Lögmannablaðið - 01.10.2015, Blaðsíða 8

8 LÖGMANNABLAÐIÐ TBL 03/15
HÁDEGISVERÐARFUNDUR 11. SEPTEMBER 2015
og dómara. Ummælin, sem hefðu að
geyma alvarlegar ásakanir, hefðu bæði
falið í sér gildisdóma og fullyrðingar sem
hefðu verið til þess fallnar að draga í efa
óhlut drægni og heiðarleika viðkomandi
dómara.
Stefnumarkandi dómur
Yfirdeild MDE, (e. Grand Chamber)
fjallaði í framhaldinu um málið, sem er
fyrsta sinnar tegundar sem dæmt hefur
verið í yfirdeildinni. Í umfjöllun hennar
var áréttað að lögmenn gegni lykilstöðu
og spili stóran þátt í því að dómstólar
njóti trausts almennings og að sú
staða hafi áhrif á mörk tjáningarfrelsis
þeirra. Sú sérstaða útiloki þó ekki rétt
lögmanna til að tjá sig opinberlega
um dómskerfið og einstaka dómara,
með tilteknum takmörkunum þó. Var
niðurstaða yfirdeildarinnar að franska
ríkið hefði brotið gegn 10. gr. MSE.
10. gr. MSE
Að lokinni umfjöllun um dóminn vék
Róbert að hinni sérstöku stöðu lögmanna
innan réttarkerfisins og hvernig sú staða
hafi áhrif á túlkun megin reglunnar
um tjáningarfrelsi sem birtist í 10. gr.
Mannréttindasáttmálans. Þegar um sé að
ræða lögmenn verði sérstaklega að hafa
hliðsjón af orðalagi 2. mgr. ákvæðisins
en þar eru skorður á tjáningarfrelsi
manna m.a. heimilaðar í því skyni að
„tryggja vald og óhlutdrægni dómstóla”.
Róbert vakti athygli á því að ekki
væri að finna sambærilegt ákvæði í
3. mgr. 73. gr. stjórnarskrárinnar þar
sem berum orðum væri lýst því mark-
miði að tryggja vald og óhlutdrægni
dómstóla. Þrátt fyrir það teldi hann
ótvírætt að túlka beri umrætt ákvæði
stjórnarskrárinnar í samræmi við ákvæði
mannréttindasáttmálans.
Róbert áréttaði að lögmenn hefðu
lykilhlutverki að gegna við að tryggja
að dómstólar nytu trausts almennings í
lýðræðisþjóðfélagi, einkum í ljósi þess
að þeir væru milliliðir almennings og
dómstóla. Hins vegar yrðu dómarar, sem
opinberar persónur, að þola gagnrýni
sem kynni að ganga lengra og vera
harðari en réttlætanlegt kynni að vera
í garð almennra borgara. Þannig nytu
lögmenn vitanlega tjáningarfrelsis,
rétt eins og allir aðrir, en hið sérstaka
hlutverk lögmanna innan réttarkerfisins
fæli í sér margvíslegar skyldur, einkum
hvað varðaði framferði þeirra.
Vernd tjáningarfrelsis innan
og utan dómþings
Róbert skýrði frá helstu forsendum
dóms yfirdeildar MDE og hvernig
þar væri gerður skýr greinarmunur
á tjáningarfrelsi lögmanna eftir því
hvort um væri að ræða ummæli innan
dómþings eða utan. Róbert lýsti þeim
skilningi sínum á dómnum að í honum
fælist að tjáningarfrelsi lögmanna innan
dómþings væri allt að því óheft, enda
væri það lögbundið hlutverk lögmanna
að berjast fyrir hagsmunum skjól-
stæðinga sinna.
Utan dómþings yrðu lögmenn hins
vegar að gæta sín frekar. Þannig kæmi
fram hjá yfirdeildinni að ummæli í
formi fullyrðinga, sem styddust ekki við
viðhlítandi grundvöll, væru misvísandi
eða blekkjandi, fælu í sér móðganir
eða væru jafnvel tilefnislausar árásir
á persónu dómara, nytu ekki verndar
á grundvelli tjáningarfrelsis. Öðru
máli kynni að gegna um ummæli og
gagnrýni sem beindist að dómskerfinu
sem slíku og stofnunum ríkisins, en
MDE viðurkennir ekki æruvernd slíkra
stofnana með sama hætti og einstaklinga
og annarra lögpersóna.
„Standa upp í stafni, stýra
dýrum knerri“
Róbert fór ítarlega yfir þau fimm grein-
ingar viðmið sem lágu til grundvallar
mati yfirdeildarinnar á því hvort skerðing
á tjáningarfrelsi lögmannsins hefði verið
réttlætanleg.
Líta þyrfti til tengsla viðkomandi
við það mál sem hann tjáði sig um og
stöðu málsmeðferðar þegar ummæli hafi
komið fram, hvort ummælin væru liður
í umræðu í þágu almannahagsmuna,
hvort um væri að ræða fullyrðingu
eða gildisdóm (eðli ummælanna),
samhengi þeirra og að endingu þeirra
viðurlaga sem beitt hefði verið í tilefni
af ummælunum. Af þessu tilefni nefndi
Róbert að hans mat væri að íslenskir
dómstólar hefðu ekki gert viðmiðinu um
samhengi ummæla nægilega góð skil í
þeim fjórum dómsmálum sem nýlega
hefðu komið til kasta MDE.
Róbert kvaðst telja að þessi dómur
yfirdeildarinnar veitti nokkuð góða
innsýn inn í hvernig dómstóllinn muni
meta tjáningarfrelsi lögmanna í fram-
tíðinni. Vitnaði hann í lokaorð dómsins,
þar sem fram kemur að óger legt sé
að starfrækja dómstóla ef ekki eru til
staðar samskipti sem byggist á tillit semi
og gagnkvæmri virðingu milli hinna
mismun andi aðila sem starfi innan
Ragnar Aðalsteinsson. Ragnar H. Hall.Jón Steinar Gunnlaugsson.