Víkurfréttir - 20.03.1997, Blaðsíða 11

1
OUiJ'ur Oddur Jóussou sóhnarprestur Keflavíhurhirhju:
Sjálfsmat eða sjáKsímynd
heldur einhverju þar á milli.
Þegar að því kemur að við
veljum ævislarf getur það skipl
miklu máli hvemig sambandi við
foreldra og systkini var farið og
hvaða áhrif umhverfið hafði á
okkur. Okkur er gefið frelsi, en
ábyrgðin er
okkar og brýnt
að við lærum að
nota frelsið á rét-
tan hátt.
Út frá sjónarmiði
laganna ertu
lögvemdaður ein-
staklingur, einstak-
lingur sem þarf
stundum að sýna
fram á hver hann sé
með því að framvísa
nafnskírteini,
sjúkrasamlagsskír-
teini, vegabréfi eða
ökuskírteini. Ef við
brjótum lög þá
svömm við til saka.
Allt frá fæðingu hefur
þú átt þín réttindi. Þú
hefur t.d. átt rétt til að eiga eitt-
hvað og jafnvel fyrir fæðingu
hafðir þú rétt á að erfa foreldra
þína. Síðan verða menn sjálfráða
og ijárráða. Þá geta menn gert
viðskiptasamning og kosið um
menn og málefni í stjómmálum.
Lögin segja einnig að við höfum
rétt til að þroska persónuieikann
með því að tjá okkur. Við búum
sem betur fer við tjáningarfrelsi.
Spumingin um hver við emm
hefur þannig sína lagalegu hlið.
Við höfum okkar réttindi og
skyldur.
Hvað samfélaginu viðkemur þá
ölumst við upp í ákveðnu
umhverfi, sem mótast af störfum
foreldra. Þetta umhverti getur
haft áhrif á sjónarmið þín og
menntun. Við mótumst í skóla
og af þeirri menningu sem við
emm alin upp við. Þú lærir smátt
og smátt að gegna ýmsum
hlutverkum við ólíkar aðstæður.
Þú ert hluti þess félagahóps sem
þú umgegnst, hvort sem það er í
íþróttum eða einhverju öðru. A
unglingsámnum hafa slíkir hópar
mikil áhrif á okkur. I stutt máli
sagt emm við fædd á ákveðnum
stað og tíma. Örlög okkar em
samofin örlögum þjóðar okkar.
Það tímabil, sem við lifum á,
höfum við ekki sjálf valið.
Tíðarandinn hefur veruleg áhrif á
okkur öll. Við erum öll, ungir
sem aldnir, böm okkar tíma. Saga
heimsins á þannig þátt í að móta
örlög okkar t.d. hvemig tekst til í
sambandi við Evrópusambandið
og málefni heimsins.
En við getum einnig skoðað líftð
út frá trúarlegu sjónarhomi. Á
heimili þínu hetur þú alist upp
við ákveðið trúar- og lífsviðhorf.
Þú tilheyrir ákveðinni kirkju,
varst borinn til skímar og ert
kallaður til fylgdar við Jesú Krist.
Allt mótar þetta trúar- og
lífsviðhorf þitt og
þá ákvörðun að
feimast og
staðfesta
skímarheitið. Við
mótumst af gild-
ismati foreldra
okkar og
væntingum
þeina.
Nýlokið er í
Keflavíkur-
kirkju fræðs-
luátaki sem við
kölluðum sam-
ræðu um sjálf-
símyndina.
Við noluðum
sjálfsímynd-
ina sem lykil-
hugtak að
samræðu um fíkniefni, sjálfsvfg
og samkynhneigð.
Fíkniefnavandinn.
Hvað er að gerast varðandi
fíkniefnavandann? Hvað böm og
unglinga varðar hefst vandamálið
oft þegar foreldrar og uppalendur
veita þeim ekki næga umhyggju
og kærleika, en ætla sér að bæta
það upp með því að gefa þeim æ
fleiri hluti. Böm og unglingar
lenda þá í vandræðum með
sjálfsímyndina, læra livorki að
meta einfaldan lífsstíl né njóta sín
í kærleiksríkum samskiptum við
aðra og eftir því sem árin færast
yfir eykst þörtin fyrir æ sterkari
áreiti til þess eins að geta skemmt
sér. Unglingar sjá stundum átrún-
aðargoð sín í annarlegu vímu-
ástandi og vilja gjaman reyna hið
sama.
Það er brýn þörf á réttri fræðslu
og upplýsingum sem næðu til
þjóðfélagsins alls, einkum
skólafólks og um leið áhættu-
hópsins, sem er á tnörkum þess
að ánetjast. Jafningjafræðslan er
til fyrirmyndar í þessum efnum.
Eitt sinn var sýndur sjónvarps-
þáttur í Ríkissjónvarpinu, sem
bar heitið: „Hvað er að gerast
meðan við bíðum?“ Þar vom
nokkrar ástæður nefndar hvers
vegna unglingarfara að fikta við
vímugjafa: Löngunin til þess að
komast í vímu, leiði, unglingarnir
vilja vera eins og Itinir, þeir finna
til námsleiða og tilgangsleysis,
fjarlægjast foreldrana og fá
ekkert að starfa. Einnig kom fram
áhugaleysi þeirra varðandi
æskulýðsstarf og margir unglin-
gar gera sér hreint og beint ekki
grein fyrir hættunni. Þeim
unglingum, sent spurðir voru,
fannst eðlilegt að félagamir prófi
það sem er á boðstólnum. Það
viðhorf getur haft afdrifaríkar
afleiðingar og best að tefla ekki á
tvær hættur í þeim efnum. En
unglingar eiga auðvelt með að ná
í vín og fíkniefni. Nýlega var
leyst upp samkvæmi í Keflavík
þar sem unglingar innan við
fermingu voru að reykja maríua-
na. Vín er einnig hafl um hönd í
æ yngri aldurshópum. Það er því
brýnt að byrgja brunninn sé þess
tiokkur kostur.
Æskan er gjörvileg og stór hluti
hennar fær útrás í íþróttum. heil-
brigðum félagsskap og útivist.
Það nægir að benda á körfu-
boltalið Keflavíkur í kvenna- og
karlaflokki setn gott dæmi í
þeim efnum. En virðing fyrir
þjáðum bræðmm og systrum
krefst þess að við höfðum til
samvisku þeirra og ábyrgðar og
komunt þeim til hjálpar sern
hjálpar em þurfi. áður en það er
um seinan.
Sjálfsvíg og sjálfsvígstilraunir
Ymsir hafa leitt hugann að því
hvers vegna sjálfsímynd fólks
borgast svo mjög að það sviptir
sig lífi. Það er nauðsynlegt og
óhjákvæmilegt fyrir samfélagið
að leita rökréttra svara \ ið þeirri
spumingu og jafnvel þótt það
geti valdið sársauka. Ef litið er á
einstök tilvik þá em svörin eins
mörg og \ iðkomandi einstaklin-
gar. Hver þeinra á sína sögu og að
baki sjálfsvígi geta legið margar
samorkandi ástæður, fremuren
einhverein. Bilið rnilli h'fs og
dauða er afar mjótt og sjálfsvígið
er oft ekki skipulagt. Þetta á ekki
síst við urn ungt fólk sem reynir
að svipta sig h'fi. Sálrænir
erfiðleikar geta átt hlut að máli.
Það er oft á leiðinni niður í þung-
lyndi eða upp úrþvíað menn
svipta sig lífi. Mikið andlegt og
líkamlegt álag getur haft áhrif á
vissa áhættuhópa og neysla
vímugjafa.
Ef við spyrjum hvers vegna
margir karlar á aldrinum 15-24
ára hafa svipt sig lífi hér á landi
og sjávarplássin hafa verið nefnd
sérstaklega í því sambandi, þá
gæti svarið að hluta til verið fól-
gið í því að tilveran sé um margt
harðari nú en áður. Mönnum
finnst ýmislegt óyfirstíganlegt og
kunna ekki að taka mótlæti.
Sumir ganga jafnvel út frá því að
lífið eigi að vera auðvelt. en svo
er ekki. Það er afar brýnt að
kenna ungu fólki að móta sjálf-
símynd sína á heilsteyptan hátt
og út frá raunsæju mati á lífinu.
Aukin menntun og velferð virðist
ekki draga úr sjálfsvígstfðninni.
450 Islendingar gera tilraun til að
svipta sig lífi á ári og þeim
tengist stór hópur fólks sem er í
sámm. Segja má að sjálfsvíg
tengist bæði vandamálum ein-
staklinga og samfélagsins og því
lausari sem samfélagsböndin eru
þeim mun lleiri svipta sig lífi.
Maðurinn er félagsvera og við
höfum öll þörf fyrir reglur og
viðmiðanir samfélagsins til þess
að styðja okkur við og skapa
trausta untgjörð um líf okkar.
Jafnframt höfum við þörf fyrir að
vera við sjálf. Ef ójafnvægi ska-
past milli einstaklings og sam-
télags aukast líkurnar á
sjálfsvígum. Ójafnvægið getur
skapast af því að samfélagiö
verður veikara og glatar hæfni
sinni að viðhalda þeim reglum og
viðmiðunum, sem eru forsenda
þess að menn geti fundið sig
örugga.
Innanmein nútímasamfélagsins
er annars vegar ofur áhersla á
einstaklinginn og liins vegar sú
staðreynd að trúarleg og siðferði-
leg gildi eru á undanhaldi.
Þjóðfélagsþróunin er ör og hefur
umtumað öllum viðmiðunum án
þess að nýjar hafi komið í
staðinn. Áherslan hvílirekki
lengur á okkur, samféíaginu,
heldur einstaklingnum. Sjálfið er
orðið að miðpunkti heimsins og
það sem hendir aðra er ekki
áhugavert, ef það snertir mann
ekki persónulega.
Einstaklingurinn treystir því
alfarið á sjálfan sig og getur
bugast af eigin vandamálum og
raunum.Við verðum að reyna að
hjálpa þeim sem finnast allir
bjargir bannaðar og vinna að
hinu góða samfélagi. Það var
markmiðið með fræðsluátakinu.
Það verður að segjast eins og er,
að enginn vill svipta sig lífi eða
að deyja yfirleitt, svo lengi sem
það er von um kærleika.
Samkynhiteigð
Samkynhneigð er viðkvæmt
málefni af ýmsum ástæðum.
Samkynhneigðu fólki finnst oft
að það fái ósanngjama meðferð í
samféiagi og menningu og það
ekki að ástæðulausu, eins og
skýrslur um málefni
samkynhneigðra gefa glöggt til
kynna. Þeirsem fyrirlíta og jafn-
vel ofsækja samkynhneigða eru
oft haldnir fælni eða homofóbíu,
ótta við samkynhneigð. Þess eru
einnig dæmi að menn ofsæki það
í öðntm sem þeir afneita í sjálfum
sér. I öðrum tilvikum eru
samkynhneigðir fómarlömb
menningarlegra fordóma. Talið er
að um 5% karla og kvenna á
Vesturlöndum séu samkynhneigt
fólk, en tölur sem stjómskipaða
nefndin um málefni
samkynhneigðra gefur upp hvað
Island varðar, eru enn lægri, eða
3.6% karla og 2.6% kvenna.
Viðbrögðin eiga ekki vera úr takt
við raunveruleikann. Hér er um
minnihlutahóp að ræða sem man-
nréttindi hafa verið brotin á. Með
umfjölluninni um samkynhneigð
eruni við ekki að reka áróður
fyrir samkynhneigð heldur kalla
eftir því að mannréttindi séu vin
og auka skilning á margbreytilei-
ka mannlífsins.
Það er aðeins á síðustu árum sem
kirkjunnar menn (konur og karl-
ar) hafa sýnt kristilega umhyggju
og kærleika í garð
samkynhneigðra.
Samkynhneigðu fólki hefur oft
verið hafnað af eigin fjölskyld-
um, surnir kiistnir menn hafa sagt
það syndara vegna kynhneigðar
sinnar, sumir læknar að það sé
sjúkt og lögin hafa jafnvel gefið í
skyn eitthvað glæpsamlegt. Á
fundum hafa menn leitað að
„sönnunartextum” í ritningunni
til jtess að dæma það eftir,
karpað um hvort kynhneigð jxtss
eigi rétt á sér og jafnvel dregið í
efa Iwort samkynhneigðir eigi
rétt á að sitja á kirkjubekknum
eða starfa fyrir kirkjuna.
Stórhluti vtmdans I satnbandi
við samkynhneigð er fólginn í
fælni og samfélagslegri kúgun. Á
|)ann hátt er samkynhneigð
vandamál gagnkynhneigðra, rétt
eins og „blökkumannavandinn”
er vandi kynþáltamisréttis hvítra
nianna og „kvennavandamálið"
er vandi kynjamisréttis karla.
Samkynhneigð er hvorki synd né
sjúkdómur. Guð hefur tekið
okkur öll í sátt í Jesú Kristi, eins
og við erum. Annað er blátt
áfram afbökun á fagnaðarerind-
inu.
Jestís Kristur kallar okkur til
ábyrgðar um lífið, en liann vill
ekki að við höfttm
áhyggjur.”Verið ekki áhyggjufull
um líf yðar”, segirhann.
Meðtakið þá staðreynd að þið
eruð tekin í sátt.
Hið kristna svar við spuming-
unni: Hver er ég?, hljóðar á ftessa
leið: „Þú ert sköpun Guðs, ein-
staklingur sem Guð elskar". Þú
verður fyrst þú sjálfur/þú sjálf
þegar þú mætir Guði í Jesú
Kristi, sem tekur joér eins og þú
ert. Þú verður í sannleika þú sjálf-
ur/joú sjálf, jtegar þú mætir kær-
leika Guðs og gefur öðrum af
þeim kærleika.
Ólafiir Oddurjónsson
____________________________I
Víkurfréttir
11