Norðurslóð - 13.12.1983, Qupperneq 5

Þættir úr Svarfdælasögu III
Árni Hjartarson tók saman
Sigrún Eldjárn gerði myndirnar
Tók annar í hár henni, en annar hafði svipu í hendi.
Yngveldur fagurkinn Ásgeirs-
dóttir frá Brekku var kona fríð
sýnum, greind og stórlynd en
samt mun engin kona í saman-
lögðum íslendingasögunum hafa
mátt þola hvílíkt harðræði sem
hún. Sem betur fer mun saga
hennar ekki vera almennt dæmi
um kvennakúgun í Svarfaðardal.
Yngveldur varð nauðug viljug
leiksoppur í smásmugilegri valda-
streitt karlanna í dalnum.
Ljótójfur goði gerði hana unga að
fryllu sinni, berserkurinn og
illmennið Klaufi rændi henni svo
og kvæntist sárnauðugri, síðar
var hún gift Skíða þræli Ljót-
ólfs, manni langt fyrir neðan
hennar virðingu en þyngstur varð
henni þó i skauti Karl ungi, eða
hinn ómálgi, sonur Karls rauða.
Karl vó syni hennar þrjá og
kallaði föðurhefndir, þótt þeir
hefðu hvergi komið nærri vígi
Karls rauða, heldur var það
Ljótólfur sem þar stóð að baki. en
Yngveldar var enn óbugað þrátt
fyrir sonarmissinn og þótt Skíði
væri flúinn til Irlands. Karl var þá
ekki stærri í sniðum en svo, að
hann sættist við erfðafjandmann
sinn Ljótólf goða til að geta snúið
sér alfarið að persónulegu stríði
sínu gegn konunni.
Karl selur Yngveldi
Þá reið Karl vestur til Skaga-
fjarðar og keypti skip i Kolbeins-
árósi að þeim manni, er Bárður
hét, og gerði félag við Bárð og
réðst til skips, þegar hann var
búinn. Hann lét fara með sér
Yngveldi fagurkinn, og gerði
hann það til skapraunar við
hana, en eigi fyrir ræktar sakir.
Þeir halda til Danmerkur og
koma þar síð um haustið. Og er
þeir hafa skamma stund þar
verið, koma tveir menn af landi
ofan, miklir og illilegir, og er
þeir koma í kaupstefnu, spurðu
þeir, hvort nokkur maður hefði
ambátt að selja þeim.
Karl spurði, hvað þeir mundu
við gefa.
„Það, sem vill,“ segja þeir.
Karl sagði: „A ég ambátt, og
mun ykkur dýr þykja, og eigi
veit ég, hvort þið getið þjáð
hana, því að hún er óvön
verknaði.“
Þeir segjast mundu það
ábyrgjast, - „og met þú hana,“
sögðu þeir.
Karl sagði: „Hún skal vera
fyrir þrjú hundruð silfurs."
„Þess þyrfti," sögðu þeir, „að
hún ynni mikið og vel, svo dýr
sem hún er, og viljum við sjá
hana.“
Kárl gengur á skip út og
bregður sverði og spyr Yngvildi,
hvort fullt væri skarð í vör
Skíða. Hún sagði það aldrei
jafnfagurt verið hafa sem nú.
„Þá skaltu ganga á land með
mér,“ sagði hann og tók í hönd
henni og leiðir hana og sýnir
þeim ambáttina. Þeir kváðust
enga ambátt jafnfagra séð hafa.
Þeir töldu honum nú silfrið.
Karl mælti: „Það vil ég skilja
að kaupa hana þvílíku verði, ef
mér sýnist.“
Þeir sögðu: „Ekki muntu í
raun koma um það, og er það
líkara, að vér sjáumst aldrei.“
Síðan gengu þeir á land, en
hún sperrtist við, og tók annar í
hár henni og leiddi hana, en
annar hafði svipu i hendi og
keyrði hana.
Karl kaupir Yngveldi
Síðan fer Karl í víking suður um
Evrópu, er að í tvö ár og þénar
vel. Þá heldur hann til Danmerk-
ur á ný, kaupir sér skip og tygjar
sig til íslandsferðar.
Og er hann var mjög búinn,
sér hann, hvar tveir menn ganga
og leiddu konu í millum sín; þar
kennir hann kaupnauta sína og
Yngvildi, og hékk annar trefill
fyrir, en annar á bak.
Þeir sögðu Karli: „Hér förum
við með ambátt þá, er þú seldir
okkur, og höfum við engu kaupi
verr keypt; við börðum hana
aldrei svo, að hún vilji vinna
fyrir okkur, og viljum við nú
gjarna selja þér hana aftur.“
Karl sagði: „Ég vil og nú
kaupa hana.“
Hann taldi nú jafnmikið silfur
sem þeir fengu honum. Hann
leiddi hana til skips og lét gera
henni laug og klæddi hana
góðum klæðum og gerði hana
svo sæla sem þá, er hún var
sælust. Eftir það heldur hann til
Islands og kemur skipi sínu í
Svarfaðardalsárós og færir
varnað sinn til Ufsa. Bú hans
hafði þar staðið, meðan hann
var utan. Urðu menn fegnir
mjög hans heimkomu.
Þá er hann hafði heima verið
um stund, gengur Kann til
Yngvildar og bregður sverði því,
sem hann hafði vegið með sonu
hennar, og mælti: „Hvort er
fagurt skarð í vör Skíða?“
Hún kvað það aldrei jafn-
fagurt verið hafa.
Yngveldur bugast
Nú situr Karl á búum sínum um
veturinn en um vorið tekur hann
að ókyrrast því enn gengur
Yngveldur um með reist höfuð.
Hann lætur því búa skip sitt.
En er hann var búinn, leiddi
hann Yngvildi fagurkinn til
skips með sér, og voru skaps-
munir hennar hinir sömu. Karl
hélt í haf, og gaf vel byri, og
tóku Þrándheim; var Karl þar
um veturinn. En um vorið hélt
hann til Svíþjóðar, og er hann
kom í einn kaupstað, kemur
maður af landi ofan, mikill og
illilegur, og falar ambátt, ef
nokkur væri föl.
. . . . og brennir hann til ösku.
Karl segir: „Ég hef að selja, og
mun þér dýr þykja, eða hvað
heitir þú?“
„Rauður heiti ég,“ sagði
hann, „og mettu ambáttina.“
Karl svarar: „Fyrir sex
hundruð silfurs," - og þessu
kaupa þeir.
„Þykir mér því betur,“ segir
Karl, „sem þú gerir hana
vesalli.“
Síðan gengur Rauður á land
upp með hana, en Karl fer í
kaupferðir til ýmissa landa og
var þrjá vetur í þessari iðn.
Karl var um vetur í Noregi og
fór um vorið í kaupstefnu
þangað, sem Haleyri heitir. Og
einhvern dag gengur maður af
landi ofan og leiðir eftir sér
konu svo nakta, að aldrei beið á
henni ríðandi ræksn; hún var
alblóðug öll. Karl spurði, með
hvað hann færi.
„Þetta er ambátt ill og aum,
er ég keypti hinn fyrri dag. En
þessi ambátt fer mjög að kaup-
um, og þykist sá betur hafa, er
lausa lætur, en hinn, er við
tekur, og vildi ég gjarna selja
hana.“
Karl mælti: „Hvað heitir þú?“
„Ég heiti Brynjólfur."
„Þú munt gera ambáttina
ódýra,“ sagði Karl.
Brynjólfur sagði: „Eigi nenni
ég að selja hana með afföllum,
heldur mun ég kvelja hana til
dauða.“
Karl kaupir nú ambáttina og
telur Brynjólfi sex hundruð
silfurs, en Karl leiðir hana til
skips, og var þar Yngvildur
fagurkinn. Hún lagði þá hendur
um háls Karli og grét, en það
hafði Karl aldrei áður séð, að
henni hefði nokkurs fengið,
hvað sem að henni hafði borizt.
Karl lætur gera henni laug og fá
henni góð klæði. Þágekk Karl til
tals við hana og brá sverði því, er
hann hafði vegið með sonu
hennar, og spurði, hvort fullt
væri skarð í vör Skíða. Hún
sagði það aldrei fullt mundu
verða.
Karl sagði: „Þá mun ég af
leggja héðan í frá, og svo mundi
ég gert hafa, ef þú hefðir þetta
fyrr mælt. Skal ég nú færa þig
Skíða, bónda þínum, því að ég
veit nú, hvar hann er niður
korninn."
Sögulok
Örlög Yngveldar eftir þetta eru
nokkuð á huldu en sumir segja að
hún hafi tortímt sér af óyndi.
Ljótólfur bjó að Hofi, þar til
er hann lézt, og fannst hann í
óþokkadæl nokkurri á ofan-
verðum vellinum, og stóð í
gegnum hann saxið, er gert var
úr sverði Atlanaut, er Klaufi
hafði átt og Ljótólfur fékk eftir
bardaga þeirra Karls hins rauða.
Ljótólfur var færður suður og
ofan á völlinn.
Yfirgangur Klaufa gerðist svo
mikill, að hann meiddi bæði
menn og fénað. Karli þóttu
mikil mein á um Klaufa, frænda
sinn, er hann gekk aftur. Karl
fór til haugs hans og lét grafa
hann upp; var hann þá enn
ófúinn. Hann lét gera bál mikið
á steini þeim, sem er fyrir ofan
garð að Klaufabrekku, og
brennir hann til ösku. Karl lét
gera blýstokk og koma í öskunni
og rekur á tvo járnhanka; síðan
sökkvir hann stokknum í hver
þann, sem er fyrir sunnan garð á
Klaufabrekku. Steinn sá, er
Klaufi var brenndur á, sprakk
sundur í tvo hluti, og varðaldrei
mein að honum Klaufa síðan.
Karl bjó í Uppsum yms hann
hrökklaðist út í Ólafsfjörð
undan ofríki Valla-Ljóts. Hann
settist að á Karlsstöðum og varð
ellidauður þar.
Lýkur svo þáttum um Svarf-
dæla sögu.
NORÐURSLÓÐ - 5
aldrei beið á henni ríðandi ræksn.