Forspil - 01.11.1958, Blaðsíða 5

nóg uni eins og í Borgarljósum,
maður verður syfjaður á að lesa
slík ljóð.
En skáldið getur líka breytt í
eilífa gleði mynd hennar sem
liann þráði, það gerist með hjálp
tónlistarinnar, þegar mennirnir
koma til að hlusta á hina fögru
tóna:
,v.. og hann mun unna trésins unga sprota
og blómsins unga stöngli og hann mun
fagna
á hverju vori að eiga þessa tóna
og mega hlusta þó að hún sé fjarri
sem eitt sinn kvaddi hjarta hans til sorgar.
Jón Óskar vill eins og Eluard:
segja allt, Ég vildi geta sagt þér
allt, segir hann í ljóðinu Hugsun
og orð. Þótt honum hafi ekki tek-
ist það fremur en öðrum, hefur
hann þó bent okkur á margt sem
vert er að gefa gaum.
Bókin er til fyrirmyndar að
öllu útliti. Það er Kristjáni Dav-
íðssyni, hinum snjalla listmálara
að þakka. (Hér er átt við tölusett
eintök prentuð á karton, en ekki
ruddaútgáfu þá sem er til sölu
í bókabúðum).
Jóhann Hjálmarsson.
Jóhann Hjálmarsson:
Undarlegir iiskar.
Heimskringla, Reykjavík 1958.
Höfundur þessarar bókar er mað-
ur ungur að árum, aðeins 19 ára.
Hann er þó ekki nýsveinn í hópi
rithöfunda, því árið 1956 gaf
hann út ljóðabókina „Aungull í
tímann“, og vakti hún mikla at-
hygli bókmenntamanna og'þótti
gefa góðarvonir. Þessvegna er það
ekki nema sjálfsagt að menn bindi
miklar vonir við þennan unga
mann, vænti. frá honum nokk-
urra tíðinda. Það vakti því ekki
litla forvitni þegar fréttist að
komin væri ný bók eftir Jóhann.
Nefnist sú bók „Undarlegir fisk-
ar“ og skulum við líta á hana
svolítið nánar.
Bókinni er skipt í 4 kafla. Sá
fyrsti heitir „Milli vonar og
ótta“, og er hann lengstur kafl-
anna. Fyrsta ljóðið í fyrsta kafl-
anum nefnist „Við sem höfum
fæðst méð ofurlitla von“. Þetta
er lítið ljóð um stórt efni: von
mannanna, von heimsins, og von-
ina sér skáldið í auga saklauss
barnsins. „og á hverju kvöldi gef-
ur það mönnunum sem óttinn
kvelur / ofurlítinn hluta af sinni
ofurlitlu von“. Allgott ljóð.
Næsta ljóð fjallar um „gagnsæ
fjöll“ og „ótrúlega græna sól sem
réttir stundum hendur sínar er
bera rauð strá útum glugga him-
insins.“ Þetta er undur heimsins.
En sá, sem flýtir sér, hann missir
sjónar á undrinu, skynjar ekki
fegurð heimsins. Þetta ljóð er
ekki eins vel gert og næsta ljóð á
undan, bygging þess ekki nógu
sannfærandi. Það er einhver ó-
líkindabragur á gagnsæum fjöll-
um og grænni sól. Auk þess eru
lýsingarorð þessa Ijóðs fullmörg,
einkum þar sem skáldið veldur
þeim ekki alltaf, og gætir þess
raunar víða í bókinni. Þetta ljóð
um undrið er að mínu viti mis-
heppnað. En öðru máli gegnir
með næsta ljóð „Úngur er þytur-
inn“. Þar mætir okkur sá Jóhann
er kastaði Aungli í tímann forð-
um. Þetta ljóð ber flest beztu
einkenni þeirrar bókar. Einfalt,
sterkt og upprunalegt ljóð ungs
manns.
Blaðsíða 13 er helguð erótík-
inni. Ekki er hægt að segja að
yrkisefnið sé nýtt eða frumlegt,
en þokkalega er haldið á efninu,
og ber ljóðið persónulegan svip
skáldsins.
Ljóðið á bls. 14 fjallar um þau
sem fundu að lokum veg sinn að
bendingu lítils fugls, og jrautt
norðurljós fylgdi þeim á leið.
Ljóðið verkar á mig eins og til-
raun til að jkapa málverk með
orðum, sú tilraun liefur að mínu
viti ekki tekizt, enda verkið mjög
vandasamt. Nokkra galla má og
finna á byggingu ljóðsins t. d.
„og manstu eftir vatninu er
skírði okkur . . .“ Hvers vegna
og? Við höfum ekki verið beðnir
að muna eftir neinu áður í þessu
ljóði, en aftur á móti „og gol-
unni hlýju sem við hurfum í . . .“
Þar var nefnilega búið að biðja
okkur áður að muna eftir vatn-
inu. Þá er uppsetning hæpin, en
hún virðist gerð fyrst og fremst
fyrir augað. „í þessum húsum
eigum við heima“ er á bls. 15.
Þetta ljóð finnst mér aðeins ó-
fullgerð skissa, sem höfundurinn
hefði getað unnið betur, úr því
hann vildi hafa þetta með. Sam-
líkingar ljóðsins hafa verið nokk-
uð ræddar á öðrum vettvangi og
skal ekki farið nánar út í það
hér.
Næst kemur ljóðið „Grænn
himinn". Það er byggt að miklu
leyti á litarlýsingarorðum, og
tekst Jóhanni þarna allvel upp.
Ljóðið er vel byggt, hugsun þess
skýr og heildaráhrif þess eftir-
minnileg. Þetta er eitt bezta „lit-
arljóð“ Jóhanns.
„Guð þagnarinnar" er geymd-
ur á bls. 18. Þessi guð er í ljóð-
inu beðinn að gefa svörtum stein-
um fjörunnar rauðanlitblóðsins.
En ljóðið er of máttvana, stein-
arnir opnast ekki. Næsta ljóð
byrjar svo: „Og hugsaði um nótt-
ina er kæmi að / lokum öðruvísi
en aðrar nætur: hin/síðastanótt“.
Einhvernveginn finnst mér þessi
orðaskipun svolítið klúðursleg.
Ég held betra hefði verið að segja
t. d.: „Og hugsaði um hina síð-
ustu nótt / er kæmi að lokum
öðruvísi en aðrar nætur“. Þetta
má kannski kalla smekksatriði,
en mér finnst ljóðið í heild mis-
heppnað. Það býr ekki yfir nógu
magnaðri stemningu né nógu eft-
irminnilegri mynd. Smáljóðin á
bls. 21, 22 og 23 eiga að mínu
viti lítið erindi á prent, svona út
af fyrir sig. Þetta eru að vísu ó-
sköp hugguleg smáljóð en ekkert
meira. Af þeim finnst mér Ijóðið
á bls. 22 bezt, þar vottar aðeins
fyrir kaldhæðni í lokin, hlut sem
er sjaldgæfur hjá þessu skáldi. Á
bls. 24 er ljóðið „Sólþyrstar
fálmandi hendur“.. Ljóð þetta er
Jóhann Hjálmarsson
byggt upp á sérkennilegan hátt
og verkar næstum einsog for-
skrift í ljóðagerð. Ég birti ljóðið
liér í heild, sem sýnishorn af
vinnubrögðum skáldsins.
Sólþyrstar fálmandi hendur
föl andlit
í fallinni borg
ljósið dáið í djúpið
dökkur himinn
börn með ótta í augum
Og við sem héldum að dagurinn væri risinn
Aðeins
sólþyrstar fálmandi hendur
og föl andlit
í fallinni borg
ljósið dáið í djúpið
dökkur himinn
og börn með ótta í augum
Ó við sem héldum að dagurinn væri risinn
Ljóðið á bls. 26 heitir „Þeir
börðust". Það fjallar um þá sem
börðust þar til himinninn brann
„og af dánum vörum þeirra
las auðnin / við sigruðum / við
sigruðum".
Á bls. 27 hefst ljóðið „Menn í
gulum sjóstökkum", sérkennilegt
og frumlegt að hugsun og bygg-
ingu, eitt bezta ljóð bókarinnar.
„Dagurinn líður“ er prentað á
bls. 30, — lítil stemning úr fjör-
unni.
Á bls. 31 kemur svo ljóðið um
hina föllnu. Þar hefur ótti gripið
skáldið og það fyllist ógurlegum
grun. Þytur horfinna kynslóða,
sem ber með sér hverfulleikann,
er runninn upp fyrir skáldinu í
alvöru. Það skynjar örlög sín og
örlög allra manna. Hið eina sem
mætti fetta fingur út í, er „þessi
svarti steinn götunnar“. Af
hverju pessi svarti steinn? Og svo
er steinn götunnar kannski hæp-
ið tákn í þessu tilfelli, jafnvel
svartur. Samt sem áður er þetta
magnað Ijóð og eitt hið bezta sem
Jóhann hefur gert. Sama verður
tæplega sagt um næsta Ijóð, „Ein-
hver sem ber hníf í höndum“ og
þó leynir það á sér.
Þá hefst 2. kafli. „Eins og ljós-
ið“ nefnist liann og geymir fjög-
ur ljóð. Einsogfyrstikaflinnhefst
þessi einnig á I jóði um vonina og
enn á skáldið sér von, þrátt fyrir
allt. Svo koma „Undarlegir fisk-
ar“ á bls. 38. Fyrri hlutinn er í
stíl „litarljóðanna“, en síðari
hlutinn nokkuð af öðrum toga
og sýnu betri, en sambandið
milli fyrri og síðari hluta er
nokkuð losaralegt.
Næsta ljóð, „Nafnlaust gras“
á bls. 39 er öllu betra, smáger
stemning að vísu en heilsteypt.
„Grá hús“ er á bls. 40. Það fjall-
ar um „grá hús“ og „rauða sól“..
„En sterkari öllu/kemur ástin á
fund okkar/og gefur okkur ljóð-
ið sem aldrei deyr“. Ljóðið er
allvel byggt og hugsunin skýr.
Þá hefst næstsíðasti kaflinn:
„Af því að sorgin kom og mun
koma“ og geymir tvö ljóð. Hið
fyrra nefnist „Af því að ég elska
þig og þú elskar mig“. Þetta er
vel gert ljóð. Hugsunin er skýr
og byggingin næsta einföld, en
þó allsterk. Heimur þess mann-
legur og ber vott um þroskaðan
höfund. Þannig yrkja aðeins þeir
sem eru lifandi. Ekki er þó laust
við að litirnir hlaupi með skáld-
ið í gönur í þessu ljóði, einkum
græni liturinn.
„Ef bára fellur að strönd“
nefnist hitt Ijóðið í þessum kafla.
Upphaf þessa ljóðs og niðurlag
eru fyrst og fremst litarstemning-
ar sem skemma heildarblæ Ijóðs-
ins.- Miðhlutinn er langbeztur,
en hann einn megnar ekki að
lyfta ljóðinu. Ég held að þetta
ljóð hefði höfundur getað unnið
betur.
Þá er komið að síðasta kafla
bókarinnar: „Tvö hús á jörðu“
og þar sýnir Jóhann okkur fyrst
hvað í hann er spunnið og hvers
við megum krefjast af honum.
Þótt bókin flytti ekki fleiri ljóð
en þetta eitt, væri hún samt góð
bók, og þótt Jóhann sendi ekki
annað frá sér um ævina en þetta
eina ljóð, væri hann samt skáld.
Þetta ljóð er afrek hjá ekki eldra
forspil 5