Forspil - 01.11.1958, Blaðsíða 2

FORSPIL
Ritstjórn:
ARI JÓSEFSSON . JÓHANN HJÁLMARSSON
ÞÓRA ELFA BJÖRNSSON
Á byrgðarmaður:
DAGUR SIGURÐARSON
Blaðið kemur út mánaðarlega og kostar 5 krónur.
PRENTSMIÐJAN HÓLAR II-F
_________________________________________________________)
Forspil — málgagn yngstu kynslóðar listamanna og
áhugamanna um listir. Blað sem mun túlka sjónarmið
hennar og koma á framfæri því bezta sem hún hefur að
bjóða.
Aðaláherzla verður lögð á allskonar gagnrýni — gagn-
rýni um bækur, myndlist, leiklist og tónlist svo og önn-
ur menningarmál.
Undirritaðir sem allir eru um og yfir tvítugt eru út-
gefendur blaðsins.
Jóhann Hjálmarsson Ari Jósefsson
Þóra Elfa Björnsson Atli Heimir Sveinsson
Dagur Sigurðarson Úlfur Hjörvar
Þorsteinn Jónsson frá Hamri
beinastór, kyrkíngsleg í vexti.
Kálfarnir voru helbláir af kulda.
Hún var jarphærð og þunnhærð,
stuttklippt. Hún var ómáluð í
andliti, föl á vángann og ívið
skakkmynnt. Hún sýndist mjög
lítil þarsem hún sat í úðanum og
skalf.
Þegar ég kom nær, hrökk hún
við og leit beint framaní mig
stórum grábláum augum. Ég
nam staðar og horfði á móti.
Hún leit undan, einsog hún væri
óvön því, að sér væri gaumur gef-
inn.
Hvað var svona stúlka að
gaufast úti í almenníngsgarði eft-
ir miðnætti, regnkápulaus í rign-
íngu?
— Gott kvöld, sagði ég og
glotti svo gleitt sem ég gat.
Hún heingdi haus.
— Gott kvöld, sagði hún loks,
lágt. Á mæli hennar heyrðist, að
hún var kvefuð.
Ég spurði, hví hún húkti hér
í kuldanum. Ég fékk ekkert svar.
Það datt hvorki af henni né
draup. Ég sagði, að hún mætti
vara sig á því, þareð hún væri
kvefuð. Þá sagði hún, einsog við
sjálfa sig:
— Mér leiðist.
— Afhverju?
— Mig lángar heim.
— Hvert heim?
Þá sprakk stíflan. Ánþessað
líta upp, lét hún dæluna gánga
viðstöðulaust. Ég hallaði undir
flatt og hlýddi á, setti upp mæðu-
svip.
Það kom á daginn, að hana
lángaði ekki heim, heldur þáng-
að heim sem hún hafði einusinni
átt lieima, en nú var það heima
ekki til lengur og ýrði aldrei
framar hennar heima. Hún átti
hvergi heima, hafði bara her-
bergi á leigu í borg sem hún
þekkti ekki og skildi ekki.
Hún var fædd og uppalin í
litlu sjávarplássi, elzt af fimm
systkinum, átti fjóra ýngri bræð-
ur. Foreldrarnir höfðu tekið sig
til og dáið um sumarið. Bræðr-
unum hafði verið komið fyrir hjá
ættíngjum. Einginn skipti sér af
henni. Hún var orðin átján ára
og gat séð fyrir sér sjálf. Það
duttu sosum ekki af henni gull-
hríngarnir við það.
í aungum sínum hafði hún
siglt burt, til borgarinnar með
ljósadýrðina og bílana óteljandi.
Hún var búin að dvelja þrjár
vikur í bænum. Hún vorkenndi
sjálfri sér ekki og var ekki reið
neinum. Hún var ríngluð og
leið, haldin vonlausri heim-
þrá.
Alltíeinu þagnaði hún og leit
hikandi á mig, feimin við orð
sín. Hún hafði ekki talað um
sjálfa sig leingi.
Ég tyllti mér hjá henni. Hún
flutti sig um set, skalf hálfu
meira. Hún hafði fundið vínþef
af mér.
— Hvað svo? spurði ég: Eftir-
að þú komst í bæinn?
Hún afgreiddi í búðarholu,
skúraði gólfið og tók til eftir lok-
un. Hún var vön vinnu. Tíminn
leið fljótar þegar hún hafði eitt-
hvað milli handanna. Kvöldin
voru erfiðari. Og á nóttunni var
oft lítið um svefn.
— Komdu; sagði ég.
— Hvert?
— Heimtil mín.
— Til hvers?
— Mig lángar að mála þig. Ég
er listamaður.
— Listamenn eru ræflar og
auðnuleysingjar. Það segir pabbi.
Það segja allir.
— Þú ert falleg.
— Lýgi. Þú ert fullur.
— Hvað gerir það til?
— Mér er illa við fulla kalla.
— Er ég fullur kall?
“ Já-
— Viltu heldur húka hér og
verða innkulsa?
Ég reisti liana á fætur og tók
utanum herðarnar á henni. Hún
ætlaði ekki með mér en ætlaði
þó. Fyrsta spölinn dró ég hana
liálfpartinn. Svo var allt í lagi.
Við geingum rösklega heimá-
leið. Kálfar hennar fengu smám-
saman eðlilegan lit, en hrollur-
inn fór ekki úr henni.
— Hvað heitirðu?
— Sigríður, Sigga.
— Ég heiti Pétur.
Götuljósin glömpuðu einsog
maurildi í slitnu malbikinu.
Herbergið mitt var hlýlegt og
heimilislegt þetta haust. Það var
mótað af persónuleika mínum,
tjáníng á ástríðum mínum,
eingusíður en myndirnar mínar.
Húsgögn voru fá: Rauðbrúnn
dívan með stórri tússslettu; lítið
skrifborð og tveir liarðir stólar;
djúpur hægindastóll, haltur á
einum fæti. Eplakassi kom mér
í stað bókahillu. Miðarnir á hon-
um voru eina utanaðkomandi
myndlistin í herberginu. Dökk-
brúnn fataskápur var íbúð hús-
draugsins. Um lágnættið hrikti í
skápnum.
Glugginn var stór og tandur-
hreinn, en birtan nýttist illa.
Veggirnir voru ljósbrúnir og
skítugir. Á korklögðu gólfinu
var rykteppi. Gólfpláss var mik-
ið. Mér veitti ekki af því til
gaunguferða.
Með veggjum hafði ég stillt
upp myndum, framleiðslu sum-
arsins. Þama var mynd í yfnnátt-
úrlegri stærð af þrútnu auga,
séðu í gegnum skráargat með
svarta umgerð. í auganu speglað-
ist sjálfsmynd mín. Þarna var
mynd af líki verkstjórans í ösku-
tunnunni. Litirnir voru þúngir
en sterkir. Þarna voru margar
kompósisjónir í moldbrúnu. í
byggíngavinnunni hafði ég iðu-
lega setzt niður í húsgrunninum,
kveikt mér í sígarettu og stolið
fáeinum mínútum frá atvinnu-
rekandanum. Þá hafði ég upp-
götvað fegurð íslenzkrar moldar.
Stundum voru moldarlögin mis-
þurr og mislit og mynduðu
furðulegustu form og fígúrur.
Þarna var líka meistaraverkið
mitt, mynd af stæltum miðaldra
manni í upplituðum vinnugalla.
Með samanbitnar varir og þúng-
ar brúnir hallaðist hann framá
loftbor, tröllaukið kyntákn sem
skalf milli fóta hans, skók himin
og jöi'ð, þyrlaði upp grábláum
mekki og byrgði sólina.
Þetta var mynd af syni jarðar-
innar, manninum sem reisir hús
handa okkur að búa í, leggur
vegi handa okkur að gánga á og
grefur skolpræsi handa okkur að
kukka í. Því meira sem hann
stritar, þeimmun blánkari verður
hann. Hann ber ekkert úr být-
um nema ástina. Á henni lifir
hann. í þjóðfélagi sem viður-
kennir aðeins kaupanleg verð-
mæti, tilheyrir ástin þeinr
blaunku. Ástin hættir að vera ást
þegar hún gengur kaupum og
sölum.
Þegar maðurinn við loftborinn
þekkir mátt sinn, þá er úti um
arðræníngjann.
Föðurbróðir minn er fasteigna-
sali. Eittsinn hittumst við á götu.
Honum hefur líklega ekki litizt
á útgánginn á mér, þvíað hann
bauðst til að kaupa af mér mál-
verk. Við ókum heimtil mín. Ég
sýndi honum meistaraverkið.
— Þessa mynd get ég því mið-
ur ekki keypt af þér, vinur, sagði
hann: Maður fær heilahristíng
af að horfa á hana. Fólk hættir
að heimsækja mig, ef ég heingi
hana upp í stofunni.
Hann fleygði í mig fimm-
hundruðkalli og fór, myndlaus
maður. Eftir þetta var ég enn
hreyknari af myndinni.
Nú víkur sögunni aftur að okk-
ur Siggu á haustnóttinni góðu.
— Gakktu í bæinn.
Ég ýtti henni á undan mér
inní herbergið, kveikti. Hún var
einsog lamb leitt til slátrunar.
Myndin af prinsessunni stóð á
stól á miðju gólfi. Vegna sálu-
hjálpar minnar fleygði ég henni
útí horn. Þvínæst sneri ég mynd-
inni af líki verkstjórans til veggj-
ar tilþessað hrella ekki stúlkuna.
Sigga tók hendur úr vösum.
Þær voru rauðar og veðurbarðar,
þó fíngerðar. Fíngurnir voru
lángir og sterklegir.
— Á ég að fara úr kápunni?
stamaði hún.
— Nei. Þá get ég aldrei málað
þig í henni. Fáðu þér sæti.
Hún settist í hægindastólinn.
2 FORSPIL