Vísbending - 04.02.2013, Blaðsíða 3

V Í S B E N D I N G • 5 T B L 2 0 1 3 3
Gjaldeyrishöft á nú að gera varanleg
að sögn til þess að losna við þau fyrr.
Óttinn við veikt bankakerfi og óstöðugt
stjórnarfar gerir það að verkum að Ísland
er ekki sá vettvangur tækifæra fyrir
erlenda fjárfesta sem það ætti að vera við
þessar aðstæður.

Önnur framsetning
Á mynd hér að neðan er sett fram
greining á fjórum mikilvægum þáttum
í efnahagslífinu. Rautt ljós merkir að
brýnna aðgerða sé þörf, gult ljós að
ástandið sé óviðunandi en grænt ljós
sýnir að ástandið virðist jákvætt. Þar
gæti falið í sér ofþenslu. Til viðmiðunar er
haft eftirfarandi: 0 = Jafnvægi, 1 = Eðlilegt
frávik, 2 = Þenslu eða samdráttareinkenni,
3=Óvissa, 4=Hætta og 5=Stórhætta.
Skalinn er í sífelldri þróun, enda er
markmiðið að reyna að finna mælikvarða
sem hvað best geti gefið hugmynd um
það hversu hættulegt efnahagsástandið
sé. Nú er bensínverð skoðað í annað sinn.
Heildarniðurstöðu má sjá á mynd 1. Þar
sést að á árunum 2002 til 2010 sveiflast
stigatalan frá 22 upp í 77 vorið 2009.
Mesta breytingin varð á fjórða ársfjórðungi
2008, en þá hækkaði mælingin um 20
stig en hafði áður hækkað á árinu um
17 stig. Kreppan birtist í því að ýmsir
mælikvarðar smáversna allt fram á vorið
2009 þegar hagvísitalan fer í 77 (af 95),
en þá næst jafnvægi og í nóvember og
desember 2009 lækkar ferillinn á ný og
var í 56 um áramót 2009-10. Lækkunin
heldur áfram í rykkjum allt árið og
vísitalan endar í rúmlega 40 um áramótin
2010-11. Síðan hefur hún svo sveiflast
og stóð ári seinna í 43. Á árinu 2012
lækkaði hún talsvert og var komin í 35 í
árslok. Þetta bendir til þess að ástandið
sé enn að batna á sumum sviðum. Enn
skortir mikið upp á að kaupmáttur
almennings eða eignastaða fólks og
fyrirtækja séu nærri því sem var fyrir
hrun. Alvarlegast er auðvitað að skuldir
eru enn miklu hærri en þær voru fyrir
hrun, staða ríkissjóðs er erfið og hér eru
gjaldeyrishöft. Samt virðast hagvísarnir
benda til þess að hér sé að skapast
aðstæður til þess að snúa vörn í sókn.
Jákvæð og neikvæð merki
Á mynd 2 sést annar mælikvarði á ástand
hagkerfisins. Tekinn er fjöldi hagvísa
sem lýsa hættuástandi. Þessi mælikvarði
sveiflast milli 0 og +19 og þeim mun
nær núllinu sem hann er, þeim mun
betra. Á myndinni má sjá hættuástand
í kringum „fyrri bankakreppuna“ í
kringum áramótin 2005- 6, en það fer að
halla undan fæti snemma árs 2005, þó að
opinber hættumerki kæmu ekki fram fyrr
en mörgum mánuðum síðar. Þessi vísitala
lækkar niður undir núll í nóvember
2007 en það er ekki fyrr en í mars 2008
sem neikvæðu mælikvarðarnir verða
aftur yfirþyrmandi. Verst er ástandið frá
október 2008 til október 2009. Núna er
þessi vísitala hins vegar komin í fjóra og
er nokkru hærri en árin 2006-7. Meðal
neikvæðustu þáttanna eru lágt raungengi,
lágt álverð og svartsýni almennings.
Verðbólgan hefur minnkað og er
nú rúmlega 4%. Miklar kauphækkanir
setja þó kostnaðarþrýsting á verðlag.
sést að verðbólga er yfir markmiðum
en þó er hún ekki komin úr böndum.
Atvinnuástand er verra en verið hefur
hér á landi lengst af. Það er þó svipað
og í mörgum nágrannalöndum. Hvort
tveggja er sett á gult ljós. Hagvöxtur var
tæp 2% í fyrra skv. síðasta mati sem er
gott, þó að enn skorti talsvert á að verg
landsframleiðsla hafi náð sama stigi og
fyrir hrun. Ríkisfjármálin eru hins vegar
enn mjög erfið. Ríkið þarf í sífellu að taka
nýja skelli tengda bankahruninu. Enn er
halli á ríkisreikningi árið 2012. Jafnframt
er fyrirsjáanlegt að ríkið muni þurfa að
bæta eiginfé Íbúðalánasjóðs þó að sú
færsla komi ef til vill ekki fyrr en á þessu
ári. Staðan hefur ekki breyst á tæplega ári.
Horfur til lengri og
skemmri tíma
Hagvísarnir sem hér eru skoðaðir benda
til þess að efnahagsaðstæður hér á landi
hafi batnað mikið frá hruni en þó sé
nokkuð í land enn. Það sem enn er
utan æskilegra marka er raungengi,
atvinnuleysi og ríkisfjármálin. Skuldir
ríkisins eru enn allt of háar, en nettó-
skuldir þegar dregin hafa verið frá lánin
frá AGS eru innan eðlilegra marka en
færast þó í ranga átt. Sveitarfélög eru
einnig mjög skuldsett, svo ekki sé talað
um einstaklinga og fyrirtæki. Fjárlög
eiga að vera hallalaus árið 2014. Einn
mælikvarði á stöðu landsins er láns-
hæfis mat ríkisins. Það er nú með því
lægsta í Evrópu, þó að það sé skör yfir
falleinkunn. Skuldatryggingaálag ríkisins
hefur þó lækkað (mynd 3).
Einn stærsti vandi Íslands er að miklar
afborganir á skuldum falla á árin 2015-
18. Miklu skiptir að samningar náist um
endurskipulagningu skulda þannig að
ríkið, fyrirtæki þar með talin Orkuveitan
og Landsvirkjun, þrotabú og bankar geti
dreift greiðslubyrðinni á lengri tíma. Slík
endurskipulagning er skilyrði fyrir því að
hægt verði að afnema gjaldeyrishöftin.
Mynd 3: Skuldatryggingaálag ríkissjóðs
2008-2013
Heimild: Keldan.is