Feykir - 11.11.1987, Síða 4

4 FEYKIR 37/1987
Á Sauðárkróki er starfrækt
rækjuverksmiðja. Hún ber
nafnið Dögun. Framkvæmda-
stjórinn þar heitir Garðar
Sveinn Árnason. Þegar hann
tók við rekstrinum var
bullandi halli á fyrirtækinu. í
dag er Dögun orðið vel stætt
fyrirtæki og núna á sunnu-
daginn var starfsfólk Dögunar
á leið til Hamborgar i V-
Þýskalandi í boði fyrirtækis-
ins. En hver er þessi Garðar
Sveinn sem lyft hefur Grettis-
taki hvað atvinnumál snertir,
á Sauðárkróki? Blaðamaður
hitti Garðar Svein að máli á
dögunum og spurði fyrst
hvemig það hafi verið að
koma á Sauðárkrók og taka
við rekstri sem bullandi
hallarekstur var á.
„Ég kom á staðinn í lok
ágústmánaðar 1984. Þá var
verið að ljúka sumarrækju-
vertíð sem hafði gengið illa
og óvíst var með framtíð
fyrirtækisins. Að vísu hafði
rækja fundist hér í firðinum.
Steingrímur Garðarsson á
Tý hafði fundið rækju og
einmitt þessa dagana hafði
verið byrjað að vinna þessa
rækju. Við fengum tveggja
mánaða reynslutíma til þess
að sjá hvort hægt væri að
halda þessu fyrirtæki áfram
eða ekki en þessi innfjarðar-
rækja bjargaði okkur. Það
var haldið áfram að vinna
rækju þann vetur. Það má
segja að ég hafi byrjað að
endurskipuleggja fjárhag fyrir-
tækisins með auknu hlutafé.
Hlutafé hafði í upphafi verið
tvær milljónir en þær höfðu
að verulegu leyti farið í
skuldir. Hlutafé var aukið í
fimm milljónir, þar sem nýir
eignaraðilar komu inn í
fyrirtækið.
Sumarið eftir vorum við
síðan með tvo 50 tonna báta
og það var nú frekar erfið tíð
þá þannig að þessir bátar
náðu ekki sama afla og þeir
höfðu náð árinu áður.
Þarna um haustið 1985
vorum við nokkuð róleg
vegna þess að við treystum á
innfjarðarveiðina. Það hafði
verið mjög góð veiði um
vorið en um haustið fannst
engin rækja. Þá syrti
verulega í álinn. Þá um
haustið fengum við bát,
Gissur hvíta frá Blönduósi
sem rækjuvinnslan á Blöndu-
ósi á og hann landaði hjá
okkur í þrjá mánuði. Rækju-
vinnslan á Blönduósi var þá
að vinna skel og innfjarðar-
rækju á smærri bátum. Þeir
gátu því losnað við Gissur
þennan tíma. Eftir að Gissur
hvíti er búinn að vera þessa
þrjá mánuði, er stopp hjá
okkur. Á aðalfundinum
haustið 1985 var samþykkt
að kanna með bátakaup. Um
leið og ákveðið var að kaupa
bát var tekin sú ákvörðun að
auka hlutafé úr fimm
milljónum í tíu milljónir og
það hlutafé var allt keypt af
hluta þeirra sem hlutafé áttu
frá fyrri tíð. Það kom enginn
nýr inn heldur breyttust
hlutföll hjá fyrri eigendum.
Við keyptum þá um veturinn
Fjölni GK 17sem viðfengum
afhentan eftir vertíð og hann
fór í fyrsta rækjutúrinn 14.
júní 1986. Þann bát skírðum
við Röst SK 17. Röstin er 150
tonna bátur og sú útgerð
hefur gengið vel og þó
ýmsum þyki nú báturinn
ljótur er kramið í honum gott
og hann hefur reynst okkur
happafleyta og raunverulega
það lífakkeri sem við þurftum.
Staða fyrirtækisins núna er
allt önnur og miklu betri en
áður en við keyptum hann.
Þess fyrir utan þá vorum við
með i fyrrasumar og í sumar
á leigu bát frá sama fyrirtæki
og seldi okkur Fjölni, þ.e.a.s.
Sighvat GK sem hefur fiskað
vel þann tíma sem hann
hefur verið. Auk þess hefur
Hafborgin frá Hofsósi landað
hjá okkur. I sumar voru þar
að auki hjá okkur í stuttan
tíma bæði Haförninn frá
Stokkseyri og Sigrún frá
Grindavík. Staða fyrirtækis-
ins er held ég núna nokkuð
þokkaleg. Tryggingarmat eigna
er ekki langt frá 60
milljónum en skuldir fyrir-
tækisins eru um 30 milljónir”.
Nú hefur mikið verið rætt
um kvóta á rækjuveiðar og
skiptingu hans á milli vinnslu-
stöðva og báta. Þín skoðun á
málinu.
„Það hefur mikið verið
rætt um það að vegna þessa
gífurlega fjölda báta sem
hefur hafið rækjuveiðar nú
síðustu tvö ár, gæti stofninn
verið í hættu og persónulega
er ég þeirrar skoðunar að það
sé gengið full nærri honum.
Að mínu mati þarf að taka
upp stjórn á þessum veiðum.
Rækjuverksmiðjur hafa á
undanförnum tveim árum
sprottið upp eins og gorkúlur
og leyfi fyrir fleirum. Þessar
verksmiðjur eru aðallega á
Suðvesturlandi og á Snæfells-
nesi og ætla sér að byggja
aðallega á vinnslu á rækju
sem fryst er um borð. Við
hérna fyrir norðan höfum
verið að leggja áherslu á að
miðin eru hér og að við fáum
einhvern forgang miðað við
Suðvesturlandið. í því sam-
bandi höfum við bent á
humarinn þar sem að ekki fá
bátar að norðan að veiða
hann. Ég held að það komi
einhverskonar kvóti á. Loðnu-
flotinn hefur nokkuð sterka
aðstöðu og Kristján Ragnars-
son leggur á það ríka áherslu
að kvóta verði eingöngu
skipt niður á skip.
Hinsvegar hafa vinnslu-
stöðvarnar talið eðlilegt að
þær fái hluta af þessum kvóta
til úthlutunar til þess meðal
annars að koma í veg fyrir
þær sjálfsmorðsaðgerðir sem
sumir lentu í í sumar þegar
menn fóru til þess að fá rækju
að yfirborga í stórum stíl.
Þetta var náttúrulega alltof
hátt verð miðað við það
heimsmarkaðsverð sem ríkti
og fór lækkandi. Þær verk-
smiður sem ekki áttu nein
skip og fóru út í verulegar
yfirborganir standa illa í dag.
Ég tel eðlilegt að kvótinn
komi að einhverju leyti á
verksmiðjur og þá verði tekið
mið af nálægð miðanna á
hverjum stað. Ef rækjuveiðin
fer út í það að rækjan verði
veidd af skipum með mikla
frystigetu, getur svo farið að
vinnslan fari öll fram á
suðvesturhorninu. Af því
getur hlotist veruleg byggða-
Úr vinnslusal Dögunar. Rækjan fínhreinsuð.
Garðar Svei
Garðar
Sveinn
Árnason
framkvæmdarstjóri.
röskun. Nú þegar eru
erlendir aðilar komnir inn í
verksmiðju suður á Reykja-
nesi og þeir tala um að vinna
2000 tonn á ári. Það er
nokkuð hátt hlutfall miðað
við að rækjuafli verður
líklega um 36000 tonn á
þessu ári. Við hérna norðan-
lands leggjum ríka áherslu á
að við fáum kvóta á
verksmiðjurnar þannig að
tryggt verði að hluti aflans
verði unninn hér því að á
sumum stöðum er þetta
verulega stór þáttur í atvinnu-
lífi staðanna, eins og til
dæmis á Blönduósi, Hvamms-
tanga og Kópaskeri.
Hjá Dögun eru oftast um
15-20 manns á launaskrá en
svo koma tímabil þar sem
starfsmannafjöldi fer upp í
40 manns”.
Nú hefur þér tekist að rífa
Dögun upp. Ertu töframaður?
„Nei, aldeilis af og frá held
ég. Ég er hinsvegar þrjóskur
og það er það sem gildir í
þessum bransa. Ég hef
einnig verið heppinn og hef
alltaf reynt að sjá fótum
mínum forráð. Nú, stundum
hefur þurft að láta gusast og
þá hefur gusast vel. Svo má
ekki gleyma þeim stóra
þætti, sem það ágæta starfsfólk
á, er með mér hefur starfað
hjá Dögun í velgengninni”.
Rollubandalag
Þú hefur komið víða við hef
ég heyrt. Nú ert þú ættaður frá
Norðfirði austur. Segðu mér
frá þínum árum þar.
„Já ég er fæddur þar og
ólst þar upp. Norðfjörður var
þá eins og náttúrulega núna
fyrst og fremst sjávarpláss.
Samt var nú þarna svolítill
rollubúskapur. Allt snérist
um sjó, það var fjöldinn allur
af trillum og bátum. Við
strákarnir vorum að sniglast
þarna mikið á bryggjunum,
völdum okkur báta og
fengum stundum að koma
inn í skúrana og stokka upp
eitt og eitt bjóð. Ég hafði þó
nokkra sérstöðu þama. Þannig
var að móðuramma mín og
hennar börn voru saman
með búskap. Þau voru með
fjórar kýr og sjötíu kindur
þannig að sumrin hjá mér
fóru að verulegu leyti í
heyskap og allt sem að því
sneri og ég varð mjög snemma
kúasmali. Mínar bernsku-
minningar eru því ekki síður
háðar skepnunum. Á þessum
árum voru þarna þó nokkuð
margir rollukarlar. Og einmitt
veturinn 1955 - 1956 þegar
menn vom að stofna Hræðslu-
bandalagið og Alþýðubanda-
lag þá komu rollukarlar
saman á Norðfirði og
stofnuðu Rollubandalagið
(fjáreigendafélag). Þá stóð
mikill styr á milli forystu
bæjarstjórnarinnar sem vildi
gera útlægar allar skepnur í
bænum og manna sem höfðu
kindur til aðstoðar við sitt
framfæri. Það gekk svo langt
að í bæjarstjómarkosningunum
1958 lá við að Rollubanda-
lagið byði fram. Ég held að
það hafi verið Jónas Árnason
sem skaut fram eftirfarandi
vísu í orðastað nágranna síns
sem var rollukarl.
Garðarolla mér leggur lið
í lífsbjargarviðleitni minni.
Hún breytir í hrútspunga,
blóðmör og svið
blómaræktinni þinni.