Alþýðublaðið - 04.12.1919, Side 2

2
ALí’ÝÐUBLAÐIÐ
óferjandi, sé í stuttu máli ekki til
annars en ab setja ríkið á haus-
inn, svifta nýtustu stéttina i land-
inu atvinnufrelsi, innfæra kúgun,
einokun o. s. frv. o. s. frv., að
enginn muni græða einn einasta
eyri á henni aðrir en þeir sem
standi fyrir henni og stingi í sinn
vasa því sem þeir ekki spili burt
af heimsku.
Yið þennan tón kveður hjá flest-
um kaupmönnum hér og það þótt
þeir viti betur. En hæzt láta þó
verzlunarþjónar, sem hlaupa eftir
því sem „principalinn" segir, án
þess þó að bera mentun eða dóm-
greind til að fjalla um slík mál.
Það er bæði létt verk og löð-
urmannlegt að hrekja fjarstæður
slíkra manna, og skal eigi farið
til þess hér.
En í sambandi við þetta er at-
hugandi hver er reynsla annara
þjóða í þessum efnum.
Það er kunnugra en frá þurfi
ab segja, að síma- og póstmál eru
í nær öllum löndum í heimi rek-
in af ríkinu. Sömuleiðis járnbrautir
o. 11. o. fl.
Bein ríkisverzlun hefir einnig
borgað sig ágætlega. Þarf ekki
annað en benda á, að á stríðsár-
unum var varla um annað en
ríkisverzlun að ræða, t. d. í Eng-
landi. Á því græddu Englendingar
stórfé, fyrir utan það, að þeir
gátu frekar trygt sér nægar birgðir
með því móti. Sama má segja
um okkar landsverzlun, enda þótt
einhver mistök kunni að hafa
verið á rekstri hennar í byrjun.
Mönnum er áreiðanlega ekki nægi-
lega Ijóst, hve mikið dýrara við
hefðum orðið að kaupa vörurnar,
ef kaupmenn hefðu fengið að vera
einvaldir um verzlunina. Sennilega
hefðu kaupmennirnir ekki reynt
neitt til að byrgja landið upp, ef
því hefði verið samfara mikil fjár-
hagsleg áhætta fyrir þá. Pví kaup-
mannaverzlun gengnr eðlilega
ekki út á annað, en að græða
fé. Þeir kaupa útlendu vöruna á
ódýrasta markaðinum utanlands
og selja hana á dýrasta markað-
inum innanlands. Sama gildir um
innlenda vöru. Þeir hafa einungis
hagsmuni sjálfra sín fyrir augum,
en ekki þjóðfélagsins í heild, en
það hefir ríkisverzlun. Því hlýtur
rökrétt afleiðing af þessu að vera
sú, að allir góðir og skynsamír
menn í landinu hljóti að failast á,
að ríkisverzlun sé nauðsynleg íyrir
velmegun þjóðarinnar, og berjast
fyrir því. Og menn eru óðum að
gera það.
Að berjast gegn ríkisverzlun
getur því einungis stafað af tvennu:
Annaðhvert gera menn það í eígin-
hagsmunaskyni, — þeir menn meta
meira bráðabirgðagróða sinn, en
velferð gervallrar þjóðarinnar, eða
menn setja sig upp á móti henni
af þekkingarleysi eða heimsku.
(Frh.).
Ormar.
Mannrækt.
IV.
Húsnæðisskortur er mikill hér
í bænum. Það er svo alkunnugt,
að ekki þarf að rökstyðja.
Þó má ekki skilja þetta alveg
bókstaflega og athugunarlaust.
Þessi húsnæðisskortur tekur ekki
til allra bæjarbúa. Hann kemur
að eins við efnalitla menn og ör-
eiga. Beir geta leitað að húsnæði
í marga mánuði árangurslaust.
En mér er ekki kunnugt um að
nokkur ríkismaður eða valdsmaður
liggi með hyski sitt í óþiljuðu
útihúsi eða gluggalausum og milli-
gerðarlausum kjallara vegna hús-
næðisleysis. Þeir — og vandamenn
þeirra — virðast eiga mjög auð-
velt með að fá húsnæði, skifta
um húsnæði og velja um húsnæði
— rétt eftir geðþótta. Ekki er
mér heldur kunnugt um að nokk-
ur útlendingur — sé hann ekki
verkamaður — þurfi þegar á land
kemur að standa ráðþrota á göt-
unni og geti hvergi komist undir
þakl Hingað mættu víst koma
margir skipsfarmar af svonefndu
heldra fólki útlendu áður en því
yrði húsnæðisvant.
Fátækum barnamönnum eru
allar bjargir bannaðar um húsnæði.
En útlendum landeyðum standa
jafnan hundrað gáttir opnar.
Sennilega veit enginn með vissu
hvort húsnæðið í bænum er í raun
og veru of lítið fyrir bæjarbúa.
Sennilegast þykir mér, væri mælt
rúmtak allra íbúðarhúsa í bænum
og íbúatölunni deilt í teningsmetra
fjöldann, að þá kæmu nægilega
margir teningsmetrar íbúðarrúms
á mann.
Það er misskiftingin, í þessu
sem fleiru, sem er mikil orsök
bölvunarinnar.
Nú liggur beinast við að líta
svo á, að væri húsnæði borgar-
innar skift milli borgaranna eftir
viturlegum og mannúðarlegum
reglum, þá mundi fyrst og fremst-
börn, gamalmenni og lasburða fólk
hafa nóg húsnæði. Fullorðið fólk
og fullhraust yrði að sætta sig
við þrengslin, ef um þrengsli væri
að ræða.
En allir vita, að eítir þessari
reglu er ekki farið. Sú regla sem
farið er eftir er einmitt gagnstœð
þessari. Ríkismennirnir, birgir að
mat, eldivið og klæðnaði, hrifsa
til sín úrvaiið úr húsnæðinu, og
miklu meira, en þeir hafa nokkra
þörf fyrir. Hinir, sem fátækir eru,
— fátækir vegna ómegðar, vegna
þess, að þeir eru að ala upp kom-
andi kynslóð, sem skortir mat,
eldivið og klæðnað — þeir verða
hundruðum saman, að sætta sig
við úrkastið úr húsnæðinu, og
miklu minna húsnæði en svo, að
heilsa fullorðinna afbeii það, hvað
þá heilsa barna.
Er nú unt að hugsa sér öfugri
uppeldis-aðferð en þessi er?
Er unt að hugsa sér greipilegra
kæruleysi um velferð næstu kyn-
slóðar?
Er ekki full greinilegt, að með
þessu er unníð að afturför og
úrkynjun þess lýðs, sem bæinn
byggir ? G.
„Allir úryflrdóminum“. Morg-
unblaðið í gær segir, að Krist-
ján Jónsson dómstjóri og Eggert
Briem og „allir yfirdómararnir"
hafi verið skipaðir í Hæðstarétt.
í yflrrétti sitja þrír menn. Hverj-
ir eru þá „allir úr yfirdóminum"?
Ekki þó Halldór Daníelsson einn?
Ennþá eitt dæmi um skarpleik
Mbls!
Kvennaskólinn var opnaður
aftur á þriðjudaginn, þar eð eng-
in stúlka veiktist í viðbót og
skarlatssótt var á engu heimili
þeirra.