Skólavarðan - 01.10.2004, Qupperneq 8

8
SKÓLAVARÐAN 8.TBL. 4. ÁRG. 2004
KENNSLUGÖGN
Hug borg Er lends dótt ir er leik skóla sér-
kenn ari í Hvammi í Hafn ar fi rði. Hún hef-
ur hann að spil til að þjálfa mál kerfi s vit-
und ungra barna. „Ég hef mjög mik inn
áhuga á náms gagna gerð og hef búið til
mörg spil fyr ir mark vissa málörv un,“
sagði Hug borg. Það nýjasta úr smiðju
henn ar eru spil ætl uð fyr ir sér kennslu
í leik skól um, á yngsta stigi í grunn skól-
um og fyr ir börn sem leita til tal meina-
fræð inga. Mark mið ið með þess um spil-
um er að þjálfa hljóð kerfi s vit und ina á
skemmti leg an hátt.
Hvað er hljóð kerfi s vit und?
„Hljóð kerfi s vit und, phonolog ical
awareness, er skiln ing ur ein stak lings á því
hvern ig hægt er að greina tal að mál nið ur
í smærri ein ing ar og vinna með ein ing arn-
ar á mis mun andi vegu. Tal mál er brot ið
nið ur í mis stór ar ein ing ar, svo sem setn ing-
ar, orð, orð hluta og at kvæði. At kvæð um
er skipt nið ur í sam hljóða sam bönd, stofn
eða rót og ein stök hljóð. Góð hljóð kerfi s-
vit und felst í því að hafa góða til fi nn ingu
fyr ir öll um þess um hljóð ein ing um máls ins
og geta til dæm is sleppt úr, bætt við eða
skipt um hljóð eða at kvæði í orð um.“
Hljóð kerfi s vit und er að þró ast og
þroskast síð ustu ár barns á leik skóla aldri.
Und ir hljóð kerfi s vit und falla til dæm is:
Færni til að ríma, setja sam an orð og taka
sund ur og búa þannig til ný orð, átta sig á
hvað er orð og hvern ig þau rað ast í setn-
ing ar. Und ir hug tak ið fell ur líka færni til
að greina hljóð í orð um og tengja sam an
hljóð þannig að orð verði til,“ sagði Hug-
borg og vitn aði í meist ara prófs rit gerð
Helgu Sig ur mund ar dótt ur frá 2001, sem
fjall ar um þetta efni.
Er lend ar rann sókn ir sýna að veru lega
er hægt að draga úr hættu á les höml un
barna með því að þjálf un hljóð kerfi s vit-
und þeirra mark visst. Þessi þátt ur mál-
þroskans hef ur mik ið ver ið rann sak að ur
und an farna ára tugi af fræði mönn um víða
í Evr ópu og Am er íku og nið ur stöð um ber
sam an um að ákveðn ir þætt ir mál þroskans
hafi veru leg áhrif á lestr ar færni. Á síð ustu
árum hafa ís lensk ar rann sókn ir einnig leitt
til sömu nið ur stöðu.
„Reynsla mín sem sér kenn ari í leik skóla
hef ur kennt mér að náms gögn fyr ir þau
leik skóla börn, sem þurfa á málörv un að
halda, eru af skorn um skammti. Börn læra
gegn um leik og nám þarf að vera bæði
skemmti legt og fræð andi. Það er reynsla
mín að fl est börn hafa gam an af því að
spila,“ sagði Hug borg Er lends dótt ir.
Und an far in ár hef ur sjón um ver ið beint
að þeim börn um sem lenda í áhættu hóp
les höml un ar vegna slakr ar hljóð kerfi s vit-
und ar. Ís lensk ur at hug un ar listi „Hljóm“,
er lagð ur fyr ir fi mm ára börn í fl est um
leik skól um í því skyni að kanna hljóð-
kerfi s vit und og mál vit und þeirra, svo að
vinna megi fyr ir byggj andi starf síð asta
árið í leik skól an um. Í rann sókn Ást hild ar
Snorra dótt ur (1999) þar sem hún at hug aði
hljóð kerfi s vit und hjá sex ára börn um með
og án lestr ar örð ug leika fannst mark tæk
fylgni allra þátta hljóð kerfi s vit und ar við
lest ur.
Einnig hef ur kom ið í ljós að hægt er að
þjálfa hljóð kerfi s vit und barna með því að
kenna þeim að hlusta eft ir hljóð um í orð-
um og setn ing um í töl uðu máli og leika
sér að sam setn ingu orða, ríma og fl eira
sem fell ur und ir hljóð kerfi s vit und og gera
þau þannig fær ari í að takast á við lestr-
ar nám.
Spil til að þjálfa
hljóð kerf is vit und barna
Spil in henn ar Hug borg ar eru
sex að tölu og reyna öll á hljóð-
kerfi s vit und: Rím, sam sett orð,
hljóð grein ingu, hljóð teng ingu,
sam stöf ur og orð hluta eyð ingu.
Hug borg sagð ist fram leiða spil in
sjálf. „Þau eru í möppu og hvert
kort og spjald á sitt hólf þannig
að þau eru mjög að gengi leg fyr-
ir kennar ann.“
Hug borg hef ur feng ið styrki til
verks ins frá Menn inga sjóði Ís-
lands banka og Sjó vá Al mennra.
Hugborg Erlendssdóttir