Feykir - 20.12.1989, Qupperneq 14

14 FEYKIR 46/1989
Krossmessugarðurinn 13.-14. maí 1922
Tryggvi Guðlaugsson frá Lónkoti segir frá
Hjalti Pálsson skráði
Dagana 13. - 14. maí árið 1922 skall yfir eitt
æsilegasta veður, sem menn muna frá fyrri
hluta þessarar aldar, Krossmessugarðurinn
svokallaði. I þessu veðri fórust fjögur skip með
alls 43 mönnum: Hvessingur frá Hnífsdal,
Samson frá Siglufirði og Aldan og Maríanna
frá Akureyri, en áhöfn Maríönnu var öll úr
Fljótum. Fjölmörg önnur urðu fyrir áföllum.
Þeir munu nú fáir eftirlifandi, sem voru á sjó
í þessu eftirminnilega veðri, en einn þeirra var
Tryggvi Guðlaugsson fyrrverandi bóndi í
Lónkoti í Sléttuhlíð. Hann rekur hér
minningabrot frá sjómennsku sinni vorið 1922.
O urðu þau umskipti, að okkar
Oeint í janúarmánuði 1922
kemur til mín ungur maður, Dúi
Guðmundsson á Laugalandi í
Fljótum, og spyr mig eftir, hvort
ég vilji ekki fara á fiskiskip, sem
hann eigi að vera stýrimaður á.
Þetta væri Hjalteyrin frá
Akureyri. Eftir samráð við
foreldra mína varð það úr, að ég
tók þessu boði til að afla
heimilinu tekna og reyna
sjómennskuna. Svo leið tíminn
fram í seinni hluta apríl, að við
vorum kallaðir til skips. Við
áttum að taka flóabátinn Mjölni
í Haganesvík, því Dúi hafði
ráðið eina 7 eða 8 Fljótamenn á
skipið. Veðrátta hafði verið
slæm og því umbrotaófærð að
komast út í Haganesvík. Þegar
þangað kom, var Mjölnir ekki
kominn enda norðaustan stór-
hríð og ég fór heim í Yzta- Mó til
gistingar ásamt Dagbjarti Lárus-
syni frá Mói, sem líka varráðinn
á Hjalteyrina. Mig minnir, að
við værum einar tvær eða þrjár
nætur þarna þangað til loks birti
upp og Mjölnir komst til að
sækja okkur. Við fórum þá fram
í skipið með allar okkar föggur
og dembdum þeim ofan í lest, en
þegar við vorum komnir um
borð, skall aftur á stórhríð og
skipið varð að liggja inni á
víkinni og við þar um borð. Er
það einhver versta nótt, sem ég
hef átt, það var hreint ólíft í
lestinni fyrir kulda, en daginn
eftir var farið að rofa til og þá
komu fleiri um borð, m.a.
skipshöfnin á Maríönnu. Síðan
var þá lagt af stað, komið við á
Siglufirði og öðrum viðkomu-
stöðum áleiðis til Akureyrar.
Var skipið síðast orðið svo
hlaðið af mannskap, að vart
mátti þverfóta. Allt gekk þetta
þó vel og við komum seint um
kvöldið til Akureyrar. Fórum
við þá strax ofan í hlýjan
lúkarinn á Hjalteyrinni, en hún
var þá enn á þurru landi.
JV^orgumnn eftir var byijað í
framsetningu. En þegartil kom,
ágæti Dúi var afsagður sem
stýrimaður. Skipstjórinn segist
koma með stýrimanninn með
sér, og urðu þama talsverð átök
um það, hvort við Skagfirðingar
ættum að ganga af skipinu með
Dúa. Þótti okkur undarlega að
þessu staðið, en samt varð það úr
fyrirlempni útgerðarstjórans,að
við urðum áfram á skipinu.
Þormóður Sveinsson var þá
útgerðarstjóri fyrir Gránufélagið.
Mig minnir að það ætti skipið,
fremur en Tulinius.
Skipstjóri hét Sigtryggur
Jóhannsson, þaulvanur fiski-
maður. Stýrimaður hans var Jón
Kristjánsson frá Hámundar-
stöðum á Arskógsströnd. Hann
var kallaður Hámur og stýri-
mannshæfileikar hans voru
sérstakir. Hann var þrekmaður
og skemmtilegur, sérstakt prúð-
menni og sagði vel fyrir um öll
verk, góður maður og gegn. Það
orðspor fylgdi honum, að ekki
væri fiskbein í sjónum, ef hann
yrði ekki var.
S kipið var nú búið öllum kosti
og reiðskap til veiðiferðar, því
ætlunin var að við yrðum lengi í
túrnum, kæmum aðeins einu
sinni inn til Akureyrar um vorið
eins og raunar varð. Mér fannst
sem unglingi ansi gaman að vera
Eyfirsk skúta ekkert ósvipuð Hjalteyrinni, sem líklega hefur þó verið aðeins stærri.
á Akureyri og kynnast bæjarlíf-
inu þar.
Kokkurinn hét Ólafur og var
kallaður ellefulanda því hann
hafði lengst af verið í siglingum
úti í heimi. Svo kom hann heim
og varð kokkur á skipum
Gránufélagsins. Þetta var ágætis-
maður, átti konu og ellefu börn
og var hamingjusamur með
fjölskyldu sína. Hann hafði mig
mikið meðsértilaðstoðarog bar
ég traust til hans.
Dag einn fórum við upp í
bæinn að taka út kost til
ferðarinnar hjá Gránu. Þegar
við vorum þama í búðinni, er
þar stúlka innan við búðarborðið
og ég sé, að hún gefur mér
talsvert auga. Fer hún svo að
tala við mig og spyrja, hvort hún
gæti eitthvað greitt fyrir okkur.
Þetta kom mér allt svo fyrir
sjónir, að hún væri ekki beinlínis
að hugsa um að þjónusta skipið,
heldur byggi eitthvað annað
undir. Þetta var fyrirmyndar-
stúlka og spurði hún mig m.a.,
hvort ég kæmi ekki aftur. Eg
sagðist nú ekkert vita um það.
Svo þegar við fórum til skips
með varninginn segir kokkurinn
við mig, „Veiztu við
hvern þú varst að tala í
búðinni”? ,,Nei”, segi ég. „Jæja
þetta var nú dóttir forstjórans.
Þarna mátt þú aldrei láta sjá þig
aftur, því þessi stúlka ætlaði að
éta þig.”
Jr egar allt var tilbúið, var lagt
upp og siglt út Eyjafjörð. Komið
var við á Haganesvík, því ég og
fleiri vorum með varning til að
senda heim, og Dúi, sem reiknað
hafði með að verða ráðamaður á
skipinu, hafði skilið eftir föggur
sínar heima á Laugalandi. Voru
þær sóttar og að því búnu haldið
til miða undan Vestfjörðum. Ég
var gerður að aðstoðarmanni
kokksins og leið hreint ekki vel,
því sjóveikin ætlaði mig lifandi
að drepa.
Vestur undir Horni var farið
að renna færum en varð ekki
vart. Gerðist raunar ekkert
næstu dagana, því það fannst
enginn fiskur og alltaf vorum við
að slaga út og inn.
Hjalteyrin var með stærstu
þilskipum um 80 eða 90 tonn og
hafði dálitla hjálparvél, en hún
var lítið notuð. Ahöfnin var 21
maður, vélstjóri hét Árni
Þorgrímsson, einhver sá allra
stærsti maður, sem ég hef séð,
dálítið sérkennilegur en ágætis
maður og snjall við vélina. Við
tókum hann upp einhvers staðar
á leiðinni og hann fékk ekkert
svefnpláss nema auða koju
fremst frammi við stefni í
lúkarnum. Alls staðar voru tveir
um koju nema þessi var fyrir
einn. Það var furðulegt, hvað
hann hafði erfiðar svefnfarir,
önglaði og hljóðaði í svefninum.
Mér þótti þetta afar óviðkunnan-
legt og vildi vekja hann, en var
bannað það. Þegar ég spurði
Áma út í þetta síðar, vildi hann
engu svara mér.
-fcj'ftir nokkra útivist, fórum
við að verða saltlitlir og var þá
haldið inn á Isafjörð. Þótti öllum
góð tilbreytni að fá að komast í
land og menn fóru að raka sig og
snurfusa og klæða sig uppá.
Skipstjóri var dálítið brosleitur,
þegar hann gekk á meðal okkar
og sá viðbúnaðinn. En þegar
komið er á leiðarenda var
tilkynnt, að enginn fengi að fara
í land, og brá nú ýmsum í brún,
sem höfðu ætlað að lyfta sér upp
í bænum. En þá skeður það
merkilega, að skipstjórinn segir
við mig. „Heyrðu þú þarft í land,
nafni minn. Það er bezt þú
komir með mér”. Þetta kom mér
mjög á óvart, en einhvern
tímann hafði ég haft um orð, að
ég væri nærfatalítill.
Ég fékk ekki gott augnaráð
félaga minna yfir þessari
upphefð. Skipstjórinn fór náttúr-
lega til þessara stóru kalla við
verzlanirnar og alls staðar settur
upp í hann digur vindill og
kannski staup. Ég naut þess líka,
því margir héldu að ég væri
sonur skipstjórans.
Þegar búið var að taka saltið,
var leyst frá og haldið út og
vestur af Hornvík. Þar var farið
að renna en enginn fiskur, alls
staðar ördeyða. Þá rekur á
strekkingsvind á sunnan suð-
vestan með hríðaréljum og gerir
svo aftur útsynning með bleytu-
hríð. Sjór var þungur og á
vaktaskiptum fer ég niður, og
við heyrum að vélin er alltaf i
gangi. Þegar ég kom upp um
hádegisbil að mig minnir, sást
hvergi í land nema Kálfatindur á
Hornbjargi og komin hálfgerð
þokubræla. Stýrimaður tjáir
mér, að við séum 10 mílur út af
Horni. Þarna er stanzað og
okkur sagt að renna færum. Ég
gerði það sem aðrir, en þá var
engan botn að finna og ég svo
vitlaus, að færið rann út úr
höndunum á mér. Þótti mér
heldur skömm að, en tók annað
færi og renndi því og gætti mín
nú betur. Þarna virtist vera
reitingsfiskur og ég var búinn að
innbyrða nokkra þroska, þegar
kominn var stórsjór og okkur
skipað að hafa upp og búa skipið
undir legu. Fórum við nú að rifa
segl og ganga frá öllu ofan þilja
sem tryggilegast. Við vorum
þarna einir tveir eða þrír á dekki,
þegar ég heyri öskur frá
skipstjóranum. Hann var að
vara okkur við broti,semstefndi
á skipið.
r
Eg fleygði mér á dekkið og
náði einhvers staðar handfestu,
annars hefði mér vafalaust
skolað fyrir borð. Þetta var fyrsti
smjörþefurinn, sem við fengum
af þessum mikla garði, er skall á
okkur föstudaginn 13. maí.
Eftir þetta ágerðist veðrið og
undir kvöld var komin iðulaus
grenjandi bylur, svo sást ekki
útfyrir borðstokkinn. Ég var
náttúrlega viðvaningur og lát inn