Peningamál - 01.09.2004, Blaðsíða 9

að innflutningsverð hækki meira en gert var ráð fyr-
ir. Þar ber fyrst að nefna eldsneytisverð sem hefur
hækkað mikið eins og áður segir. Miðað við fram-
virkt eldsneytisverð mun verðið haldast áfram hátt.
Framvirkt verð hefur þó reynst misgóður mælikvarði
á framtíðarþróun staðgreiðsluverðs. Spár um hrá-
vöruverð á heimsmarkaði og verð iðnaðarvöru á
heimsmarkaði benda einnig til þess að innflutt verð-
bólga gæti aukist á komandi misserum. Slíkt mundi
leiða til nokkru meiri verðbólgu á seinni hluta
spátímabilsins en gert var ráð fyrir í síðustu verð-
bólguspá.
Undirliggjandi verðbólga tæplega 3%
Kjarnavísitölurnar sem getið var um að ofan eru
aðeins til hliðsjónar við mat á undirliggjandi
verðbólgu. Að hve miklu leyti ástæða er til að horfa
fram hjá ákveðnum verðhækkunum við mat á undir-
liggjandi verðbólgu er hins vegar matsatriði hverju
sinni. Sterk rök eru fyrir því að horfa fram hjá bein-
um áhrifum hærra eldsneytisverðs, eins og gert er í
kjarnavísitölunum. Ákveðin rök kunna einnig að
vera fyrir því að líta fram hjá opinberum verð-
hækkunum. Í ljósi þess að ekki vantar mikið á að
verðlag opinberrar þjónustu hafi fylgt verðlagi
þjónustu einkaaðila þegar horft er yfir átta ára
tímabil gæti hægt á aðlögun á verði opinberrar
þjónustu að verði annarrar þjónustu. Hvað sem því
líður hefur verðlag opinberrar þjónustu þá sérstöðu
að vera á valdi stjórnvalda. Fram hjá því verður þó
ekki horft að launahækkanir opinberra starfsmanna,
sem hafa verið nokkru meiri en á almennum vinnu-
markaði, eiga hlut að máli og eru þáttur í verð-
bólguferlinu. Þær kunna að auki að fela í sér nokk-
urn verðbólguhvata. Því eru rök fyrir því að meta
undirliggjandi verðbólgu meiri en hækkun kjarna-
vísitölu 2, sem hefur hækkað um 2,6% sl. tólf
mánuði. Loks er rétt að horfa framhjá skammtíma-
áhrifum breytinga á íbúðalánakerfinu, sem námu
tæplega 0,2 prósentum. Þegar tekið hefur verið tillit
til ofangreinds má draga þá ályktun að undir-
liggjandi verðbólga sé tæplega 3%.
Verðbólguvæntingar hafa hækkað
Verðbólguálag reiknað sem mismunur óverð-
tryggðra ríkisskuldabréfa og verðtryggðra ríkisbréfa
til þriggja ára hefur sveiflast á bilinu 2,8%-3,3% og
verið að meðaltali í kringum 2,9% frá í júníbyrjun.
Það er um hálfri prósentu meira en á fyrstu fimm
mánuðum ársins þegar álagið var lengst af nálægt
verðbólgumarkmiðinu. Nokkrar ástæður má nefna
fyrir hækkun verðbólguálagsins og ber þar fyrst að
nefna að vísitala neysluverðs hækkaði meira en
greiningardeildir bankanna höfðu gert ráð fyrir,
bæði í maí og júní. Vísitalan lækkaði reyndar í júlí
meira en gert var ráð fyrir, en vegna þess að
lækkunina má að mestu rekja til sumarútsölu
fatnaðar, sem mun ganga til baka, virðist sem hún
hafi ekki haft mikil áhrif á væntingar. Verðhækkun
á eldsneyti hefur verið meiri er gert var ráð fyrir og
ekki horfur á verulegri lækkun í bráð. Einnig hafa
verð og væntingar um verð á iðnaðar- og hrávöru á
heimsmarkaði hækkað. Á móti vegur að krónan
hefur styrkst um rúmlega 1½% frá miðjum maí eins
og áður hefur komið fram.
Verðbólguvæntingar almennings til næstu tólf
mánaða voru að meðaltali 4% í byrjun ágústmán-
aðar en rúmlega 3% í maí. Þær hafa því hækkað
nokkru meira en verðbólguálag ríkisskuldabréfa.
Könnunin var gerð eftir að vísitala neysluverðs
lækkaði meira en vænst var í júlí, sem ætla mætti að
hafi dregið úr verðbólguvæntingum. Á móti vegur
verðhækkun eldsneytis á þeim tíma sem könnunin
var gerð. Miðgildi verðbólguvæntinga samkvæmt
könnuninni var töluvert lægra en meðaltalið eða
rúmlega 3%. Helmingur svarenda gerði ráð fyrir að
verðbólga næstu tólf mánuði yrði innan við 3% en
nokkuð stór hópur taldi að verðbólga að ári yrði
mun meiri en 4% og þar með yfir efri þolmörkum
verðbólgumarkmiðs.
8 PENINGAMÁL 2004/3
Verðbólguvæntingar 20041
Mynd 4
1. Verðbólguálag ríkisverðbréfa og væntingar skv. könnunum. Heimild: Seðlabanki Íslands.
Daglegar tölur um verðbólguálag 5. janúar - 31. ágúst 2004
Jan. | Febr. | Mars | Apríl | Maí | Júní | Júlí | Ágúst
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
3,5
4,0
4,5
%
Verðbólgu-
væntingar
almennings
Verðbólgu-
væntingar
fyrirtækja
Verðbólguálag ríkisbréfa:
til 2 ára til 3 ára