Dagblaðið Vísir - DV - 04.07.2011, Blaðsíða 17

Erlent | 17Mánudagur 4. júlí 2011
T
alsmaður kínversku utan-
ríkisþjónustunnar varði þá
ákvörðun ríkisstjórnar sinn-
ar að bjóða Omar al-Bas-
hir, forseta Súdan, í opin-
bera heimsókn til landsins og benti
á að fjölmörg ríki hefðu tekið á móti
honum undanfarin ár. Amnesty Int-
ernational sakaði Kínverja hins veg-
ar um að vera skálkaskjól fyrir stríðs-
glæpamenn.
Kínverjar hafa fjárfest fyrir gríð-
arlegar upphæðir í Súdan í skiptum
fyrir olíu þrátt fyrir alþjóðlegt við-
skiptabann, en um 70% af olíufram-
leiðslu Súdans fer beint til Kína. Það
þarf því engan að undra að heim-
sóknin skyldi hleypa nýju lífi í þá
umræðu að Kínverjar styðji við bak-
ið á afrískum einræðisherrum með
því að eiga við þá viðskipti og að sú
utanríkisstefna sem Kína rekur í álf-
unni sé ekkert annað en nútíma ný-
lendustefna.
Viðskiptalegar sem og pólí­
tískar ástæður liggja að baki
Að baki fjárfestingum Kína í Afríku
liggja bæði pólítískar og viðskipta-
legar ástæður. Það var til dæmis að
miklu leyti fyrir tilstuðlan Afríkuríkja
að Kína var viðurkennt sem sjálfstætt
ríki innan Sameinuðu þjóðanna eft-
ir valdatöku kommúnista auk þess
sem stuðningur meirihluta Afríku-
ríkja varð til þess að draga að veru-
legu leyti úr fordæmingu alþjóða-
samfélagsins í garð Kínverja í kjölfar
fjöldamorðanna á Torgi hins him-
neska friðar árið 1989.
Það er því rökrétt að ætla að auk-
in umsvif Kína í Afríku undanfarna
áratugi séu liður í áætlun stjórnvalda
sem miði að því að tryggja sér banda-
menn innan hinna ýmsu alþjóða-
stofnanna. Auknar fjárfestingar Kín-
verja innan álfunnar þjóna einnig
þeirri einangrunarstefnu sem stjórn-
völd í Beijing reka gagnvart Taívan
þar sem Afríkulönd hafa þegið lán
frá Kína í skiptum fyrir að slíta stjórn-
málatengslum við Taívan og taka upp
samskipti við Kína í staðinn.
Lán í staðinn fyrir olíu
En þrátt fyrir þessa augljósu dipl-
ómatísku ávinninga ber fræðimönn-
um þó saman um að meginástæð-
una fyrir hinni gríðarlegu aukningu
fjárfestinga kínverskra ríkisfyrirtækja
í Afríku megi að mestu leyti rekja til
hins gríðarlega hagvaxtar sem ríkt
hefur í Kína undanfarna þrjá áratugi.
Hin mikla þensla og aukna neysla
sem á sér stað innan landsins kallar
á sífellt meira magn af eldsneyti og
hrávöru og þar sem Kína er ekki auð-
ugt af náttúruauðlindum sjá stjórn-
völd í Beijing sig knúin til að leita út
fyrir landsteinana til að tryggja sér
aðgang að slíkum vörum.
Frá árinu 2004 hafa kínversk
stjórnvöld gefið út lán að andvirði
fjórtán milljarða bandaríkjadala til
handa afrískum ríkjum sem flest eiga
það sameiginlegt að vera rík af nátt-
úruauðlindum. Sem dæmi má nefna
þrjú stór lán til enduruppbyggingar í
Angóla eftir áratugalöng stríðsátök.
Kínversk fyrirtæki standa nú í vega-
og lestarframkvæmdum, byggingu
sjúkrahúsa, skóla og vatnsveitukerfis
í skiptum fyrir angólska olíu. Kínverj-
ar standa einnig að byggingu vatns-
aflsvirkjana í Kongó og Gana þar sem
löndin munu borga til baka í kókó-
baunum annars vegar og kopar hins
vegar. Með þessu móti tryggja Kín-
verjar sér aðgang að nauðsynlegum
hrávörum á meðan hin auðlindaríku
lönd öðlast fjármagn til uppbygg-
ingar á innviðum samfélaga sinna
og tækniþekkingu sem áður var ekki
fyrir hendi.
Kínversk lán hagstæðari
en þau vestrænu
Við bætist að kínversk lán bjóðast
á mun betri kjörum en sambærileg
lán frá vestrænum fyrirtækjasam-
steypum. Í skjóli hins gríðarlega
mikla gjaldeyrisforða sem kínverski
seðlabankinn hefur sankað að sér
geta Kínverjar boðið Afríkuríkjum
lán á mjög samkeppnishæfum kjör-
um með lægra vaxtastigi og lengri
afborgunartíma en alþjóðleg fjár-
málafyrirtæki sem stundað hafa
viðskipti við ríkisstjórnir álfunnar
hingað til.
Joseph Kabila, forseti Kongó,
benti einnig á að í samningi upp á
þrjá milljarða bandaríkjadala sem
ríkisstjórn hans gerði við kínverskt
ríkisfyrirtæki um nýtingarrétt á
námugreftri innan landsins hlaut
Kongó 32 prósent eignarhlutdeild á
meðan önnur fyrirtæki bjóði að jafn-
aði eignarhlutdeild upp á 7–20 pró-
sent. Það er því oft fjárhagslega hag-
kvæmara fyrir ríki Afríku að stunda
viðskipti við kínversk ríkisfyrirtæki
en samkeppnisaðila þeirra í vestri.
Lánveitingar án
efnahagslegrar íhlutunar
Þess ber einnig að geta að lán Kín-
verja til handa Afríkuríkjum bera
ekki með sér nein skilyrði um breyt-
ingar á efnahags- eða samfélagsleg-
um málefnum tiltekins lands eins
og svo algengt er með sams konar
lán frá vestrænum ríkjum eða al-
þjóðastofnunum. Í staðinn fyrir
kröfur um aukna markaðsvæðingu
og aukið lýðræði hafa Kínverjar ver-
ið að koma upp svokölluðum „við-
skiptasvæðum“ víðs vegar um álf-
una. Sams konar svæði spiluðu
einmitt stóran þátt á fyrstu stigum
efnahagsumbóta kínverska hag-
kerfisins sem ekki enn sér fyrir end-
ann á. Kínversk fyrirtæki í einfaldri
framleiðslu eru þannig hvött til að
hasla sér völl utan landsteinanna í
samvinnu við afríska frumkvöðla á
meðan laun hækka heima fyrir og
fyritæki einbeita sér í meira mæli
að hátækniframleiðslu. Í skýrslu
Iðnþróunarstofnunar Sameinuðu
þjóðanna er talið að slík „viðskipta-
svæði“ muni flýta fyrir bættu grunn-
virki, myndun þjónustuiðnaðar og
styrkingu stofnana í fátækustu lönd-
um Afríku.
Á sama tíma og Vesturlönd eru
að hvetja til örfjárfestingar í Afríku
eru Kínverjar að setja á fót fimm
milljarða dollara fjárfestingasjóð í
álfunni. Á sama tíma og Vesturlönd
tala fyrir auknu markaðsfrelsi setja
Kínverjar upp sérstök viðskipta-
svæði. Vesturlönd styðja ríkisstjór-
nir og lýðræði á meðan Kínverjar
reisa stíflur og byggja vegi. Aukin
efnahagsleg umsvif Kínverja í Afr-
íku fela óneitanlega í sér stuðning
við einræðisherra á borð við Omar
al-Bashir en staðreyndin er því mið-
ur sú að það gera Vestræn stjórn-
völd líka til að ná sínum markmið-
um fram.
Nýlendustefna
Kínverja í Afríku
n Kínversk stjórnvöld hafa fjárfest fyrir gríðarlegar upphæðir í Afríku í skiptum fyrir olíu, málma og aðra
hrávöru n Kínverskum lánum fylgja engin skilyrði um aukna markaðsvæðingu eða lýðræðisumbætur
„Sú utanríkisstefna
sem Kína rekur í
álfunni sé ekkert annað
en nútíma nýlendustefna.
Sveinn Kjartan Einarsson
blaðamaður skrifar frá Kína
Olía í stað fjárfestinga Omar al-Bashir, forseti Súdan, í opinberri heimsókn í Peking í
síðustu viku. Hu Jintao, forseti Kína, býður hann velkominn.
Kína haslar sér völl í Afríku
Á meðan búa bændur þar við
mikla fátækt.