Vísbending - 18.07.2011, Page 1

18. júlí 2011
26. tölublað
29. árgangur
ISSN 1021-8483
1Það er hvorki líklegt né nauðsynlegt að ríkið
komi hjólum atvinnu-
lífsins aftur af stað.
Myntbandalög eru
mörgum hugleikin.
Þau hafa kosti en setja
þjóðum skorður.
Margir telja að vandi
Grikkja sé evran. Íslend-
ingar eru líka í vanda –
án evrunnar.
Oft hentar bændaforystunni
að Ísland sé einangrað.
Stundum er þó gott að
vera hluti af umheiminum.
3
Vikurit um viðskipti og efnahagsmál
V í s b e n d i n g • 2 6 . t b l . 2 0 1 1 1
2 4

Þjóðir sem verða fyrir svipuðu efna-hagsáfalli og Íslendingar 2008 ná sér oftast á strik aftur á fáum árum.
Framleiðsluþættirnir eru yfirleitt á sínum
stað, þó að nokkur ár geti liðið þar til þeir
fá nýtt hlutverk. Hagstofan gerir nú ráð
fyrir að framleiðsla sé farin að vaxa og
að hún aukist áfram um 2½-3% á ári á
næstunni. Spáin virðist hófleg. Gert er ráð
fyrir nokkru minni vexti en orðið hefur
á seinni árum í öðrum löndum eftir fjár-
hagslegt áfall á borð við það sem hér varð
2008. Spáin er ekki örugg frekar en aðrar
spár, en athygli vekur hve litla trú margir
virðast hafa á möguleikum atvinnulífs-
ins til þess að ná sér upp úr öldudalnum
af sjálfsdáðum. Reynsla eftirstríðsáranna
bendir til þess að hagkerfi séu miklu fær-
ari um að laga sig að nýjum aðstæðum en
margir Íslendingar virðast nú halda. Vöxt-
ur landsframleiðslu á komandi árum hef-
ur margs konar áhrif, til dæmis eykst von
núverandi stjórnarflokka um stuðning í
kosningum eftir tvö ár.
Tvennt gæti einkum haldið aftur af
hagvexti á komandi árum: Fólksflótti og
kreppa í viðskiptalöndum Íslendinga.
Fólk flykktist ekki í burtu í upphafi sam-
dráttarskeiðsins í jafnmiklum mæli og
sumir óttuðust. Mönnum á vinnualdri
fækkaði um 0,7% árið 2009, en árið 2010
fjölgaði þeim aftur um 0,3%. Fregnir
um að stéttir háskólamanna flytji héðan
í stórum stíl valda hins vegar áhyggjum,
sérstaklega þegar um er að ræða hópa
sem hafa nóg verkefni hér á landi núna.
En af opinberum tölum verður ekki ráð-
ið að háskólamenn leiti miklu fremur til
útlanda en aðrar stéttir. Góður hagvöxtur
í grannlöndum er mikilvægur fyrir efna-
hagsbata hér heima. Hagstofan spáir því
að framleiðsla vaxi heldur minna í við-
skiptalöndum Íslendinga en reiknað er
Hagvöxtur án handafls?
framhald á bls. 4
Mynd: Hagvöxtur á Íslandi og í 8 kreppu­
löndum 4 ár fyrir kreppu og 7 ár eftir
með hér á landi, eða 2-2½% á ári. Mestur
er hagvöxtur í nýmarkaðsríkjum í Asíu.
Mörg vestræn ríki hafa tekið á sig mikl-
ar skuldbindingar, til dæmis vegna skulda
fjármálastofnana. Að þessu leyti sluppu
Íslendingar vel, því að skellurinn af gjald-
þroti hérlendra banka lenti að mestu leyti
á erlendum lánardrottnum þeirra. Þar
sem ríkisskuldir eru miklar gætu þær sett
stjórnvöldum þröngar skorður og dregið
úr hagvexti um margra ára skeið. Það gæti
hæglega haft áhrif á hagvöxt hér á landi.
Spá Hagstofunnar
Hagstofan gerir ráð fyrir að landsfram-
leiðsla vaxi um 2½% árið 2011 en ná-
lægt 3% árin á eftir. Þá er búist við að
atvinnuleysi minnki jafnt og þétt. Skráð
atvinnuleysi var 8,1% 2010, en spáð er
að það verði 5,4% árið 2013. Kaupmátt-
ur og einkaneysla fara vaxandi. Fjárfesting
vex einnig jafnt og þétt, en hún verður
þó miklu minni en á árunum fram til
2008. Þar koma við sögu stækkun álvers
í Straumsvík og virkjanir fyrir hana, en
þessar framkvæmdir eru þegar hafnar.
Gert er ráð fyrir að hafist verði handa við
kísilmálmverksmiðju í Helguvík í haust og
að byrjað verði á álveri í Helguvík 2013.
Einstakar stórframkvæmdir geta breytt
miklu um það hvernig hagvöxtur raðast á
einstök ár, þó að þær skipti litlu máli fyrir
vöxt til langframa.
Ísland og önnur kreppulönd
Í löndum sem hafa orðið fyrir fjármála-
kreppum eftir stríð hafa að meðaltali lið-
ið 4½ ár frá hápunkti landsframleiðslu
fyrir kreppu þar til framleiðsla hefur aft-
ur náð fyrra stigi. Þetta er mikil framför
frá kreppunni miklu á fjórða áratugnum
en þá var framleiðsla að jafnaði tíu ár að
ná fyrra hámarki (Reinhart og Rogoff,
2009: This time is different). Ein skýringin
á því hve teygðist á kreppunni miklu er
að hún náði til margra landa. Lítil hjálp
var í hagvexti í útlöndum. En röng við-
brögð áttu líka þátt í því hvað hún dróst
á langinn, ekki síst háir tollar og fleiri
höft sem sett voru á millilandaviðskipti.
Betur hefur gengið hjá löndum sem lent
Strikalínan sýnir spá Hagstofu Íslands. Heimildir: Hagstofa Íslands, Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn,
útreikningar höfundar.
Sigurður
Jóhannesson
hagfræðingur