Vísbending - 04.02.2013, Blaðsíða 2

2 V Í S B E N D I N G • 5 T B L 2 0 1 3
sementssala, nýskráning bíla,
aflaverðmæti, kaupmáttur, húsnæðisverð,
álverð, verð á bensíni, atvinnuleysi,
skatttekjur ríkisins af tekjuskatti og
virðisaukaskatti. Sumt er mælt á fleiri
en einn veg. Ástandinu eða breytingum
frá fyrri stöðu var gefin einkunn.
Æskilegasta ástand fær einkunn núll,
en svo hækkar einkunnin upp í fimm
(í heilum tölum) eftir því sem ástandið
var verra eða breytilegra. Megináhersla
í einkunnagjöfinni er á stöðugleika.
Þannig er mikil hækkun talin næstum
jafnhættuleg og mikil lækkun, því að hún
ástandið verra. Skoðun á þeim sýnir að
haustið 2008 byrjaði hér afar djúp kreppa
sem kemur víst fáum á óvart, en staðfestir
að línuritið gefur réttar hugmyndir um
ástandið. Frá því í september 2009 hefur
staðan smám saman skánað og virðist hafa
náð ákveðnu jafnvægi á liðnu ári. Hún
er næstum jafngóð og á árunum 2002 til
2004. Rétt er að undirstrika að hér er t.d.
ekki tekið tillit til skuldastöðu heimila og
fyrirtækja eða talna um fjárfestingu.
Af hagvísum eru skoðuð verðbólga,
gengi krónunnar, verg landsframleiðsla,
inn- og útflutningur, greiðslukortavelta,
Hagvísar: Ástandið hefur lagast
Vísbending hefur nú í nokkur ár sett fram samræmdan mælikvarða hagvísa sem gefa
á til kynna hvernig efnahagsástandið
er. Stjórnmálamenn eru til skiptis
glöggskyggnir á það sem annað hvort fer
vel eða illa. Formenn stjórnarflokkanna
tala um að fjögra ára kreppa sé nú loks
á enda. Hagvöxtur sé meiri hérlendis en
í mörgum nágrannalöndum, verðbólga á
niðurleið og atvinnuleysi minna en verið
hefur. Þó er greinilegt að ekkert nýtt er
að gerast í atvinnulífinu, fjárfestingar
eru litlar og skuldavandinn mikill, hvert
sem litið er. Ríkissjóður er enn rekinn
með halla. Því er ekki gott að átta sig
á ástandinu með því einu að hlusta á
þjóðfélagsumræðuna.
Hagvísar
Hér í blaðinu hafa undanfarin misseri
birst nokkrar greinar um hagvísa.
Hugmyndin er sú að setja fram
mælikvarða á ástandið eins og það
birtist hverju sinni í mælanlegum tölum.
Erfiðara er að setja fram óumdeilanlega
umsögn um stjórnmálaástandið, til dæmis
hvort ríkisstjórnin er góð eða slæm. Þó má
kanna hve mörg loforð stjórnin efnir, en
ekki er víst að slíkar efndir yrðu til góðs.
Ríkisstjórn sem sólundaði góðærisgróða
gæti verið vinsæl, en hin sem sýndi
nauðsynlegt aðhald haft lítið fylgi.
Hér er því miðað við ýmiss konar
tölur sem gefa upplýsingar um ástand
og þróun. Rétt er að leggja áherslu á að
upp koma álitamál. Stöðugleiki er yfirleitt
góður, en þó getur vart talist æskilegt að
vera stöðugt á botninum. Því stangast
ýmsar vísbendingar á. Bílasala hefur til
dæmis aukist um tugi prósenta. Það telst
óæskilegt, en hún var orðin svo lítil í
kreppunni að hún er enn aðeins brot af
því sem hún var fyrir hrun. Þannig gæti
hraður vöxtur bílasölu bent til ofhitnunar,
en lítil bílasala sýnir aftur á móti bágt
efnahagsástand.
Svo virðist sem hér hafi tekist að finna
þokkalegan mælikvarða á almennt ástand
hagkerfisins, þó að hann segi til dæmis
ekki fyrir um hagvöxt á næstunni. Í
hagvísaathugun blaðsins er gefinn gaumur
að 19 hagvísum, sem eru flokkaðir aftur í
tímann og vegnir til þess að gefa hugmynd
um stöðu efnahagslífsins. Þeir hafa svo
verið settir fram með ýmsum hætti til
þess að gefa hugmynd um stöðuna hverju
sinni. Eftir því sem einkunnin er hærri er
Mynd 1: Ástand samkvæmt 19 hagvísum
2002-2012
Mynd 2: Fjöldi hagvísa sem lýsa
hættuástandi
Skalinn fer frá 0 upp í 95. Heimild: Seðlabanki Íslands, útreikningar Vísbendingar
Skalinn fer frá 0 í +19. Heimild: Seðlabanki Íslands, útreikningar Vísbendingar