Dagblaðið Vísir - DV - 08.11.2010, Blaðsíða 23

ég allt eins getað farið aftur heim.
En nokkrum mánuðum eftir að ég
kom heim til Íslands og fór að skrifa
greinar um það byrjaði ég að gráta
og satt best að segja átti ég erfitt
með að hætta að gráta. Það var svo
mikið sem ég þurfti að melta.“
Hrottalegra en hægt var að
ímynda sér
Þrátt fyrir ágætis ímyndunarafl og
þá vitneskju sem fréttir höfðu fært
Bergljótu hefði hún aldrei getað
gert sér í hugarlund þann hrylling
sem þarna ríkti og hversu grimmi-
legt ofbeldið var gagnvart fólki. „Ég
hafði heyrt um hópnauðganir en ég
vissi til dæmis ekki að menn notuðu
byssur til þess að nauðga konum
og hleyptu jafnvel af skoti. Stund-
um létu þeir nauðgun með byssu-
hlaupi duga en það þýddi samt að
konan varð að fara í aðgerð á eftir
til þess að halda lífi því hún rifnaði
illa að innan við það. Stundum þótti
nauðgunin ekki nóg og þá létu þeir
skot fylgja í kjölfarið.“
Bergljót hitti konur sem höfðu
upplifað þetta. „Ég fór á inn á spít-
ala þar sem konur voru að ná sér
eftir nauðgun. Oftast voru þær lengi
að jafna sig eftir slíka meðferð auk
þess sem þær áttu sjaldnast aftur-
kvæmt á heimaslóðir. Oft var búið
að drepa fjölskyldu þeirra. Þannig
að þær voru þarna í endurhæfingu
og sátu þarna og saumuðu töskur í
handknúnum saumavélum á með-
an þær byggðu sig upp.“
Hugsaði til mömmu
Bergljót segir að í sumum þorp-
um hafi verið hundrað prósent
nauðganir, sem þýðir að öllum var
nauðgað sama hvort um ungbörn
eða gamalmenni væri að ræða. „Ég
talaði við eina konu sem var á sama
aldri og mamma og hafði tvisvar
sinnum lent í hópnauðgun. Í ann-
að skiptið var nauðgunin framin af
hermönnum frá Kongó en í seinna
skiptið voru það hermenn frá Rú-
anda sem nauðguðu henni. Í kjöl-
farið brutu þeir á henni hnéskelj-
arnar svo hún átti enn erfitt með
gang þegar ég talaði við hana. Síðan
drápu þeir fjölskyldu hennar. Þessi
kona talaði svahílí en samtalið var
túlkað á frönsku. Þrátt fyrir það var
ólýsanlegt að horfa í augu henn-
ar og hlusta á hennar sögu. Ég gat
ekki varist því að hugsa til mömmu
á meðan ég talaði við hana. Vitn-
eskjan um svona atburði setur allt
í annað samhengi. Stundum er tal-
að um nauðganir út frá því að kon-
ur séu of ögrandi, í of stuttu pilsi
eða of sexí. En þarna var búið að
nauðga konum á öllum aldri og það
hafði ekkert með kynþokka þeirra
að gera. Nauðgun er alltaf fyrst og
fremst ofbeldisglæpur. Þarna voru
nauðganir meðal annars notaðar til
þess að brjóta einstaklinga og fjöl-
skyldur niður til þess að halda völd-
um á svæðinu.
Það var líka svo merkilegt að eft-
ir allt sem þessi kona hafði lent í átti
hún sér draum um betra líf. Hún
gerðist jafnvel svo djörf að láta sig
dreyma um að búa einhvers staðar í
eigin rými, þar sem hún gæti stund-
um verið út af fyrir sig.“
Var boðið barn
Munaðarlaus börn eru Bergljótu
einnig minnisstæð. „Ég fór á mun-
aðarleysingjahæli og hitti fyrir ung-
börn sem voru tínd upp af götunum,
allslaus og yfirgefin. Ég fór til dæmis
til Goma í austurhluta landsins þar
sem stríð vofði yfir. Átök voru við
það að brjótast út og börn voru skil-
in eftir á götum úti. Auðvitað vissi
fólk ekki alltaf forsöguna þannig að
það gat verið erfitt að átta sig á því
af hverju þau höfðu verið skilin eftir.
Sum þeirra komu undir við nauðg-
un. Foreldrar annarra barna bjuggu
við örbirgð. Fátæktin var svo mikil
að fólk gat ekki séð fyrir börnunum
sínum.
Nágranni minn í höfuðborginni
í Kongó bauð mér að taka barn frá
sér. Fyrst sagði hún mér að velja eina
stelpu en þegar henni varð ljóst að
ég ætlaði ekki að taka barn frá henni
sagði hún að ég gæti svo sem tekið
strákinn.
Ég hef stundum sagt að mun-
urinn á Kongó og Íslandi sé að hér
bjóði nágranni minn mér góðan
daginn en nágranni minn í Kongó
bauð mér barnið sitt. Mér fannst
það mjög erfitt, vægast sagt. Vanda-
málin eru svo stór að það breytir litlu
að ættleiða eitt barn. Jafnvel þótt ég
hefði tekið öll börnin hennar með
mér til Íslands hefði ég ekki leyst
vandamál hennar.
Fólk réð ekki við aðstæðurnar.
Það hafði ekkert val og gat ekkert
farið. Fólk átti engan pening og eng-
ar almennar samgöngur voru í land-
inu. Þannig að fólk sat fast í skelfileg-
um aðstæðum.“
Er enn að gerast
Reynslan sem Bergljót öðlaðist úti
situr enn í henni. „Mér finnst alltaf
erfitt að rifja þetta upp og segja frá
þessu en að sama skapi mikilvægt.
Kongó er frönskumælandi land og
eftir að stríðinu lauk formlega hef-
ur það fengið litla athygli heimsins.
Áhuginn á aðstæðum þessa fólks
virðist vera lítill. Kannski af því að
það er einfaldara að loka augun-
um og afneita þessari vitneskju,
hugsa sem svo að þetta komi okk-
ur ekki við. En orð eru til alls fyrst
og það eina sem ég get gert í dag er
að segja frá því sem ég upplifði og
reyna þannig að vekja athygli valda-
manna.“
Þótt stríðinu sé lokið fer því fjarri
að allt sé fallið í ljúfa löð. „Ástandið
er enn hræðilegt. Sameinuðu þjóð-
irnar eru með mannafla í landinu
en virðast ekki ráða við aðstæðurn-
ar. Þannig að enn er verið að beita
fólk grimmilegu ofbeldi. Enn er
konum nauðgað með hrottalegum
hætti. Enn valsa stríðsherrar um og
valta yfir allt og alla. Hermenn frá
Kongó eiga að gæta íbúanna en þeir
eru alls ekkert alltaf að því. Nýleg-
ar fréttir um að uppreisnarmenn í
Austur-Kongó hafi nauðgað 300 ein-
staklingum á þremur dögum vöktu
mikinn óhug. Ekki síst af því að þær
fóru framhjá Friðargæslusveitum
Sameinuðu þjóðanna í nágrenninu.“
Og enn á Bergljót eftir að segja
alla söguna. Markmiðið er að gera
heimildarmynd um þetta svæði
en sem stendur skortir fjármagn
til þess. „Það væri algjör draum-
ur að geta komið þessari vitneskju
almennilega frá mér. Ég skrifaði
nokkrar greinar um þessa reynslu
en enn á ég margt eftir ósagt.“
Umræðukvöld um ástandið
Í dag, mánudag, ætlar hún að segja
sína sögu í tengslum við bíófund-
arsyrpu á vegum UNIFEM, Upplýs-
ingaskrifstofu Sameinuðu þjóðanna
og Félags Sameinuðu þjóðanna á
Íslandi. Fyrsta myndin í þeirri syrpu
er sænska myndin Kvennastríð sem
fjallar um nauðganir í stríðunum í
Austur-Kongó og Bosníu, en í báð-
um löndum hafa nauðganir verið
notaðar sem vopn. Talið er að 20 til
50 þúsund konum hafi verið nauðg-
að í Bosníu en frá 200 til 500 þúsund
konum og raunar körlum einnig í
Kongó.
Myndin verður sýnd í Bíó Parad-
ís á mánudaginn klukkan 20.00 og
að sýningu lokinni ræðir Bergljót um
efni myndarinnar við áhorfendur
ásamt þeim Írisi Kristjánsdóttur lög-
fræðingi og Eddu Jónsdóttur mann-
réttindafræðingi. Þrátt fyrir óhugn-
anleg efnistök er Kvennastríði lýst
sem hlýlegri og áhugaverðri mynd.
Sagt er frá kynnum tveggja kvenna
sem koma hvor frá sínu heimshorn-
inu en eiga það sameiginlegt að
reyna að hjálpa konum sem hefur
verið nauðgað í stríði.
Í vetur á reglulega að sýna mynd-
ir um málefni sem eru í brennidepli
og skeggræða þau með þátttöku sér-
fróðra einstaklinga. En það stend-
ur meira til á mánudaginn. Þá á líka
að opna sýningu í Bíó Paradís á aug-
lýsingum sem komust í úrslit í sam-
keppni Sameinuðu þjóðanna í Evr-
ópu um bestu auglýsinguna gegn
fátækt í heiminum. Stefán Einars-
son, hönnunarstjóri Hvíta hússins,
vann keppnina og átti þar að auki
þrjár af þrjátíu auglýsingum sem
komust í úrslit en alls bárust rúmlega
2.000 auglýsingar í keppnina.
ingibjorg@dv.is
mánudagur 8. nóvember 2010 viðtal 23
Nágranni minn í höfuðborginni
í Kongó bauð mér að
taka barn frá sér. Fyrst
sagði hún mér að velja
eina stelpu en þegar
henni varð ljóst að ég
ætlaði ekki að taka
barn frá henni sagði
hún að ég gæti svo sem
tekið strákinn.
Sá helvíti í paradís Það breytti mér bæði andlega og tilfinningalega að upplifa þetta. Ég er önnur en ég var áður en ég fór út. Ég held að
það sé óhjákvæmilegt
þegar maður kemst í
návígi við svo mikla
grimmd og harðneskju.
Munaðarlaus Bergljót heimsótti munaðarleysingjahæli og hitti þar ungbörn
sem höfðu verið týnd upp af götunum, allslaus og yfirgefin.
Skortur á almenningssamgöngum Fólk sat fast í
skelfilegum aðstæðum og átti enga kostra völ annarra en
að bíða örlaga sinna. Það hafði hvorki fjármagn né aðgang
að almenningssamgöngum til þess að fara annað. Hér sést
hvernig fólki var hrúgað á þá bíla sem voru á ferð.