Vesturbæjarblaðið - 01.12.2006, Síða 6

„Melaskóli 60 ára” heitir ný
bók sem komin er út á vegum
bókaútgáfunnar Skruddu. Bókin
er yfir 500 blaðsíður með fjölda
ljósmynda.
“Hugmyndin að því að gefa út
lifandi bók um sögu Melaskólans
er nokkurra ára gömul,” segja
þeir Ívar Gissurarson og Stein-
grímur Steinþórsson eigendur
bókaútgáfunnar Skruddu, sem
mjög hefur haslað sér völl á und-
anförnum árum, er sannarlega
hluti af Vesturbænum og er til
húsa í Örfirisey sem nú er yfir-
leitt kölluð Grandagarður.
“Saga Melaskólans sem gefin
er út í tilefni af 60 ára afmæli skól-
ans er sú fyrsta sinnar tegundar
á Íslandi og þó víðar væri leitað. Í
bókinni er fjallað um sögu skólans
í máli og myndum og jafnframt for-
vera hans, Skildinganesskóla. Ein-
nig er í bókinni kennaratal með
fæðingar- og dánarárum og skrá
yfir alla nemendur 12 ára bekkja
frá upphafi ásamt bekkjarmynd-
um. Síðast en ekki síst ber að
nefna stuttar hugleiðingar nem-
enda frá ýmsum tímum um veru
sína í skólanum,” segir Ívar Giss-
urarson.
Steingrímur nefnir nokkur þekkt
höfundarnöfn í þessu sambandi,
s.s. Sigurjón M. Egilsson ritstjóra,
Ellert Schram, Þorstein Pálsson
ritstjóra og fyrrum sendiherra
og forsætisráðherra, Geir Haar-
de, formann Sjálfstæðisflokksins
og forsætisráðherra, Jónínu Leós-
dóttir blaðamann og rithöfund,
Gerði Steinþórsdóttur, Elísabetu
Jökulsdóttur rithöfund og Lísu
Pálsdóttur dagskrárgerðarmann.
Auk þess skrifar fjöldi annarra ein-
staklinga um vist sína í Melaskóla
og Vesturbænum.
Vinnsla bókarinnar hófst
fyrir 5 árum
Þeir Ívar og Steingrímur eru
spurðir um framvindu verksins.
Ívar segir: „ Að útgáfu bókarinn-
ar hefur verið unnið með hléum
frá árinu 2001. Árin 2001-2003 var
unnið að tölvuskráningu á bekkj-
arklöddum allra 12 ára bekkja
1947-2001. Þá voru allar bekkjar-
myndir í eigu skólans skannað-
ar og hafist handa við greiningu
á þeim. Á vormánuðum 2006
hófst síðan vinna við lokafrágang
verksins. Ásgeir Guðmundsson,
sagnfræðingur var ráðinn til að
skrifa sögu skólans og nemendum
2001-2006 bætt við skrána. Þá var
einnig hafinn undirbúningur að
útsendingu gagna til allra fyrrver-
andi nemenda, sem hægt var að
finna, með upplýsingum sem birta
skyldi í ritinu um viðkomandi. Síð-
sumars voru svo send út út um
7500 bréf og létu viðbrögð ekki á
sér standa. Svarbréf bárust í stríð-
um straumi með leiðréttingum
og fjöldi gamalla nemenda gerði
sér ferð á skrifstofu útgáfunnar
með bekkjarmyndir sem vantaði
og einnig ýmsar merkar myndir
sem tengjast sögu skólans, mynd-
ir úr skólastofum, úr ferðalögum,
frá skemmtunum og svo mætti
lengi telja.”
Bókin er bæði saga Mela-
skóla og Vesturbæjarins
Og Steingrímur botnar: “Hvað
leiðréttingar varðar þá kom í ljós
að oft höfðu bæði nöfn og heim-
ilisföng nemenda verið ranglega
færð til bókar í bekkjarklöddum
og eins bar nokkuð á röngum
fæðingardögum. Skömmu áður
en gögnin voru send út var haft
samband við fjölda fyrrverandi
nemenda frá ýmsum tímum og
þeir beðnir um að skrifa stutta
pistla um veru sína í skólanum.
Skemmst er frá því að segja að
fjölmargir urðu við þessari beiðni
og settu minningar sínar á blað.
Greinar þessar sem eru 49 tals-
ins eru afar fjölbreyttar og í raun
ómetanlegar heimildir, ekki ein-
ungis hvað varðar skólann sjálfan
heldur einnig um líf, leiki og störf
barna í Vesturbænum í tímans
rás. Í greinum þessum má einnig
greina hvílíkum breytingum hverf-
ið hefur tekið á 60 árum. Götur
eru malbikaðar, gangstéttir lagð-
ar, stórar braggabyggðir hverfa
og ný hverfi koma í stað þeirra.”
Ljóst er á þessari frásögn, að saga
Vesturbæjar er mjög samofin sögu
barnanna í Melaskóla.
Og svo var það lokaspretturinn:
„Umbrot og lokavinnsla bókarinn-
ar gekk með ágætum og þegar
upp var staðið var hún orðin 527
blaðsíður en ekki um 400 eins og
áætlað var í upphafi,” segja þeir
félagar.
Merkileg forsaga
Melaskóla
Það vita kannski ekki margir um
forsögu Melaskóla, en hún er stór-
merkileg. Hve margir skildu vita,
að skólinn sem Melaskólinn spratt
upp úr hét Skildinganesskóli?
Steingrímur, sem er menntað-
ur sagnfræðingur útskýrir: „Nú
í haust eru liðin 60 ár frá því að
Melaskóli tók til starfa. Reyndar
má segja með nokkrum sanni, að
skólinn hafi starfað í 76 ár, eða frá
1930, því að hann átti sér forvera,
þar sem var Skildinganesskóli.
Skildinganes var hluti af Seltjarn-
arneshreppi, og þéttbýlismyndun
hófst þar árið 1927, þegar Eggert
Claessen byrjaði að selja bygg-
ingarlóðir úr landi jarðarinnar og
Skildinganesþorp varð til.
Börnum á skólaskyldualdri í
Skildinganesþorpi fjölgaði í hlut-
falli við íbúafjölgunina. Foreldr-
um þar þótti of langt að senda
börn sín í Mýrarhúsaskóla, enda
voru strætisvagnar ekki komnir
til sögunnar, og þeir fáu einkabil-
ar, sem voru til, varla notaðir til
að keyra krakka í skóla. Seltjarn-
arneshreppur komst þess vegna
ekki hjá því að koma á fót skóla í
Skildinganesþorpi haustið 1930.
Þá var tekið á leigu húsnæði í
húsi, sem nefndist Reynifell og
var við Reykjavíkurveg 7. Böðv-
ar Pétursson frá Selsskerjum var
ráðinn kennari. Nemendur fyrsta
veturinn voru 31 að tölu, aðeins
fjórum færri en nemendur í Mýr-
arhúsaskóla þennan vetur. Næsta
vetur, 1931-32, var kennslunni
haldið áfram og tekið á leigu hús-
næði hjá Sigurjóni Jónssyni. Það
var á annarri hæð, fjögur herbergi
og eldhús. Kennari var sem fyrr
Böðvar Pétursson.
Með lögum frá Alþingi 8. sept-
ember 1931 um stækkun lögsagn-
arumdæmis Reykjavíkur voru jarð-
irnar Þormóðsstaðir og Skildinga-
nes í Seltjarnarneshreppi ásamt
öllum lóðum og löndum, sem
seldar höfðu verið frá þeim, svo
og verslunarstaðurinn Skildinga-
nes við Skerjafjörð, lagðar undir
lögsagnarumdæmi Reykjavíkur
frá 1. janúar 1932. Við þessa sam-
einingu varð Skildinganesskóli
útibú frá Miðbæjarskóla og laut
stjórn skólastjóra hans og skóla-
nefndar. Skólinn var sem fyrr í
leiguhúsnæði, og háði það starf-
semi hans. Í febrúar 1932 var lagt
fram á fundi skólanefndar bréf
frá foreldrum skólabarna í Skild-
inganesi, þar sem farið var fram
á, að reist yrði sérstakt skólahús
þar suður frá. Svo er að sjá, að ein-
hver börn í Skildinganesi hafi sótt
Miðbæjarskólann. Siðan sama
ár samþykkti skólanefndin, að
kennsla allra skólaskyldra barna
í Skerjafirði (þeirra foreldra, sem
óskuðu þess) færi fram í Skildinga-
nesi og reynt yrði að auka við hús-
næðið. “
Melaskóli tekur til starfa
Í stríðslok komst skriður á mál-
in, að byggður skyldi nýr barna-
skóli. Ný skólanefnd Skildinganes-
skóla var skipuð árið 1946. Í henni
áttu sæti Steinþór Guðmundsson,
formaður, Auður Auðuns, Stein-
grímur Guðmundsson og Arngrím-
ur Kristjánsson. Það kom í hlut
nefndarinnar að skipuleggja starf
hins nýja Melaskóla og ráða kenn-
ara og annað starfsfólk, enda tók
Melaskólinn við hlutverki Skild-
inganesskóla, sem hætti starfsemi
vorið 1946. Melaskólinn tók til
starfa í byrun október 1946 og
voru nemendur 855. Nokkuð vant-
aði á, að skólinn væri fullgerður,
en með bráðabirgðaaðgerðum
var unnt að taka allmargar skóla-
stofur i notkun en halda þó jafn-
framt áfram vinnu við að ljúka
byggingunni. Vel var vandað til
smíði Melaskóla, og hafa húsa-
kynni hans verið notuð við mót-
töku erlendra þjóðhöfðinga og
til ýmissa hátíðahalda á vegum
Reykjavíkurborgar. Þegar leiðtoga-
fundur Reagans og Gorbatsjovs
var haldinn í Reykjavík haustið
1986, fengu erlendir fréttamenn
inni í skólanum.
Jafnframt því sem Melaskól-
inn tók til starfa voru skólahverfi
Mela,- Miðbæjar- og Austurbæj-
arskóla endurskipulögð, og kom
það til framkvæmda 1. október
1946. Þegar sýnt þótti vorið 1946,
að byggingu Melaskólans yrði það
langt komið, að kennsla gæti haf-
ist þar um haustið, var hafinn und-
irbúningur að því að endurskipu-
leggja skólahverfin. Skiptingin var
miðuð við þann nemendafjölda,
sem Melaskólinn gat rúmað full-
gerður. Leitast var við, að sem
jafnast kæmi í hlut hvers skóla.
Þetta olli því, að mörg börn flutt-
ust á milli skólahverfa og urðu að
sækja skóla þess hverfis, sem þau
voru búsett í.
Smíði Melaskóla lauk árið árið
1948, þegar leikfimisalur skólans
var fullgerður, og hófst leikfimi-
kennsla 16. mars það ár. Veturinn
1948-49 var starfrækt gagnfræða-
deild við skólann. Starfsemi hans
var með hefðbundnum hætti,
en auk venjulegrar kennslu var
starfrækt lesstofa fyrir stirðlæs
börn og tíma varið til kvikmynda-
sýninga á hverjum vetri. Seinna
bættist við danskennsla fyrir 12
ára börn, sem fór fram í námskeið-
um, og sama máli gegndi um sund-
kennslu í Sundhöll Reykjavíkur,
sem hófst veturinn 1956-57. Henn-
ar nutu börn á aldrinum 9-12 í
þrjár vikur. Skólaárið 1968-69 nutu
allir nemendur skólans að und-
anskildum nemendum í 1. bekk
sundkennslu, og fór hún sem fyrr
fram á námskeiðum.
Sami háttur var hafður á í Mela-
skóla og í Skildinganesskóla, að
yngri börn byrjuðu mánuði fyrr í
skólanum á haustin en eldri, þau
yngri 1. september og þau eldri 1.
október. Skólanum lauk 31. maí.
Haustið 1964 byrjuðu 10 ára börn
12-E árið 1955 ásamt Inga Kristinssyni umsjónarkennara og síðar skólastjóra.
6 Vesturbæjarblaðið DESEMBER 2006
Skrudda gefur út sögu Melaskólans:
Saga skólans samofin
sögu Vesturbæjar á 20. öld
Ívar Gissurarson og Steingrímur Steinþórsson, eigendur Skruddu.
Frá jólaskemmtun á sjöunda áratugnum.