Vísbending - 20.08.2010, Blaðsíða 4

4 V í s b e n d i n g • 2 7 . t b l . 2 0 1 0
Aðrir sálmar
Íslendingum er tamt að ræða um mál án þess að komast að kjarnanum. Ein
versta tegund umræðu byggir á for-
dómum. Nú hafa margir miklar áhyggj-
ur af því að útlendingar eignist íslensk
fyrirtæki. Þeir hinir sömu taka það þó
alltaf fram, að þeir hafi alls ekkert á
móti útlendingum. Hins vegar hljóti
hver maður að sjá hvaða hætta felist í
því þegar forræðið á þessu eða hinu
fari úr landi. Stundum veltir maður
því fyrir sér hvar þessir spekingar hafi
verið undanfarin ár. Íslensku þjóðlífi
var vissulega mikil hætta búin af eig-
endum fyrirtækja. En voru það útlend-
ingar? Nei, það voru Íslendingar, meira
að segja svo snjallir að þeir voru kallaðir
víkingar og þeir framsæknustu heiðraðir
með fálkaorðunni. Kaupþing, Lands-
bankinn, Íslandsbanki, Eimskip, Sölu-
miðstöð hraðfrystihúsanna (sem nú er
flestum gleymd en var umsvifamesta
fyrirtæki landsins árum saman) fóru öll
í þrot eftir illa meðferð íslenskra eig-
enda. Hins vegar hefur ekkert heyrst
um gjaldþrot álveranna í Straumsvík, á
Reyðarfirði og í Hvalfirði, en þau voru
öll í eigu útlendinga. Hroki er smitandi
og fyrir örfáum árum töldu forystu-
menn í viðskiptalífinu að Íslendingar
ættu ekki lengur að bera sig saman við
Norðurlandaþjóðirnar, því að þær væru
svo heimóttarlegar. Alþjóðlegir fjármálaris-
ar væru einir í sömu deild og hinir tæru
snillingar Íslandssögunnar.
Í skýrslu rannsóknarnefndar Al-
þingis kom fram, að ein af mörgum
ástæðum hrunsins hefði verið léleg
stjórnsýsla. Eðlileg viðbrögð eru að
stjórnmálamenn beiti sér markvisst fyrir
betri stjórnarháttum með því að kynna
sér og tileinka það besta úr stjórnsýslu
nágrannaríkjanna. Þess vegna ber að
fagna því að Íslendingar fá stuðning
Evrópuþjóða til þess að bæta stjórnkerf-
ið. Sérstaklega er ástæða til þess að laga
stjórnkerfi landbúnaðarins sem byggir á
áratugagamalli arfleifð frá upphafsárum
Sambandsins. Þetta kerfi lifði sjálf-
stæðu lífi þó að Sambandið liði undir
lok. Mestu skiptir að huga að kjarna
málsins. Hættum að ala á ótta við allt
útlenskt og fögnum öllum breytingum
til bóta. bj
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Benedikt Jóhannesson
Útgefandi: Heimur hf., Borgartúni 23,105 Rvík.
Sími: 512 7575. Myndsendir: 561 8646.
Net fang: visbending@heimur.is.
Prentun: Heimur. Upp lag: 700 eintök.
Öll réttindi áskil in. © Ritið má ekki afrita
án leyfis út gef anda.
Mál að linni
framhald af bls. 3
framhald af bls. 1
vilja en aðhaldi til þess að landið nái sér
aftur á strik.
Markmið hagstjórnar til skamms tíma
á að vera að tryggja lágt en stöðugt gengi
krónunnar þannig að afgangur sé í við-
skiptum við útlönd og erlend skuldastaða
fari batnandi, lága vexti, aðgengi að er-
lendu fjármagni og aðhald í ríkisrekstri.
Reynslan mun leiða í ljós hvaða at-
vinnugreinar munu eflast við þessar að-
stæður. Markaðshagkerfið mun finna hvar
horfur eru bestar.
Ýmislegt vantar þó enn. Útlán og innlán
bankanna sjást ekki, né heldur hlutabréfa-
vísitala. Hún er vissulega til, en markaður-
inn er í slíkri ládeyðu að lítið mark er á hon-
um takandi. Skuldir og eignir einstaklinga
sjást heldur ekki, en ólíklegt er að kreppunni
hafi í alvöru lokið fyrr en efnahagsreikningar
heimila og fyrirtækja eru aftur orðin eðlileg.
Mikilvægt væri einnig að sjá heildareignir
bankanna og vexti. Líklega hafa ógæfuþætt-
irnir helstir verið markaðsmisnotkun á
hlutabréfamarkaði, gífurleg þensla bank-
anna, háir vextir og vanmáttug króna.
Hvað er enn að?
Samkvæmt mælingum eru enn nokkrir
þættir sem eru á hættusvæði. Raungengi
krónunnar er mjög lágt í sögulegu sam-
hengi og eflaust verður ekki hægt að tala um
raunverulegan og varanlegan bata fyrr en
það hefur náð meðaltali undangenginna 30
ára eða svo. Á móti kemur að vegna mik-
illar skuldsetningar í erlendum gjaldmiðli
er hætt við að krónan verði veik um langa
framtíð. Ef stjórnvöld halda áfram að stöðva
fjárfestingar útlendinga í öllu því sem þeir
hafa áhuga á að kaupa er hætt við að með
því geti þau lengt kreppuna um mörg ár.
Nýskráningar bíla eru fáar, en allir vita að
þar að kemur að landsmenn þurfa að end-
urnýja bílaflotann. Þegar hreyfing kemst á
bílakaup er öruggt að menn trúa því í alvöru
að það versta sé að baki. Álverð hefur lækkað
eftir að ná töluverðu flugi í fyrra. Ætla má að
þarna hafi bati í efnahagkerfi annarra landa
ráðandi áhrif. Atvinnuleysi er enn mikið og
almenningur er svartsýnn þó að væntinga-
vísitalan hafi hækkað.
Nýr mælikvarði
Í þetta sinn birtir Vísbending nýjan mæli-
kvarða á ástand hagkerfisins. Tekinn er
mismunur á þeim þáttum sem eru í góðu
lagi (einkunn 0 eða 1) og hinum sem mjög
slæmir (einkunn 4 eða 5). Þessi mælikvarði
sveiflast milli -20 og +20 og hefur þann
kost að vera í plús þegar ástandið er gott
en í mínus þegar á móti blæs. Á mynd 2
má glöggt sjá hættuástand í kringum „fyrri
bankakreppuna“ í kringum áramótin 2005-
6 en hún virðist hafa byrjað snemma árs
2005 þó að opinber hættumerki kæmu ekki
fram fyrr en mörgum mánuðum síðar. Þessi
vísitala lækkar líka niður í núll í nóvember
2007 þó að svo komi svikalogn fram í mars
2008 þegar neikvæðu mælikvarðarnir verða
aftur fleiri en þeir jákvæðu. Verst er ástandið
frá október 2008 til október 2009. Núna er
þessi vísitala hins vegar líka farin að hringa
sig í kringum núllið. Þetta má væntanlega
túlka sem svo að ástandið hætti að versna.
Veruleg batamerki sjást þó varla fyrr en þessi
mynd fer að sýna tölur milli fimm og tíu.
Það samsvarar því væntanlega að meginvísi-
talan fari niður fyrir 40. Rétt er að minna á
að í öllum þessum mælingum er stöðugleiki
vænlegastur. Miklar sveiflur upp á við eru
taldar hættulegar ekki síður en niðursveiflur.
Hvar er hættan mest?
Seðlabankinn segir að margt bendi til þess
að þær aðgerðir sem gripið var til þegar AGS
kom til hjálpar hafi tilætluð áhrif. Óvissa er
um eftirtalin atriði og ef lausn þeirra fer á
verri veg, er hætt við að bati tefjist eða allt
fari í verra horf.
• Fjármál ríkissjóðs
• Stefnu ríkisins vegna erlendra
fjárfestinga
• Stefnu ríkisins vegna virkjana
• Endurfjármögnun erlendar lána
orkufyrirtækja og fleiri
• Icesave-málið
• Evrópusambandsumsóknina
• Gjaldeyrishöftin
• Stöðu bankanna
Mjög ólíklegt virðist að ná megi tökum
á öllum þessum málum með núverandi
stjórnarflokka við stjórnvölinn. Hins vegar
er heldur ekki sjónmáli neitt annað stjórn-
armynstur flokka sem líklegt er að geti leitt
þjóðina til farsældar. Það hefur löngum verið
aðaleinkenni á stefnu VG hvað flokkurinn
vill ekki gera. Aðrir flokkar virðast nú taka
svipaða afstöðu, að vera á móti án þess að
koma með tillögur um hvað gera skuli. Eng-
inn stjórnmálaforingi tekur af skarið af ótta
við að styggja einhvern. En sagan sýnir að
það er einmitt moðsuðan sem er vænlegust
til ófarnaðar, bæði hjá stjórnmálaflokkum
og í hagstjórn.