Tímarit Máls og menningar - 01.10.1976, Qupperneq 40

Tímarit Máls og menningar
höfundinn Carlos Saura, sem svaraði þannig þeirri spurningu blaðamanns,
hvort kvikmyndir gætu fengið einhverju áorkað í þjóðfélaginu: „Nei, kvik-
myndin er ekki vopn. En stjórnmálabaráttan er það.“
An þess að lagður sé dómur á réttmæti þessara skoðana (sem stinga
mjög í stúf við hugmyndafræði Brechts) verður að telja víst að hreinleik-
inn, soraleysið, sé aðal Borgesar og einnig þeirra listamanna, sem hann dáir
mest: De Quincey, Emerson, Bloy, Stevenson... Á Spáni er sagt „að látast
vera Svíi,* í Frakklandi „sterkur eins og Tyrki“, á Islandi „mér kemur það
spánskt fyrir sjónir“, í Sovétríkjunum „góður sem Amalrik“. í bókmennt-
unum vildi ég mega nota að orðtaki: „hreinn eins og Borges“.
Verk hans eru ekki mikil að vöxtum. En þau eru því meiri að gæðum
(sama má segja um þýðingar hans á spænsku: Michaux, Faulkner, Kafka,
Gide, Melville, Virginia Woolf, Whitman . . .). I þeim samtvinnast heim-
speki og stærðfræði, tíminn og endurminningin síendurtekin efni eða
„leit-motiv“. Angel Flores (Spanish Stories, New York) gengur svo langt
að skrifa: „No writer living today surpasses Borges in his manipulation of
language —so sober, so sensitive, so well equilibrated— a magnificent
instrument which never fails to dramatize the children of his fertile imagi-
nation...“. Þetta er líklega ekki fjarri lagi.
Af ritsmíðum hans vildi ég sérstaklega benda á Söguágrip illvirkjanna1,
Skáldskaparþcettir-, El Alephs, Brodie-skýrslan4. Hvað Island varðar
munu hérlendir fræðimenn lesa sér til gagns og gleði Um forngermanskar
bókmenntir (1951) og kaflann Kenningar í Saga eilífðarinnar (1953).
Áhuginn á Islandi. . .: í maí s.L, að lokinni fræðaferð um Bandaríkin, varð
það úr, að hann tók sér þriggja daga hvíld. Hvert skyldi halda? „Til Is-
lands, auðvitað." Trúlega einungis, býst ég við, til að njóta þess að geta
gert stuttan stans á landi víkinganna, heima hjá arftökum Islendingasagn-
anna; einnig til að snerta (því hann er blindur) gömlu handritin í Árna-
safni, en sér í lagi þó — það get ég fullyrt — til að reika í huganum um
völundarhús og hringrústir einhverrar bókhlöðunnar í Babel.
Borges tók á móti mér í herbergi sínu á Hótel Esju. Hann kvaðst feginn
„að geta talað kastilísku eftir ensku í fjóra mánuði.“ I samtali okkar —
hann talaði þó mest einn (vissir mannfræðingar telja eintalið háþróun sam-
talsins) — var gripið niður hér og þar, minnst á Drieu la Rochelle, Peron-
* Spænska orðtakið „hacerse el sueco" þýðir að gera sig sænskan, þ. e. að látast
ekki skilja.
246