Dagblaðið Vísir - DV - 11.11.2014, Qupperneq 30

Vikublað 11.–13. nóvember 201430 Lífsstíll
B
andarískir vísindamenn frá
Columbia-háskólanum hafa
komist að því að heilinn hefur
sérhæfðar taugafrumur fyrir
hvert bragt; salt, beiskt, súrt, sætt og
umami.
Rannsóknin sem birt var í
tímaritinu Nature leysir margra ára
deilur um hvernig heilinn skilgrein-
ir bragð. Rannsóknarteymið sýndi
fram á að mismunandi bragðnem-
ar í tungunni höfðu beina tengingu
á ákveðna staði í heilanum. Vísinda-
mennirnir vonast til þess að hægt
verði að nota niðurstöðurnar til að
hjálpa eldra fólki sem misst hefur
bragðskynið, að finna bragð á ný.
Það eru um 8.000 bragðnemar á
tungunni sem nema alla bragðflór-
una. En í hverjum nema eru tauga-
frumur sem tengjast einu bragði.
Þegar þær nema bragðið senda þær
skilaboð til heilans.
Í rannsókninni var músum
breytt svo taugafrumurnar í heilan-
um myndu lýsa þegar mýsnar fyndu
ákveðið bragð. Þeim var svo gefin efni
sem voru sölt, beisk, súr, sæt eða um-
ami og rannsakendur skráðu niður það
sem þeir sáu.
Eftir því sem fólk eldist eiga sum-
ir hættu á því að missa bragðskynið að
einhverju leyti. Eins og er er ekki hægt
að laga bragðskynið en rannsóknin
getur leitt til þess að hægt verði að bæta
virkni bragðnemanna á tungunni. Til
dæmis með því að styrkja tengslin milli
þeirra og heilans á einhvern hátt.
Ekki er þó talið líklegt að rannsókn-
in muni hjálpa foreldrum með að fá
börnin sín til að borða meira græn-
meti. Það er aðeins með tímanum sem
krakkar læra að finnast grænmeti gott
á bragðið. n helgadis@dv.is
Mögulega hægt að bæta bragðskyn eldra fólks
Börn verða að læra að meta grænmeti
Börn lesa í
augun
Augun gegna mikilvægu hlutverki
í tjáningu okkar en hægt er að lesa
tilfinningar fólks eftir því hversu
mikið sést í augnhvítuna.
Galopin augu, þar sem mikið
af hvítunni sést, gefa til kynna
hræðslu eða undrun. Þegar við
brosum minnka augun sem gef-
ur til kynna gleði. Ýmislegt er svo
hægt að lesa í stíft augnráð.
Í nýrri rannsókn vísindamanna
við háskólann í Virginíu í Banda-
ríkjunum og Max Planck-stofn-
unina, sem birtist í tímaritinu
Proceedings of the National
Academy of Science, kemur fram
að einstaklingar læra að lesa í
þessi skilaboð augnanna mjög
snemma eða um sjö mánaða aldur
en í rannsókninni mældust heilar
barna bregðast mismunandi við
ólíkum augnsvip.
Ekki flýta
þér að elda
Ef marka má rannsókn sem
birtist í American Journal of
Preventive Medicine er tíminn
eitt mikilvægasta innihaldsefnið í
heilbrigðu mataræði.
Í ljós kom að því meiri tíma
sem fólk eyðir í matseldina því
líklegra er að maturinn sé holl-
ur og innihaldi meira af græn-
meti og ávöxtum. Á móti virðist
minni tími tengjast óhollum mat
og hærri peningaupphæðum í
skyndibita.
Niðurstöðurnar byggja á rann-
sókn dr. Pablos Monsivais og
félaga á rúmlega 1.300 manns.
Um 16% aðspurðra sögðust eyða
minna en klukkustund á dag í
matarundirbúning, 43% eyddu
einum til tveim tímum en 41%
meira en tveimur klukkutímum.
Reykleysi með
ómega-3
Samkvæmt nýrri rannsókn sem
framkvæmd var í háskólanum í
Haifa ættu þeir sem vilja hætta
að reykja að borða meira af fæðu
sem inniheldur ómega-3 fitu-
sýrur.
Í rannsókninni kemur fram að
ómega-3 fitusýrur hafa jákvæð
áhrif á nikótínlöngun og fækkar
jafnvel fjölda sígaretta sem reykt-
ar eru á dag.
Dr. Sharon Rabinovitz
Shenkar, hjá háskólanum í Haifa,
segir núverandi lyf ekki nógu skil-
virk í baráttunni við nikótínfíkn-
ina. „Hins vegar virka ómega-3
fitusýrur auk þess að vera ódýr
og aðgengileg lausn með nánast
engar aukaverkanir.“
Tunga Bragðnemar
á tungunni eiga sér
taugafrumuvini í
heilanum.
n Gefa út fjölskyldujóladagatal n Börn vilja athygli frá foreldrum
V
inkonurnar Erla Björns-
dóttir sálfræðingur og
markaðsfræðingurinn Þóra
Hrund Guðbrandsdóttir
tóku sig saman fyrir nokkru
og ákváðu að gera jóladagatal handa
allri fjölskyldunni. Það heitir Jólin
okkar og fer í sölu nú í vikunni.
Fókusa á rétta hluti
Erla hefur gert fjölskyldujóladagatal
með fjölskyldu sinni síðustu árin en
hugmyndin um að gefa það út kom
þegar hún var að ræða við Þóru og
segja henni frá sinni reynslu. „Strák-
arnir mínir eru alltaf langspenntastir
fyrir fjölskyldudagatalinu, þó þeir fái
í skóinn og séu með súkkulaðidaga-
tal líka,“ segir Erla. „Það er svo auð-
velt að gleyma sér í jólastressinu,“
bætir Þóra við. „Í desember á eftir að
kaupa gjafir og þrífa en jólatíminn
er svo skemmtilegur tími að það er
leiðinlegt ef fókusinn er settur á vit-
lausa staði í jólaösinni.“
Litlar fjölskyldustundir
Á hverjum degi í dagatalinu er hug-
mynd að einhverju sem fjölskyld-
an getur gert saman og kostar ekki
pening. „Þetta snýst ekki um að
fara saman í bíó eða leikhús, held-
ur eiga fjölskyldur að gera fígúrur
úr trölladegi eða horfa á jólamynd
saman,“ segir Erla. „Það er alltaf
verið að gefa krökkum eitthvað í
desember, þau fá í skóinn, gjaf-
ir á aðfangadag og eru svo oft með
súkkulaðidagatal líka. En það sem
börn vilja í raun og veru er athygli
og tími frá foreldrum sínum.“ „Það er
líka fjöldi fólks sem vill gera eitthvað
með börnunum sínum en dettur
ekkert í hug,“ bætir Þóra við. „Daga-
talið matar þetta svolítið ofan í fólk.
Á hverjum degi er sagt hvað skal gert
og svo eru gefnar hugmyndir. Fólk
þarf ekki að láta hugann reika langt
ef það vill það ekki.“
Fyrir alla fjölskylduna
„Það eru margar hugmyndir í daga-
talinu,“ segir Erla. „Til dæmis er hug-
mynd um að fara út í 1, 2, 3, 4, 5
Dimmalimm. Það tekur bara 20 mín-
útur og allir hafa gaman af því. Við
pössum það að allir í fjölskyldunni
geti haft gaman af þessu. Annar dag-
ur er rafmagnslausi dagurinn, þar
sem slökkt er á öllu. Sjónvarpinu,
símunum, ljósunum, spjaldtölvunni
og leikjatölvunni. Svo sitja allir
saman og segja sögur. Hægja aðeins
á.“ „Hugmyndirnar komu aðallega
bara frá því hvað okkur finnst gam-
an að gera með fjölskyldunni,“ segir
Þóra. „Eitthvað sem kostar ekki mik-
ið eða of mikla fyrirhöfn og allir geta
haft gaman af. Litlu stundirnar skipta
nefnilega mestu máli, hvort sem þú
ert með fjölskyldu
eða í barnlausu sam-
bandi. Minningarn-
ar sem skapast út frá
dagatalinu eru mun
betri og skemmti-
legri en bíóferð. En
letrið á dagatalinu er
líka stórt og skýrt svo fleiri geti lesið.“
Styrkja fjölskylduhjálp
Síðustu mánuði og ár hafa fleiri
og fleiri sótt til Fjölskylduhjálp-
ar og vildu Erla og Þóra leggja sitt
af mörkum. „10% af ágóða sölunn-
ar renna beint til Fjölskylduhjálp-
ar,“ segir Erla. „En það verður hægt
að kaupa dagatalið hjá okkur í gegn-
um Facebook-síðu okkar Jólin okkar
eða tölvupóstinn jolinokkar@um-
tal.is. Svo verður hægt að kaupa það
í stórmörkuðum og bókabúðum á
Reykjavíkursvæðinu. Það er ódýrara
að kaupa dagatalið í gegnum okkur
en við sendum ókeypis hvert á land
sem er.“
Fleiri verkefni
Þeim hefur fundist svo gaman að
vinna saman að þær
hafa ákveðið að halda
áfram. Næsta verkefni
hjá þeim er að gefa út
dagbók fyrir áramótin.
„Við erum með dagbók-
arblæti á háu stigi,“ segir
Þóra og hlær. „Við ger-
um miklar kröfur til þess
sem þarf að vera í dag-
bókinni og hvernig hún
á að vera. Hún má ekki
vera of stór eða of lítil en
það verður samt að vera
pláss til að skrifa í hana
og hún þarf að passa í
töskur og vera falleg. Hún má heldur
ekki vera of þung,“ segir Þóra. „Dag-
bókin verður fullkomin að okkar
mati. Það eru margir sem nota dag-
bækur og úrvalið er bara ekki nógu
gott eins og er, við höfum þurft að
fara til útlanda til að finna eitthvað
sem okkur langar í, þar til núna,“
segir Erla brosandi að lokum. n
Helga Dís Björgúlfsdóttir
helgadis@dv.is
Erla Björnsdóttir og Þóra
Hrund Guðbrandsdóttir
Þær leggja mikla áherslu á að
samverustundir fjölskyldna þurfi
ekki að kosta neina peninga.
MynD SiGTryGGur Ari
Jólasamverustund
hjá fjölskyldunni