Tímarit Máls og menningar - 01.12.1951, Qupperneq 39

MÓÐURMÁLSNÁM
245
mál, þó að ekki nái til mælskulistar, er því flestum greinum betri til
þjálfunar skýrri hugsun.
Þessi grein móðurmálskennslunnar er algerlega vanrækt. Svo sem
skriflegt málfræðinám færist nú æ meir í vöxt, hverfur úr náminu hið
mælta mál. „Leystu skriflega ...“ verkefni, sem þú lest prentuð á blað.
Hljómandi tungan hljóðnar fyrir þöglu máli pennans. Hvert skólabarn
ber móðurmálið sér á tungu, en viðfangsefni þess í móðurmálsnáminu
eru — að lestrinum undanskildum — skriflegar beygingar, skrifleg
greining og fullgreining, að ógleymdri stafsetningunni. Meðan tungu-
tak barnsins stirðnar og eyrað sljóvgast á mun réttra hljóða og rangra,
skekkist hryggur þess yfir afskriftum og fullgreiningu.
Hér þarf að stinga við fótum. Hér er þörf afturhvarfs. íslenzkukehn-
ararnir verða að snúa sér að þeim mikilvægu verkefnum, sem bíða
þeirra. Stafsetningaræfingar og skrifleg fullgreining ná aldrei tilgangi
sínum, meðan hljómfegurð, myndauðgi og skýrleiki mælts máls týnast
og gleymast í skugga þeirra. Ef við viljum innræta æskunni málvöndun,
bæði að hljómi, orðavali og byggingu, verðum við framar öllu að
kenna henni að tala málið skýrt og hreint, opna eyra hennar fyrir
hljómi og gerð hins mælta máls, kenna henni að þekkja og virða lög-
mál málfræðinnar í hinum síkvika straumi þess. Hver unglingur, sem
lýkur námi, á að kunna að orða hugsun sína viðstöðulaust, tala með
eðlilegum hraða svo hreint mál og fagurt sem hann gæti ritað bezt,
tala með eðlilegum áherzlum og hreinum raddblæ. Talandi kom hann
til okkar í skólann, þá var mælt mál veigamesti þátturinn í þekkingu
hans, þó að mál hans væri barnslegt. Sú gáfa má ekki veslast upp við
skólagönguna. Talandi á unglingurinn að yfirgefa skólann, talandi á
þann hátt, sem nú hæfir þroska hans og nauðsynlegt er til lífsbaráttu
í lýðfrjálsu menningarþjóðfélagi nútímans.
Til þessa skortir enn æði margt. Engrar fræðslu, engra æfinga hafa
kennarar notið í þessu efni, enginn leiðarvísir um þetta er til handa
þeim. Hann vantar í öllum æðri greinum móðurmálsins, nema málfræð-
inni. Enginn leiðarvísir er til um það, hvorki handa nemendum né
kennurum, hvernig semja skuli skólastíl, ritgerð né sendibréf. Við
kennum börnum og unglingum að liða málið sundur í hina smæstu
„parta ræðunnar“, látum þá greina það og fullgreina, eins og það heit-
ir á skólamáli, en allt þetta erfiði miðar ekki að því að auðvelda þeim