Ægir - 01.04.2004, Blaðsíða 18

18
Ú T F L U T N I N G U R S J Á VA R A F U R Ð A
áhugavert að sjá hvort þeir muni
reyna komast enn frekar inn á
þann markað í framtíðinni eða
leggja meiri áherslu á stóreld-
húsamarkaðinn eða jafnvel heim-
sendingarfyrirtæki. Samkeppnin á
smásölumarkaðinum er hörð og
þar skiptir verð og öruggar af-
hendingar mestu máli.
5. Möguleikar í framtíðinni
Sjávarútvegur í Þýskalandi hefur
tekið miklum breytingum á síð-
ustu 20 árum. Þjóðverjar voru
lengi vel ein af stóru fiskveiði-
þjóðunum í Evrópu eða allt þar
til Íslendingar færðu sína fisk-
veiðilögsögu úr 50 í 200 sjómílur
árið 1975. Það varð upphafið að
miklum samdrætti í veiðum og
auknum innflutningi, framleiðslu
og dreifingu sjávarafurða í Þýska-
landi.
Þjóðverjar framleiða mikið af
frystum, tilbúnum réttum eins og
fiskstautum (Fischstäbchen) og
gæðaflökum (Schlemmerfilets).
Hráefnið er að stærstum hluta
Alaskaufsi sem fluttur er inn frá
Kína, Bandaríkjunum og Rúss-
landi. Þjóðverjar eru einnig fram-
arlega í framleiðslu á maríneruð-
um og niðursoðnum síldarafurð-
um og frystum náttúrulegum
flökum.
Á síðustu 20 árum hefur orðið
mikil samþjöppun á þýska smá-
sölumarkaðinum eins og víða
annars staðar í V-Evrópu. Árið
2000 voru fimm stærstu smásölu-
keðjurnar í Þýskalandi með
62,8% markaðshlutdeild (44,7%
árið 1990 og 26,3% árið 1980).
Á síðustu 10 árum hefur verið
mestur vöxtur hjá afsláttarkeðjum
en árið 2001 höfðu þær 33,5%
markaðshlutdeild í smásölunni
(24,3% árið 1992) og gera spár
ráð fyrir tæplega 40% markaðs-
hlutdeild þeirra árið 2003. Á
sama tímabili fjölgaði afsláttar-
keðjum í Þýskalandi úr 9.500 í
14.000. Fyrirtækið Aldi er með
ráðandi stöðu þýskra afsláttar-
keðja eða 48% markaðshlutdeild
árið 2001. Þessar tölur segja
meira en mörg orð um hvar mesti
vöxturinn er í þýskri smásölu í
dag.
Eftir sameiningu Þýskalands
árið 1990 urðu mjög miklar
skipulagsbreytingar í þýskri smá-
söluverslun með sjávarafurðir.
Áherslan varð meira í áttina að
frystum, tilbúnum réttum og
sjálfsafgreiðsla tók að leysa gamla
fiskborðið af hólmi. Hin síðari ár
hefur dregið úr sölu sjávarafurða í
fiskbúðum og fiskborðum smá-
söluverslana en afsláttarkeðjurnar
hafa aukið sína fisksölu umtals-
vert.
Engar teljandi aðgangshindran-
ir eru fyrir íslenskar sjávarafurðir
inn á þýska markaðinn fyrir utan
fjarlægðina sem skiptir ekki
sköpum. Íslensk fyrirtæki hafi
þróað afurðir sínar í sífellt meiri
fullvinnslu og gert úr þeim verð-
mætari afurðir. Þýskaland er há-
gæðamarkaður fyrir íslenskar
sjávarafurðir. Það að standa utan
Evrópusambandsins skiptir ekki
máli fyrir þróun frekari viðskipta
sem sést best á því að Þýskaland
er eitt helsta viðskiptaland Ís-
lendinga. Ef kaupmáttur helst hár
í Þýskalandi bendir ekkert til
annars en að Þýskalandsmarkaður
verði áfram mjög mikilvægur fyr-
ir íslenskar sjávarafurðir enda hef-
ur mikil markaðsþekking um
Þýskaland safnast saman í ís-
lenskum fyrirtækjum undanfarna
áratugi.
Víðtæk þekking á erlendum
neytendum þar sem lýðfræðilegir
þættir og breytingar á félags- og
menningarlegum þáttum eru
skoðaðar, skiptir miklu máli fyrir
þá sem selja þangað vörur. Miklar
breytingar hafa orðið á samsetn-
ingu þýsku þjóðarinnar með til-
komu fjölda innflytjenda til
Þýskalands. Það getur skipt
miklu að kanna vel neysluvenjur
þessara hópa ekki síður en ann-
arra. Líklegt má telja að þau fyrir-
tæki sem huga vel að greiningum
markaða sinna öðlist samkeppnis-
forskot á þau sem láta það hjá
líða. Útflutningur sjávarafurða
skiptir íslenska þjóðarbúið gríðar-
legu miklu máli. Þess vegna er
nauðsynlegt að þekkja þá markaði
mjög vel sem kaupa af okkur
sjávarafurðir. Þannig verður hægt
að sjá betur í hvaða átt neyslan
þróast og síðast en ekki síst hvaða
viðhorf neytendur hafa á viðkom-
andi mörkuðum til sjávarafurða.
Heimildir
Ágúst Einarsson (2002). Íslenskur sjávarútvegur -
Breytingar síðustu áratugi og afkomumælingar. Í
Rannsóknir í félagsvísindum IV. Reykjavík: Há-
skólaútgáfan.
Benedikt Höskuldsson (1992). Fersk flök í Þýskalandi.
Reykjavík: Útflutningsráð Íslands.
Bevölkerungsentwicklung Deutschlands bis zum Jahr
2050, (2003). Wiesbaden: Statisches Bundesamt
Deutschland. Slóðin er http://www.destat-
is.de/download/veroe/bevoe.pdf
Björgvin Þór Björgvinsson (2003). Sjávarútvegur í
Þýskalandi. Fiskneysla, helstu einkenni markaðar-
ins og staða íslenskra fyrirtækja. MS-ritgerð.
Reykjavík: Viðskipta- og hagfræðideild Háskóla
Íslands og Sjávarútvegsstofnun Háskóla Íslands.
Fisch in der Fastenzeit (2002). Hamburg: Fisch-In-
formationszentrum. Slóðin er http://www.fischin-
fo.de/deutsch/index/meld-
ungen_index.jsp?mode=aktuelles2&&&id=480
Jahresbericht über die deutsche Fischwirtschaft
(1999), (2000), (2001) og (2002). Bonn.
Bundesministerium für Ernährung, Landwirtschaft
und Forsten.
Jón Hjaltason, Hjalti Einarsson og Ólafur Hannibals-
son. Sölumiðstöð hraðfrystihúsanna - III. Yfir
lönd, yfir höf. (1996). Reykjavík: Sölumiðstöð
hraðfrystihúsanna.
Jón Þ. Þór (2002). Sjósókn og sjávarfang - saga sjáv-
arútvegs á Íslandi. Akureyri: Bókaútgáfan Hólar.
Landshagir (2003). Reykjavík: Hagstofa Íslands.
Lindenberg, J. C. (1999). Seafood and the European
Consumer. In Proceedings from Ground Fish Forum
in London. Reykjavík.
Qualitative Wirkungsanalyse von Zugangshemmnissen
beim Produktbereich „Fisch.“ (2002). Köln:
Rheingold-Institut für qualitative Markt- und
Medienanalysen.
Senauer B., Asp E. & Kinsey J. (1991). Food Trends
and the Changing Consumer. St. Paul: Eagan
Press.
Útvegur 1983-2003. Reykjavík: Fiskifélag Íslands og
Hagstofa Íslands.
Ægir 1960-2003. Reykjavík: Fiskifélag Íslands.
1 Þegar Þjóðverjar fara í sumarfrí til sólarlanda eru
þeir mjög jákvæðir fyrir því að borða fisk þó svo að
heitt sé í veðri. Það er eins og hinn hefðbundni
Þjóðverji, sem í sínu hversdagslífi er fastur í samfé-
lagi þar sem reglur og agi ráða ríkjum, sleppi af sér
beislinu þegar hann kemst til sólarlanda. Af þeim
sökum er hann mun opnari fyrir neyslu á ferskum
fiski þar en heima í Þýskalandi (Qualitative Wirk-
ungsanalyse von Zugangshemmnissen beim
Produktbereich „Fisch“ 2002).
2 Einn þáttur sem á stóran þátt í breyttum neyslu-
venjum Þjóðverja er aukinn fjöldi útlendinga sem
flutt hafa búferlum til landsins. Þessir nýju íbúar
Þýskalands hafa að stórum hluta komið frá Tyrk-
landi, fyrrum Júgóslavíu, Ítalíu og Grikklandi, lönd-
um þar sem fiskneysla hefur ekki verið áberandi í
neysluvenjum fólks. Árið 2002 voru 7,4 milljónir
útlendinga búsettar í Þýskalandi og eru flestir frá
Tyrklandi eða tæpar 2 milljónir. Þessi þróun hefur
orðið til þess að Þjóðverjar hafa í auknum mæli
tekið upp hluta af matarmenningu þessara þjóða
eins og Kebab frá Tyrklandi, Giros frá Grikklandi og
pizza og pasta frá Ítalíu.
3 Hið sterka samband milli hita, fiskneyslu og verðs
sáu Íslendingar mjög vel við sölu á ísfiski á upp-
boðsmörkuðunum í Bremerhaven og Cuxhaven. Ef
hitnaði í veðri þegar fiskurinn var seldur lækkaði
verð verulega og kaupendur áttu oft í verulegum
erfiðleikum við að selja fiskinn.
4 Árið 1540 náðu Hansakaupmenn nánast allri Ís-
landsversluninni í sínar hendur. Það gerðu þeir með
því að hrekja Englendinga á brott úr Grindavík og
frá öðrum bækistöðvum á Suðurnesjum og við
Faxaflóa. Þjóðverjar stunduðu verslun um allt Ís-
land og sinntu lítt um bann konungs og ákvæði
Píningsdóms frá 1490 um vetursetu útlendinga.
Talið er að 40-50 þýsk skip hafi stundað veiðar frá
Suðurnesjum um 1540.
Miklar breytingar hafa
orðið á samsetningu þýsku
þjóðarinnar með tilkomu
fjölda innflytjenda til
Þýskalands. Það getur
skipt miklu að kanna vel
neysluvenjur þessara hópa
ekki síður en annarra.