Vísbending - 04.02.2013, Blaðsíða 4
4 V Í S B E N D I N G • 5 T B L 2 0 1 3
Aðrir sálmar
Ekki segja ekki neitt
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Benedikt Jóhannesson
Útgefandi: Heimur hf., Borgartúni 23,105 Rvík.
Sími: 512 7575.
Net fang: visbending@heimur.is.
Prentun: Heimur. Upp lag: 700 eintök.
Öll réttindi áskil in. © Ritið má ekki afrita
án leyfis út gef anda.
Þegar fjölmargir hjúkrunarfræðingar ákváðu að segja upp störfum hjá
Landspítalanum á sama tíma, gættu þeir
sín vandlega á því að segja að það væri
algjör tilviljun. Þeir væru svo sannarlega
ekki í samráði um uppsagnir, enda vissu
þeir vel að fjöldauppsagnir eru ólöglegt
tæki í kjarabaraáttunni. Smám saman
hefur þetta gleymst eftir að ráðherra
ákvað að taka uppsögnunum sem
verkfallsboðun, sem ætti að bregðast við
með launahækkun.
Þá bregður svo við að hjúkrunar-
fræðing arnir hittast á fundum og
93% þeirra hafna tilboðinu. Nú eru
það ekki lengur nokkur hundruð
hjúkrunarfræðinga, sem af tilviljun
sögðu upp á sama degi, sem svara hver í
sínu horni. Nei, nú er talað við formann
félagsins, sem telur að allt of lítið felist
í tilboðinu. Aðrar heilbrigðisstéttir hafa
boðað að þær ætli líka að segja upp, að
sjálfsögðu sem einstaklingar en ekki
hópur, til þess að bæta sína stöðu.
Skýringar á hegðun hjúkrunar-
fræðinganna eru tvær. Í fyrsta lagi gaf
velferðarráðherra upp boltann með því
að hækka laun forstjórans um ríflega
hjúkrunarfræðingslaun, þegar hann
ætlaði, einn og sér og án samráðs við
aðra forstjóra spítalans, að segja upp
og taka starfi erlendis. Til þess að hægt
væri að hækka launin þurfti ráðherrann
að fara í kringum lög og reglur um
Kjararáð. Hann bjó til sögu um að
það væru alls ekki forstjóralaunin sem
hefðu hækkað heldur „læknislaun“
mannsins sem í hlutastarfi væri forstjóri.
Ráðherrann gaf merki um að uppsögn
væri ásættanlegt vopn í kjarabaráttunni.
Undirliggjandi er að verðmæti launa
á Íslandi hefur snarlækkað í samanburði
við nágrannalöndin. Munurinn er
orðinn svo mikill að stéttir sem geta
auðveldlega fengið vinnu í útlöndum
eru tilbúnar að leggja á sig það umstang
og óþægindi sem fylgir því að taka
sig upp og flytja. Sumir láta sér nægja
að taka „vaktatúra“ þar sem þeir fá há
laun fyrir mikla vinnu á einhverjum
afskektum stað. Aðrir ákveða taka
skrefið til fulls. Það er vandi íslensks
samfélags að ef kjörin batna ekki, verða
aðeins þeir eftir á Íslandi sem enginn
annar vill. bj
framhald af bls. 3
framhald af bls. 1
um sparnað, sem hafa áhrif á samfélagið
og verða mörgum að umræðuefni þegar
fátt er í fréttum. Vissulega var það
heldur ekki til fyrirmyndar hvernig
bankarnir voru reknir fyrir hrun, þar
sem meginmarkmiðið virtist að auðga
eigendur og einstaka starfsmenn með
sýndargerningum. Eftir á að hyggja
söknuðu margir gamaldags bankamanna
sem settu varkárni og fyrirhyggju í fyrsta
sæti.
Hvað er til ráða?
Í skýrslu Samkeppniseftirlitsins segir
m.a.: „Ef litið er til rekstrarkostnaðar allra
þeirra 32 lánastofnana sem starfsleyfi
höfðu árið 2001 og hann borinn saman
við kostnað þeirra 14 lánastofnana sem
starfsleyfi höfðu árið 2011 kemur í ljós
að rekstrarkostnaður lánastofnana árið
2011 var um 30% hærri heldur en árið
2001, metið á föstu verðlagi.“
Skýringin liggur eflaust meðal
annars í því að laun starfsmanna hafa
hækkað mikið og sýnilega alls ekki í
samræmi við árangur, sem ekki getur
talist mikill þegar allir bankarnir fara á
höfuðið. Yfirlýsingar sumra þeirra sem
báru ábyrgð á Icesave-reikningunum
alræmdu eftir EFTA-dóminn eru með
ólíkindum og sýna að menn kunna ekki
að skammast sín.
Á mynd á bls. 1 sést hvernig
rekstarkostnaður hefur þróast í
bönkunum að undanförnu annars
vegar og hins vegar í Landspítalanum
og í níu stórum fyrirtækjum. Þar sést
að mjög hallar á bankana. Hluti af
hækkuninni skýrist af því að á tímabilinu
hafa sérstakir skattar verið lagðir á
fjármálafyrirtækin, bæði til þess að
standa straum af auknu eftirliti og að því
að virðist sem eins konar refsing fyrir að
gömlu bankarnir komu Íslandi á kaldan
klaka.
Samt segja þessi orð í skýrslu
Samkeppniseftirlitsins sína sögu:
„Rekstrarkostnaður íslensku bankanna
er hár í alþjóðlegum samanburði.
Rekstrarkostnaður bankanna þriggja sem
hlutfall af eignum nam 2,3% á árinu
2011. Í skýrslu um starfsemi Bankasýslu
ríkisins árið 2012 kemur fram að
rekstrarkostnaður 15 lítilla norrænna
banka og stórra evrópskra banka sem
hlutfall af eignum var á bilinu 0,6% til
1,5% á árinu 2011.“
Forráðamenn bankanna eiga ekki að
bregðast illa við þessari skýrslu heldur þvert
á móti að nýta sér hana til þess að standa
fyrir viðamikilli endurskipulagningu
á starfsemi sinni. Vera kann að
endurskipulagning á atvinnulífinu í heild,
skuldastöðu og eignarhaldi á fyrirtækjum
hafi kallað á mikinn mannafla. Nú þegar
þeim verkefnum lýkur er nauðsynlegt að
hugsa málin upp á nýtt.
Aðskilnaðarstefna
Mjög víða um heim hafa menn staldrað
við þá hættu sem felst í því að hafa
fjárfestingabankastarfsemi undir sama
þaki og viðskiptabanka. Þannig sé hætt
við því að peningar sparifjáreigenda
séu lagðir í áhættustarfsemi. Skýrsla
Samkeppniseftirlitsins ræðir þetta:
„Sjónum hefur einkum verið
beint að aðskilnaði viðskiptabanka-
og fjárfestingarbankastarfsemi sem
lausn á þeirri hættu sem áhættusöm
fjárfestingarbankastarfsemi getur skapað
fyrir öryggi sparifjáreigenda í bönkum
sem stunda alhliða bankastarfsemi. Þetta
er þó ekki einhlýtt eins og hin alþjóðlega
umræða ber glöggt vitni um. Þá eru engar
vísbendingar um að ein útfærsla hvað
þetta varðar hafi reynst betur en önnur.
Hér á landi hefur allmikil umræða átt
sér stað um aðskilnað viðskiptabanka-
og fjárfestingarbankastarfsemi enda
vandfundinn sá bankamarkaður sem
fór jafn illa út úr fjármálakreppunni.
Þetta kemur m.a. til af því að alhliða
bankastarfsemi með samtvinnaða
viðskiptabanka- og fjárfestingarstarfsemi
hófst ekki hér á landi fyrr en með
samruna Íslandsbanka og FBA árið
2000. Áður höfðu verið til sérhæfðir
fjárfestingalánasjóðir fyrir einstakar
atvinnugreinar, svo sem Fiskveiðasjóður
og Iðnlánasjóður. Í kjölfar einkavæðingar
bankanna árið 2003 jukust þóknanatekjur
bankanna af fjárfestingarbankastarfsemi
mikið. Ógætileg lán, m.a. til
eignarhaldsfélaga, virðast hafa verið
veitt til að búa til þóknanatekjur í
fjárfestingarbankastarfsemi viðkomandi
banka og jafnframt í strategískum tilgangi
fyrir bankana og eigendur þeirra. Þessi
bankastarfsemi fór út af sporinu og út fyrir
þann ramma sem almennt er skilgreindur
sem fjárfestingarbankastarfsemi. Þrátt
fyrir að samkrull ógætilegra lánveitinga
og fjárfestingarbankastarfsemi hafi átt
ríkan þátt í hruni bankanna er þó unnt
að benda á ýmis tilfelli fyrir bankahrun
þar sem íslenskir bankar og sparisjóðir
sem stunduðu einungis hefðbundna
viðskiptabankastarfsemi þurftu á aðstoð
að halda. Hrein viðskiptabankastarfsemi
er því ekki trygging fyrir því að
samfélag verði ekki fyrir tjóni af völdum
fjármálafyrirtækja.“