Skólavarðan - 01.05.2008, Blaðsíða 23

þING Kí: þORvALDUR GYLFASON
23
SKÓLAVARÐAN 3.TBL. 8. ÁRG. 2008
Þorvaldur Gylfason prófessor sagði í erindi
sem hann hélt á þingi Kennarasambandsins
að áhrif menntunar á hagsæld í þjóðfélaginu
væru óvéfengjanleg. Þorvaldur ræddi og
sýndi með glærum samanburð á launum og
kaupmætti um víðan heim og varð eðlilega
mjög tíðrætt um gildi menntunar en ekki
síður um kosti og galla hinna mismunandi
rekstrarforma skóla.
„Hvað þarf að tryggja til þess að menntun
sé ekki látin sitja á hakanum,“ spurði Þor-
valdur þingfulltrúa þegar tal hans barst að
skipulagi skólamála og hann svaraði því
sjálfur að bragði að það væri meira fjármagn
og betra skipulag.
Þorvaldur sagði helstu þætti þjóðarauðs
vera eðlisauð, það er að segja framleiðslu-
tæki; náttúruauð, það er land, olíu málma og
fleira; mannauð, en hans vægi væri um 70%
allra þessara auðlinda, og loks félagsauð.
„Menntun og heilbrigði skipta sköpum
hvað varðar lífskjör en lífskjör ráðast svo
af hagvexti. Menntun er fjárfesting og hvert
viðbótarár í skóla hækkar laun um 6%.
Vaxa fátæk lönd hraðar en rík? Vissulega,
en munurinn fer minnkandi. Hagvöxtur og
menntun haldast í hendur, þ.e. góð lífs-
kjör og mikil fjárfesting haldast í hendur,
einnig góð lífskjör og menntun. Aukningu
framhaldsskólasóknar um 25% er í takt við
1% aukningu hagvaxtar og einnig haldast
í hendur góð lífskjör, góð lýðheilsa og
langlífi.“
Þorvaldur varpaði fram þeirri spurningu
hvort til væri einföld leið til að útvega börn-
um víða um heim meiri og betri menntun?
Já, svarið er einfaldlega að sögn Þorvaldar
að eignast færri börn og auka þar með
„gæði“ hvers og eins barns.
Þegar talið berst að menntun og nátt-
úrugnægð telur Þorvaldur að frumfram-
leiðslan víki smám saman fyrir menntun.
Skólasókn örvi lýðræði og öfugt, en
hvoru tveggja efli hagvöxt. Mannauður og
félagsauður fylgist að.
Skipulag skólamála
„Menntun skiptir sköpum fyrir lífskjör,“
sagði Þorvaldur, „en opinber gjöld eru í dag
8,3% af landsframleiðslu, eða 106 þúsund
krónur á fjölskyldu. Getur verið að miðstýring
í skólakerfinu sé of mikil, þ.e. áætlana-
búskapurinn? Útgjöld mundu nýtast betur
ef kostir markaðsbúskapar fengju að njóta
sín betur, með meiri einkarekstri kæmi
meiri fjölbreytni í framboð til menntunar.
Útgjöld til menntamála árin 2000 til 2004
sem hlutfall af vergri landsframleiðslu eru
mest á Íslandi þegar þau eru borin saman
við önnur Norðurlönd. Hins vegar eru útgjöld
til háskóla lægst hérlendis.“
Þorvaldi Gylfasyni varð síðan nokkuð
tíðrætt um launamál kennara og var með
samanburð í dollurum á kaupmáttarvirði.
Árið 2005 voru laun kennara í Þýskalandi
helmingi hærri en laun kennara á Íslandi
og sagði það staðreynd að einkeypi lækkaði
laun en samkeppni hækkaði laun. Miðað við
landsframleiðsu væru laun þýskra kennara
60% hærri en laun íslenskra kennara. Það
sýndi okkur að kennaralaun á Íslandi væri
enn sem fyrr of lág hérlendis. Það hefði
einnig sýnt sig að hlutfall mannaflans sem
væri með grunnskólapróf eða jafnvel ennþá
minni menntun væri hæst á Íslandi, eða
35%, og það yki enn á vandann. Fjárskortur
leiddi til lágra launa en við nýtingu fjármagns
væri við lýði of mikil miðstýring.
„Tekjur tónlistaskólanna á Íslandi eru
í dag tvíþættar, þ.e. framlög frá ríki og
sveitarfélögum og síðan einkaframlög. Há-
skólarnir hérlendis hafa farið inn á sömu
braut og þá vaknar sú spurning hvort fram-
haldsskólarnir geti farið sömu leið, hvar á að
draga mörkin?“
Markaðsbúskapur í menntamálum?
„Hvernig skilar kenna mestum árangri?
Er það með þvi að sami kennarinn kenni
börnunum allar greinar, er það með því að
vera með sérhæfða kennara eða að bekkur
flyti sig milli kennarastofa efir því hvaða fag
skal nema í hverjum tíma? Af hverju á ekki
að leyfa skólum að keppa innbyrðis? Myndi
valfrelsi bitna á jöfnuði? Hví skyldi valddreifing
og valfrelsi reynast síður í skólunum en á
öðrum sviðum? Myndu skólagjöld bitna á
menntun? Er ástæða lítillar menntunar of
lítið framboð eða of lítil eftirspurn? Þessum
spurningum er gott að velta fyrir sér, og ekki
síst í kennarastéttum.
Menntun borgar sig því hún eykur mann-
auð og hagvöxt. Hagur einstaklinga og
þjóða ræðst að miklu leiti af mannauði
og félagsauði, ekki náttúruauði, þó margir
álíti svo. Afskipti almannavaldsins mega
ekki standa í vegi fyrir markaðsbúskap í
menntamálum,“ sagði Þorvaldur Gylfason
prófessor.
Glærur frá Þorvaldi eru á www.ki.is
Geir A. Guðsteinsson
Með meiri einkarekstri kæmi
meiri fjölbreytni í framboð til
menntunar