa betra, mann sæm andi þjóð fé­
lag. Sag an er svo rík af mann leg­
um til finn ing um; ást, gleði, sárs­
auka og öllu þar á milli að það er
ögrun að takast á við það. Það má
líka vel minna á, að sag an er grimm
og dreg ur ekk ert und an þeg ar kem­
ur að mann leg um sárs auka. Það er
þess vegna hreint ekk ert auð velt að
setja svona sögu á svið, sem spann­
ar yfir öll svið mann legr ar reynslu
og mann legra til finn inga.“
En hvert er helsta hlut verk leik­
stjóra í á huga manna sýn ingu sem
þess ari? „ Helsta hlut verk leik stjóra
í hvaða á huga manna sýn ingu sem er,
er að mínu mati að styðja leik ar ana
í við leitni þeirra að finna karakt­
era leiks ins og kom ast inn fyr ir skel
þeirra. Leik stjór inn á að leyfa leik­
ur un um að njóta sín, en jafn framt
að örva þá til þroska í hinu list ræna
starfi. Ef það tekst, þá er til nokk urs
unn ið. Þá má líka bú ast við því að
á horf end ur njóti sýn ing ar inn ar og
þeirr ar sögu, sem hún miðl ar.“
Eng inn gleymd ur
Að spurð ur hvað hafi kom ið hon­
um mest á ó vart í þessu verk efni
svar ar Jak ob: „Það sem ég tek fyrst
eft ir hjá þeim, sem ég vinn með,
er hvort þeir vinni af metn aði eða
ekki. Það kom mér svo kannski ekki
á ó vart mið að við sögu Leik deild ar
Ung menna fé lags ins Dag renn ing­
ar, að fé lag ar þess gengu til verks
af á huga og gríð ar leg um metn aði.
Leik deild in á sér þannig sögu og er
vel þekkt á lands vísu fyr ir það. Það
er hverju sveit ar fé lagi styrk ur að
slíku leik fé lagi, það er ekki spurn­
ing. Öfl ugt leik fé lag ber ekki ein­
göngu sjálfs sín hróð ur víða, það
held ur einnig á lofti sinni byggð og
sínu sveit ar fé lagi og þess vegna er
mik il vægt fyr ir alla byggða þró un að
leik fé lög og sveit ar fé lög taki hönd­
um sam an og hjálp ist að. Metn að­
ar fullt og vel unn ið menn ing ar starf
á lands byggð inni er með dýr mæt­
ustu auð lind um hvers sveit ar fé lags,
það er bara ekki spurn ing. Dæm in
sanna það, hvert sem lit ið er.
Það sem kom mér kannski mest
á ó vart í starf inu með Sölku Völku
voru þessi frá bæru ung menni, sem
öll leika stór hlut verk í sýn ing unni,
eng inn nefnd ur, en eng inn gleymd­
ur. Það hef ur ver ið mjög á nægju­
legt að taka þátt í því með þeim að
upp götva heim sögu Lax ness og
þá sögu kvenna og sögu verk lýðs­
bar áttu sem hann seg ir frá. Þetta
er svo óra fjarri þeirra veru leika,
þótt ekki sé nema tæp öld lið in frá
því að sag an ger ist. En ung menn­
in okk ar hafa leg ið yfir sögu bók um,
tal að við sér eldra fólk og afl að sér
fróð leiks, sem skil ar sér svo sann­
ar lega í sýn ing unni. Svo má ekki
gleyma bún inga kon un um okk ar,
sem hafa ekki spar að sér fyr ir höfn
við að gera bún ing ana jafn smekk­
lega og fal lega og vel þjón andi sýn­
ing unni og raun ber vitni. Ég gæti
líka nefnt leik mynda smið ina, ljósa­
menn ina, þetta er bara svona frá­
bært yfir alla lín una. Og ég held,
satt best að segja, að það sé ekk ert
ó vart við það.“
Já kvæð ar um sagn ir
upp örv un og hvatn ing
„All ar sýn ing ar þró ast frá gener­
alprufu og til síð ustu sýn ing ar og
Salka Valka er eng in und an tekn­
ing á því. Leik ar ar hafa bara vax­
ið og vax ið í hlut verk um sín um og
sýn ing in verð ur „þétt ari“ og skil ar
sög unni bet ur með hverri sýn ingu.
Við get um held ur ekki kvart að yfir
já kvæð um um sögn um á horf enda,
sem hafa aus ið sýn ing una lofs­
orði. Það er okk ur öll um upp örv­
un og hvatn ing. Ég held að það
sé al veg ljóst, að sag an um Sölku
Völku á fullt er indi til nú tím ans,
ekki síst til okk ar, sem erum ný bú in
að upp lifa þessa kátu ang ist ar gleði,
sem var und an fari banka hruns ins
og sem horf umst núna í augu við
krepp una, sem fylgdi í kjöl far ið.
Það er okk ur öll um hollt að takast
á við þær spurn ing ar um lífs gildi
og verð mæti sem sag an um Sölku
Völku set ur á odd inn,“ seg ir Jak ob
S. Jóns son að lok um.
ákj
Gamli her bragg inn mik il væg ur við upp haf véla ald ar inn ar
Brátt mun heyra sög unni til gaml­
ar stríðsminj ar sem fram á þenn­
an dag hafa kom ið að góð um not­
um sem tækja geymsla við Garða­
völl, völl Golf klúbbs ins Leyni, en
nú á að byggja nýja véla skemmu
við Garða völl. Samn ing ur þess
efn is var und ir rit að ur á dög un um,
milli Leyn is og Akra nes kaup stað ar.
Gamli her bragg inn á sér samt, eins
og marg ar gaml ar bygg ing ar, sína
sögu. Til okk ar á rit stjórn Skessu­
horns leit inn á dög un um Gest ur
Frið jóns son til að segja frá tíma­
bili þar sem gamli bragg inn þjón­
aði mik il vægu hlut verki. Þetta var
bara ör fá um árum eft ir að hann
var í not um setu liðs ins á Skag an­
um, það er eft ir seinna stríð, þeg ar
jarða bæt ur voru í al gleym ingi á Ís­
landi, véla öld in að ganga í garð og
stór virk tæki tóku við af verk fær um
sem drátt ar hest ar voru beitt ir fyr­
ir eða jafn vel manns hönd in. Gamli
bragg inn var nefni lega fyrsta verk­
stæði verk færa nefnd ar rík is ins sem
síð ar hét Véla sjóð ur rík is ins. Til
fjölda ára var þar safn að sam an
vél um af öllu land inu til skoð un­
ar og við gerð ar, eink um skurð gröf­
um, eða þar til Véla sjóð ur kom upp
verk stæð is að stöðu í Reykja vík.
Véla sjóð ur rík is ins var al far ið í
for sjá Bún að ar fé lags rík is ins, sem
gekkst fyr ir nám skeiði fyr ir vænt­
an lega vél stjórn end ur á Sel fossi
1946. Þar var Gest ur Frið jóns­
son á samt fleir um sem síð ar fóru
að vinna á hin um ýmsu tækj um til
jarða bóta, sem þá voru drátt ar vél­
ar af nokkrum gerð um, skurð gröf­
ur og jarð ýt ur. Gest ur, sem lengi
hef ur búið á Akra nesi, átti á þess um
tíma heima á Hof stöð um í Álfta­
nes hreppi.
Vann þrjá vet ur
á verk stæð inu
„Við vor um á þessu nám skeiði á
Sel fossi marg ir ung ir menn víðs­
veg ar af land inu. Um haust ið 1946
var ég feng inn til að vinna á samt
öðr um manni á nýrri skurð gröfu
vest ur á Mýr um, nán ar til tek ið á
Álfta nes hreppi. Síð an í fram haldi af
því komst ég í kynni við Karl Auð­
uns son sem var við gerð ar mað ur
hjá verk færa nefnd rík is ins og síð­
ar Véla sjóði, á verk stæð inu í bragg­
an um við Garða á Akra nesi. Hann
fór að sumr inu og fram á haust um
allt land til að gera við vél ar og að­
stoða vél stjórn end ur í því sam­
bandi. Að vetr in um tók hann við
vél um víðs veg ar af land inu til við­
gerð ar. Þá unnu líka á verk stæð inu
marg ir af vél stjórn end un um, eink­
um skurð gröfu mönn un um. Ég var
að vinna þarna þrjá vet ur og á því
mín ar minn ing ar frá verk stæð is­
vinn unni í bragg an um. Einn vet ur­
inn var ég reynd ar að vinna á einni
vél inni, sem var leigð til lönd un ar á
tog ara fiski við Akra nes höfn.
Eitt síð asta sum ar ið sem ég vann
á skurð gröfu varð ég Karli Auð uns­
syni sam ferða norð ur í land og aust­
ur á Hér að. Á leið inni var stopp að
á nokkrum stöð um til að setja sam­
an nýj ar vél ar og yf ir fara aðr ar. Vél­
in sem ég fór að vinna á beið mín
nið ur við Lag ar fljóts brú hjá Eg ils­
stöð um.“
Verð’ún á sjá leg dam an
Guð jón Guð munds son sem
kennd ur hef ur ver ið við verk taka­
fyr ir tæk ið Skófl una á Akra nesi var
að vinna á verk stæð inu með Karli
Auð uns syni til fjölda ára, eða allt
frá ár inu 1948 og fram und ir 1960.
Guð jón seg ir að þetta hafi ver ið
skemmti leg ur tími. Karl vann sjálf­
ur á skurð gröfu að sumr inu og vildi
hafa hana vel út lít andi. Einn þeirra
gröfu manna sem fylgdi sinni vél til
við gerð ar á verk stæð inu var snilld­
ar hag yrð ing ur inn
Guð mund ur Helga son frá Stang­
ar holti, bróð ir Ein ars á Læk í Leir­
ár sveit. Guð mund ur sendi þessa
vísu í loft ið þeg ar Karl var eitt sinn
sem oft ar að dytta að vél inni sinni á
verk stæð inu.
Allt vill mála Auð uns son
er það hans brjál að gam an.
Við það prjál ið vex mín von
verð’ún á sjá leg dam an.
þáGamli her bragg inn við Garða völl sem brátt mun heyra sög unni til.
Gest ur Frið jóns son vann þrjá vet ur á verk stæði Véla sjóðs Ís lands.
Metn að ar fullt menn ing ar starf á lands byggð inni
er dýr mæt auð lind
Seg ir Jak ob S Jóns son leik stjóri Sölku Völku