Feykir - 16.06.1993, Side 4

4 FEYKIR 22/1993
"Ég hef eiginlega ekkert safn-
að, þetta bara var til hérna"
Litið inn hjá Kristjáni Jóhannessyni á Reykjum í Tungusveit
Séð inn í vesturhúsið. Tvö útvarpstæki á borðinu, klukkan frá
1909 hangir á vegg, en Magnús og Helga í Gilhaga horfa í móti
ofan af þilinu.
Reykir í Tungusveit er stór-
býli aó fomu og nýju og
kirkjustaóur. Núverandi
kirkja vtir byggö á tæplega
þrem mánuóum sumarió
1897 af Þorsteini Sigurós-
syni, þeim sama og smíóaói
Sauóárkrókskirkju. Hún
kostaói 3.160 krónur og þá
upphæó borgaði Jóhann P.
Pjetursson hreppstjóri og
sveitarstólpi á Brúnastöðum
í Tungusveit, sem átti Reyki
og þar meó kirkjuna.
A Rcykjum eiga hcima um
þcssar mundir tvcir bræður, Indriöi
og Kristján Jóhannessynir, Kristján
á gömlu Rcykjum, en Indriði rcisti
scr nýtt íbúöarhús fyrir sig og Ijöl-
skyldu sína nokkru sunnar. Þeir
lcigðu jörðina til ábúðar l'yrir þrcm-
ur árum systurdóttur sinni, Elínu
Sigurjónsdóttur og manni hcnnar
Torfa Jónssyni, og rcka þau nú bú-
skap á Rcyjum.
En þaö cru fleiri byggingar á
Rcykjum cn hcr hafa vcrið taldar.
Að bæjarbaki, skammt sunnan við
kirkjuna, hefur risiö torlhús, nánar
til tckiö cr þar komin cndurbygging
gömlu baðstofunnar á Rcykjum.
Þcssi bygging er einkaframtak
bóndans á Rcykjum, Kristjáns Jó-
hannessonar, og baðstofan stendur
ckki auð. Hún cr búin húsgögnum
og munum frá gamalli tíð, einskon-
;tr minjasafn í einkaeign.
Tíðindamaður Feykis brá sér eitt
síðdcgi fyrir skömmu fram að
Rcykjum til að hcilsa upp á Kristján
og hnýsast cl'tir safni hans. Talið
bcrst í fyrstu að Reykjabænum
gamla.
Byggingaviðinn rak út á
Reykjaströnd
„Gamli bærinn á Rcykjum var
byggöurum 1850. Það gcröi Pctur
Bjarnason, scm bjó þá Rcykjum á
Reykjaströnd og fluttist þaðan að
Rcykjum íTungusveit 1850. Hann
var giftur Björgu systur Jóhanns P.
Pjeturssonar síðar á Brúnastöðum.
Bærinn var byggður úr við scm rak
út á Reykjaströnd, lluttur þaðan inn
á Borgarsand cða Sauðárkrók og
dreginn svo á ísum frameftir. Jó-
hann, sem var alinn upp hjá Björgu
systur sinni, var þá ungur maður og
risti allt torfiö í bæinn og hann var
nær eingöngu hlaöinn úr strcngjum
cn ckki klömbrum. Faðir minn, Jó-
hannes Kristjánsson, var fósturson-
ur Jóhanns gamla á Brúnastöðum
og við Iluttum frá Brúnastöðum að
Rcykjum 1946. Ég var því aldrei
ncma hálft annað ár í þcssum bæ,
því lljótlega var byggt upp hér og
síðan var bærinn rifinn um 1952-
53. En þcssi baðstolá cr nokkuó
nákvæm cndurgcrð gömlu baðstof-
unnar á Rcykjum og ég man vel
cftir hcnni. Hún var ansi heilleg,
þegar hún var rifin. Hún var bara
svo mikið fyrir, að það varð að láta
hana fara líka.”
Við göngum til baðstofu og setj-
umst niður í austurhúsinu, þar sem
var hjónahúsið. Svo cr mióbaöstofa
og síðan vesturhús. Vestast er skáli
við endann á baðstofunni og ckki
gcngtá milli.
Hefði verið ódýrara að
byggja skemmu
Hér eru borð og stólar, skrilborð
og skatthol, skápur og hilla með
Steinsbiblíu og lleiru gömlu Hóla-
prenti. Athygli vekur þessi hvíti
viðarlitur á húsinu, sem stingur dá-
lítið í stúf við húsgögn og gamla
innanstokksmuni. En viðurinn á
eftir að draga í sig ljósið, dökkna og
verðagamall. Þá fellur allt í sam-
ræmi, því gamla klukkan gcngur í
vcsturhúsinu og slær hcimilislega
hálfa og heila stund. Og hún skapar
tilllnningu fyrir nývaknaðri sál
þessa húss, sem eftir á aö magnast
og dafna.
Hvers vegna fórstu út í þessa
baðstofubyggingu?
lrJa, ég átti þessa hluti hér og
Hciðbjört systir mín í Hamrahlíó
hcfur líka gcymt nokkuö af mun-
um. Það hcfði auðvitað vcrið ódýr-
ttra aö byggja einhverja skcmmu
undir þctta, cn ég valdi nú frcmur
að fara þessa leið.”
Þaó vantar auðvitað frambæinn.
Langar þig til að byggja upp allan
bæinn?
,Ja, þaö væri ágætt að hafa hann
allan, en þctta er mikið vcrk og
dýrt. Þaó var byrjað á þessu um
miójan maí í fyrra. Ég vann sjálfur
mikið í torfverkinu við hleðslu og
stíikk alla hnausana, en Einar á
Hamri vélristi lyrir mig torfið.
Indriði bróðir minn hjálpaöi mér
líka talsvert vió hleðsluna. Rúnar
Friöriksson á Lambeyri vann síðan
tréverkið. Það var bara ómögulcgt
að fá nokkum unninn við eins og
hann átti að vcra, þurfti því að vinna
allt heima. Þetta vakti töluverða at-
hygli, því margir kornu hingað í
fymtsumar aö líta á framkvæmdim-
ar, meðan við vorum aó byggja.
Altarið notað sem
búrskápur frammi í sveit
Hvcmig hefur þú safnað þess-
urn munum, sem hér cm inni?
„Ég hef nú eiginlcga ekkert
safnað, þetta bara var til héma, að-
eins örfáir hlutir annars staðar frá.
Annars er þctta frá gamla Brúna-
staóabúinu eða héóan frá Rcykjum.
T.d. er þetta skatthol, sem Jóhann
átti, ákaflega vandaður gripur, út-
lcnd smíði. Það var skápur ofan á
skattholinu áður fyrri og við skipti
eftir Guömund gamla Amljótsson á
Guölaugsstöðum, löður Elínar á
Brúnastööum, fór skápurinn aó ég
hygg í Stóradal. Þar rnun hann lík-
lega hafa eyðilagst þegar brann
gamli bærinn í Stóradal um miðja
þessa öld. Svo er hér líka reyndar
annaó skrilboró, komið úr eigu séra
Tryggva Kvaran á Mælifelli.
Flaskan á því er mjög gömul, Þú-
lega frá 18. öld. Hún var í eigu Sig-
urðar Amórssonar prests á Mæli-
felli og hann hefur sjálfsagt haft
cinhvcm lcka á hcnni á stundum.”
Athygli vekja tvær litlar huröir
uppi á vegg þar sem við sitjum.
„Þctta eru nú hurðir úr altari
torfkirkjunnar, sem hér var áóur og
líklcgalrá 17. öld. Altariö víit not-
að scm búrskápur frammi í sveit og
þaó var samstætt við altaristöflu,
sem nú er á þjóðminjasafni. Það
var cins með þessa töflu. Húnhafði
verió notuó sem bak í veggskáp á
Brúnastöðum og ég man eftir köll-
unum inni í skápnum. Kristján
Eldjám fékk töfluna hjá pabba,
kom hingað á hvcrju surnri þangað
til hann sargaði þetta út. Hún er tal-
in vera eftir Guómund Guðmunds-
son í Bjamastaðahlíó. Hann fékk
líka með sér álnarktnga róðu (krists-
líkneski), sem líka v;ir úr kirkjunni.
Ég veit síðan ekkert meira um
hana, en uni altaristöfluna skrifaði
Kristján í bókina Hundrað ár í
Þjóðminjasafni og ég hef hér mynd
af henni.”
Var banki í sveitinni
Vió göngum nú fram í mióbaó-
stofuna og þ;tr stcndur m.a. vefstóll,
reyndar ckki frá Brúnastöóum,
mun hafa vcrið kcyptur á uppboði
einhvers staðar. Hér er líka eirpott-
ur mikill, allangur og gamall. Var
mikið notaður til sortulitunar. Svo
er hér peningakistill Jóhanns á
Brúnastöðum. Jóhann var líklcga
auóugasti maöur í Skagafirði á
sinni tíð og hann var cinskonar
banki í sveitinni. Lokið á kistlinum
cr falskt og haglegt leynihólf á bak-
við til að geyma í sauðagullið.
„Svo er hér útskorinn prjóna-
stokkur, gæti veriö eftir Bólu-
Hjálmar segja þcir sem til þckkja.
Hann er frá Brúnastöðum, en móó-
ir mín var frá Gilhaga og þaðan
gæti hann halá komið. Annars á ég
eftir að smíða héma rúmstæði eins
og þau voru í gömlu baðstofunni.”
I vesturhúsinu hcfur verið kom-
ió fyrir tveim gömlum rúmum,
uppbúnum með brckánum og næt-
urgagninu á sínum staó. Hér hanga
myndir á vegg af Gilhagafólkinu
og hér cru cinar þrjár kynslóðir af
útvörpum, hið clzta frá því uppúr
1930 mcö lausum hátalara til að
hengja upp á vegg. Þá var útvarpið
heimsundur og nágrannar komu til
hátíðabrigða að Brúnastöðum til að
hlusta á „víðvarpið”. Uppi á vcgg
hangir mikil og vönduö klukka.
Hún er á níræðisaldri og “gengur
cins og klukka”, var gjöf til þcirra
Brúnastaðahjóna, Jóhanns og Elín-
ar, frá sveitungum er þcir héldu
þcim samsæti árið 1909.
Bölvuð meinvættin
Við höldum út úr baóstofunni
og inn urn vesturdymar inn í skál-
ann, sem einnig er alþiljaður cins
og baðstofan. Hér hcfur verið
komiö lýrir ýmsum munum, scm
ckki tilhcyra baðstolunni. I stóru
glcrboröi undir vcsturglugga cru
fjölmargir smáhlutir, cn á gallþili á
móti hanga cinar tíu byssur af ýms-
um geróum, þar af þrír framhlaðn-
ingar, cn á gólll liggja stórir dýra-
bogar til refaveiða, og svo mætti
lcngi tclja. Viö dym;u" stcndur ný-
smíðuð kvöm utan um gamla
kvam;irstcina. Það varslítandi vcrk
að standa tímum saman viö kvcim-
ina og snúa steinunum, vcrk sem
tíðum var ætlað liðléttingum. Eng-
in furða þótt Hjálmar tuddi talaði
um bölvaða „mcinvættina” í Manni
og konu.
Þaö cr cnn maímánuöur |x;gar
viö göngum út úr þessu merkilega
húsi og kuldaþræsingur í vcörinu.
þótt sólin skíni. Hvcnær skyldi
sumarið koma almcnnilcga?
Jóhann gamli á Brúnastööum lét
sig ckki muna um að láta smíða
nýja kirkju og borga úr cigin vasa.
Kristján á Rcykjum lætur sig ckki
muna um að cndurbyggja á cigin
kostnað 19. aldar baðstolu albúna.
Viö Kristján kveðjumst á hlað-

Baðstofan nýja á Reykjum. Kristján Jóhannesson stendur við skáladyr.