Feykir - 01.11.1995, Blaðsíða 6

6FEYKIR 38/1995
Heilir og sælir lesendur góöir.
Talsvert hefur boriö á því aö undan-
fömu aö sjónvarpsstöðvar landsmanna og
ýmsir aðrir fjölmiölar hafi gert sér tals-
verðan mat úr þeim vandræðum sem
sauöfjárbúskapur okkar bænda á nú í. Má
ótrúlegt telja aö öll sú umfjöllun sé
bændastéttinni til ifamdráttar og ástæöa til
aö ætlað að tilgangurinn helgi meðaliö
þegar blessuö lömbin em látin þagna í
beinum útsendingum. Eftir eina slíka
syrpu orti Sigurður Guömundsson bóndi
á Fossum í Svartárdal eftirfarandi vísu.
Útlitið er afar Ijótt,
að oss setur kvíða.
Efœrnar þagna yrði hljótt
út um sveitir víða.
Aö fleirum kreppir um þessar mundir
því ill tíðindi berast nú um ýmis áform
stjómvalda sem varöa kjör margra þeirra
er minna mega sín í þjóðfélaginu. Það
mun vera Númi Þorbergsson sem orti eft-
irfarandi vísu eftir aö hafa spurt þau tíö-
indi og fylgst með umræðu um væntan-
legan her menntamálaráðherra.
Hérna valið, vopnað lið
vceri hœgt að brúka.
Og losa Island alveg við
aldraða og sjúka.
Þá er til þess aö taka aö sumar af vís-
um síðasta þáttar virðast hafa lent í þoku
á leið sinni í gegnum prentverkið. Ekki
skal fjölyrt um það að öðm leyti en gera
tilraun til að leiðrétta þessa.
Drengur kátur engu kvíðir
að kanna leiðina.
Kappinn ungi Kristján Víðir
er kominn á heiðina.
Þá er gott að heyra næst frá Rúnari
Kristjánssyni á Skagaströnd.
Flestir vel á þingi þéna,
það er margur fús að votta.
Þeir sem komast þar á spena
þurfa bara að kunna að totta.
Undir borginni var rætt um hvað Lár-
us Ægir Guðmundsson mundi taka sér
íyrir hendur er hann léti af því starfi sem
hann nú gegnir. Rúnar fann lausn á því.
Lárus hér í tali tryggu
tigna menn aflífi og sál.
Að hann taki við afViggu
virðist nœstum gefið mál.
Þá hafa nú að undanfömu blásið all
kaldir vindar um hinn mikia athafnamann
þeirra Skagstrendinga um tugi ára Svein
Ingólfsson. Um þær róstur yrkir Rúnar
svo.
Mikið þykist stjórnin sterk,
stórum beitir hnífi.
En tríúega er tafsamt verk
að taka Svein aflífi.
Sitthvað gengur ennþá á
ýmsir svipinn gretta.
Sveinn hefur verið settur frá
svona gengur þetta.
Það mun hafa verið Jón S. Bergmann
sem orti svo um mat á hinu raunverulega
manngildi.
Dýrtíðin var mjög til meins,
margan snauðan gerði,
en manngildið er ávallt eins
undur lágt í verði.
í framhaldi af framansögðu er heppi-
legt að rifja upp aðra vísu eftir Jón.
Sá er hœrra höfuð ber
heldur en þrœlum líki,
hefur jafnt á hœlum sér
hatur og öjundsýki.
í slíkum darradansi getur fallið á ytra
byrðið. Pétur Jóhannsson yrkir svo.
Æsku blóminn fölnar fijótt,
fjörið dofnað getur.
Allt sem styðst við andans þrótt
ofiast varir betur.
Illa hefur blásið nú að undanfömu og
margt gengið á hjá hinni íslensku vetrar-
verðráttu þrátt fyrir að enn heiti sumar
þegar þessar línur em ritaðar. Kannski
það hafi verið við svipuð skilyrði sem
Kristján Olason orti svo.
Hríms og mjallar hvíta lín
hylur kalinn svörðinn.
Hún er að bi'ta um sárin sín
svona - blessuð jörðin.
Þá langar mig til að fara þess á leit við
lesendur, eins og ég hef reyndar stundum
gert áður, að þeir verði mér hjálpsamir
meó efiii fyrir þáttinn.
Síðan verður það Rögnvaldur Rögn-
valdsson sem leggur okkur til síðustu vís-
una og geta eflaust margir tekið undir
mcð honum þar.
Sunmrblíðan sofnuð er,
sölnar hlíðar gróður.
Vöku síðan veldur mér
vetrar h’íðans óður.
Veriði þar með sæl að sinni.
Guðmundur Valtýsson, Eiríksstöðum
541 Blönduósi, sími 452 7154.
Flateyri, þorp í fréttum
Flateyri við Önundarfjörð í sumarskrúða. Fjallið Þorfinnur er
á myðri mynd. Ljósmynd BJ/ Landið okkar.
Það fer ekki hjá því að hugur
margra hafi undanfarna daga
leitað til íbúa á Flateyri eftir
hörmungar þær sem riðu yfir
þorpið í óveðrinu í síðustu
viku. Samhugur í verki hefur
að undanfornu náð inn til dala
og út á annes þessa lands og
landsmenn munu áfram fylgj-
ast með Flateyringum.
Flateyri stendur á eyri vió
norðanverðan Önundarljörð, um
7 km. utar en þar sem Vestfjarða-
vegur liggur fram Breiðadal til
Isafjarðar. Flateyrarkauptún er í
Flateyrarhreppi sem nær frá
Breiðadalsá að Gathamri vestan
við Sauðanestá. Ibúar voru við
síðasta manntal tæplega 390 og
hefur fækkað nokkuó á síðustu 15
árum, voru 446 árið 1979.
Tæpa tvo km utan við Flateyri
er dalskora nefnd Klofningsdalur.
Þar hefur fyrir óralöngu orðið
geysimikió framhlaup og er það
sennilega upphafið að Flateyri.
Uthafsaldan hefur svo brotið utan
af þessu framhlaupi en fært land-
brotið inn fyrir þar sem hlé var.
Nú hefur verið sett öflug grjót-
vörn á eyrina utanverða, sem
stöðvar ferðalag hennar.
Verslun hófst á Flateyri 1792
og var þar útibú frá versluninni á
Þingeyri. Stýröi henni Daníel
Steenback. Hann lést 1823 og þá
var tekinn við versluninni Friðrik
Svendsen (1788-1856) og 1823
var löggiltur verslunarstaður á
Flateyri. Friðrik var mikill at-
hafnamaður. Hann hóf útgerð þil-
skipa og stóóu íyrirtæki hans með
blóma framan af. Hann lét byggja
vandað íbúðarhús framarlega á
Flateyrarodda og gera hróf mikið
úl aó geyma í skip sín og sér enn
fyrir því.
Eftir lát Friðriks Svendsens
keypti Torfi Halldórsson (1823-
1906) eignir hans en telja má að
Torfi sé faðir Flateyrar. Til félags
við Torfa réðst Hjálmar Jónsson.
Sá hann um verslun þeirra félaga
og byggði vandað verslunarhús
sem enn stendur lítt breytt. Torfi
lét af verslun 1884 og helgaði sig
útgerð eftir það. Var mikil þil-
skipaútgerö frá Flateyri á síðustu
áratugum 19. aldar en þá var
blómaskeið hákarlaveiða, fram til
aldamóta.
Þegar útgerðin blómgaðist
tóku skipstjórar og fleiri að setjast
að á Flateyri. Fyrstur þeirra var
Sveinn Rósinkransson er reisti
hús sitt 1880. Fjölgaði fólki síðan
jaftit og þétt og voru um aldamót-
in um 200 íbúar á Flateyri.
Ráðherrabústaðurinn
frá Flateyri
Árið 1889 kom Norðmaðurinn
Hans F.llefsen úl Önundarfjarðar
og hóf hvalveióar. Reisti hann
mikla verksmiðju uppi undir
bökkunum ofan við Flateyri og
veglegt íbúðarhús uppi á bökkun-
um og nefndi Sólbakka. Skjótt
gekk á hvalastofninn fyrir Vest-
fjörðum og dró úr afla þegar leið
að aldamótum. Arið 1901 brunnu
verksmiðjuhús Ellefsens. Flutti
hann þá rekstur sinn til AusÚjarða
og hafði þó áður láúð gera mikinn
reykháf innan við Önundarfjörð,
að Hóli, og stendur hann enn. Hið
mikla íbúðarhús sitt gaf hann
Hannesi Hafstein, sumir segja
seldi á 5 krónur. Hannes lét flytja
húsið til Reykjavíkur og stendur
það nú við Tjamargötu og hefúr
lengið gengið undir nafhinu Ráð-
herrabústaðurinn.
Arið 1912 reistu Þjóðverjar
verksmiðju á innanverðum bruna-
rústum Ellefsensverksmiðjunnar
og unnu þar fiskúrgang. Hún
komst síðar í eigu Islendinga og
að síðustu varð hún ríkiseign. Var
brædd í henni síld og síðan karfi
en að lokum aftur síld. Hún var
lögð niður 1945. í þessari verk-
smiðju gerói dr. Þórður Þorbjam-
arson (1908-1971) tilraunir með
vinnslu á lýsi úr karfalifur sem
reyndist hafa margfalt bætiefna-
innihald á við lýsi úr þorkslifur.
Sjávarútvegur og til-
raun til járnvinnslu
Upp úr aldamótum komu
fyrstu vélbátamir úl Flateyrar og
fóru þeir smám saman stækkandi.
Ishús var reist snemma á þessari
öld. Hraðfrysúhús var reist 1935
og hefúr síöan starfaó frystihús á
staðnum. Þá er þar salfisk- og
skreiðarverkun. A Flateyri er góð
höfn frá náttúrunnar hendi.
Bryggjur voru fyrst reistar vegna
hvalstöðvarinnar, en 1952 hófúst
opinberar hafnarframkvæmdir
með því að rekið var niður stálþil.
Hefur þeim verið haldið áfram
síðan.
I fjallinu utan og ofan við Flat-
eyri var eitt sumar unnið að jám-
námi. Fyrir því stóð Kristján
Torfason sem þá átti Flateyrar-
eignir. Þar eru nokkur járn-
steinslög í íjallinu og reyndist það
besta með 60-70% jámoxíði. Það
var þó talið of þunnt til þess að
talið væri svara kostnaði við jám-
námið, en enn sér fyrir námuop-
inu og sneiðingnum þar sem jám-
ið var flutt til hafnar en það var
gert á hestum.
A utanverðri eyrinni er hóll
sem nefnist Goðahóll. Hann mun
hafa verið kannaður af Sigurói
Vigfússyni fomfræóingi og eitt-
hvaó fannst í honum al' ösku og
beinum en ekkert sem markvert
þótti. I honum er heygður Kon-
ungsgráni, hestur sá sem Kristjáni
konungi 10 var fenginn til reiðar
er hann heimsótti ísland árió
1921.
Núverandi kirkja á Flateyri var
vígð 1936. Er henni þjónað frá
Holti. I henni em fimm gluggar
með steindu gleri, gerðir af Leifi
Breiðfjörð. Læknir settist aó á
Flateyri 1910. Sjúkraskýli var
reist upp úr seinni heimstyrjöld-
inni, aö nokkm með styrk ffá ís-
lensku togarafélögunum sem
lögðu fram eitt þúsund krónur á
togara, en þá var Flateyri aöal-
höfn togaranna er þeir voru að
veiðum á Vestfjaróamiðum. Nú
er heilsugæslustöð á Flateyri.
Lyfjabúö er á staðnum.
Nýr bamaskóli var byggður á
Flateyri á ámnum 1959-1960, en
bamafræðsla hófst þar 1905. Þar
er Héraósbókasafn Vestur-ísa-
fjarðarsýslu, landsímastöð síðan
1908 og sjálfvirk símstöð frá
1969. Félagsstarfsemi er talsverð
og stórt og gott félagsheimili.
Meðal félagasamtaka má nefna
Kvenfélagið Brynju sem á og
rekur bamaleikvöll og dagheimili.
(Byggt á Landinu þínu og ferðahand-
bókinni).