Norðurslóð - 17.12.1985, Side 2

NORÐURSLÓÐ
Útgefendur og ábyrgðarmenn:
Hjörtur E. Þórarins$on, Tjörn Svarfaðardal
Jóhann Antonsson, Dalvik
Afgreiðsla og innheimta.Sigríður Hafstað, Tjörn
Sími 96-61555
Ljósmyndari: fíögnvaldur Sk. Friðbjörnsson
Prentun: Prentsmiöja Björns Jónssonar
Fjölmiðlun
inu um komandi áramót verða tímamót á sviði fjölmiðlunar.
Hér er að sjálfsögðu átt við að þá fellur úr gildi einkaréttur
ríkisútvarpsins á sjónvarps- og útvarpsrekstri. Menn greinir á
um hvort þetta skref er til heilla eða ekki. Hér verður engin
afstaða tekin til þess. Hins vegar er rétt að benda á að margar
hættur eru samfara þessum nýju reglum. Það verður ekki á
færi margra að reka útvarps- eða sjónvarpsstöðvar, ekki
tæknilega heldur fjárhagslega. Auðvitað verður það spurning
hvort hlutleysis verður í raun gætt hjá þeim nýju stöðvum sem
settar verða á fót.
Fjölmiðlun er fyrirferðamikill þáttur í nútímaþjóðfélagi.
Upplýsingaþjóðfélag kalla menn það þjóðfélag sem nú
bjarmar fyrir. Sú nafngift er ekki eingöngu tengd fjölmiðlun í
núverandi mynd, heldur þekkingu og því að auðveldara
verður að ná til ýmiskonar fróðleiks en við erum vön.
Margskonar boðveitur verða til að auðvelda öflun upplýs-
inga. Nútíma fjölmiðlun virðist því vera mikilsverð tenging
viðframtíðarþjóðfélagið.
Á undanförnum árum hefur mátt merkja aukin áhrif fjöl-
miðla. Nýleg dæmi sýna svo ekki verður um villst þessi áhrif.
Umfjöllun þeirra um stöðu ákveðins fyrirtækis knúði á um
uppgjör í því máli, sem síðan hafði áhrif á traust almennings á
viðskiptabanka fyrirtækisins. Sagt hefur verið að bankinn
hafi liðið fyrir þessa umfjöllun. Sumir virðast draga þá álykt-
un að hefta beri umfjöllun um svona mál svo hagsmunir
einhverra verði ekki skaðaðir. Þótt tilraun yrði gerð til að
hindra umfjöllun fjölmiðla, má búast við að hún mistakist.
Slíkt er einfaldlega ekki í takt við þá þróun sem framundan er.
Það sem stjórnendur fyrirtækja og stofnana verða að
aðlagast er, að ákvörðunartaka nútímans verður að standast
gagnrýna skoðun fjölmiðla. Þessi staðreynd á ekki síður við
um stjórnmálastarfsemi. Baktjaldamakk og hrossakaup eru
fyrirbæri sem æ erfiðara munu eiga uppdráttar.
J.A.
Á grundinni
I jóladagbók á forsíðu er sagt
frá skemmtun í Þinghúsinu á
Grund á 3. dag jóla, sem er
afmælisdagur U.MÍ.F. Þorst-
eins Svarfaðar. Þarna verður
frumsýnd kvikmyndin „Við
tökum marsinn" - frá 1980 og
er eign kvenfélagsins Tilraun.
Ungmennafélagar nú-
verandi og fyrrverandi,sveit-
ungar heimabúandi og brott-
fluttir eru boðnir velkomnir
á samkomuna.
Hugsanlegur ágóði verður
m.a. notaður til að greiða
kostnað við gerð myndar-
innar af marsinum.
lnnilega þakka ég öllum þeim, sem sýndu mér
vinarhug með gjöfum, blómum og heillakveðjum
á 80 ára afmœli mínu 22. nóvember.
Ég óska ykkur öllum gleðilegra jóla og gœfuríks
komandi árs.
Sigurpáll Hallgrímsson
1985 H.E.Þ. heilsar upp á Eskeland á skólaflötinni.
2 -NORÐURSLÖÐ
I fótspor feðranna
í bók Snorra Sigfússonar, Ferðin
frá Brekku I. bindi, er skemmti-
leg lýsing á því, þegar þeir fóst-
bræður, hann og Þórarinn á
Tjörn sigldu til Noregs haustið
1907. Þeir höfðu fengið loforð
um pláss í Lýðháskólanum í
Voss í Hörðalandi í Noregi
næstkomandi vetur.
9. nóvember stigu þeir á land í
Björgvin og samdægurs fóru
þeir í jarnbrautarlest, Bergens-
brautinni, til bæjarins Voss, en
það var og er viðkomustaður
var reist 1902, stórt og virðulegt
timburhús nú notað til félags-
starfa og námskeiðahalds.
Við náðum tali af skólastjór-
anum Knut Seten, ungum snar-
legum manni, og sögðum honum,
hversvegna við hefðum svo
mikinn áhuga á að sjá staðinn
og skólann. „Hvenær var faðir
þinn nemandi hér?“ spyr Knútur,
og ég svara því. „Hann á að hafa
útskrifast vorið 1908 og hét
Torarinn Kristjansson.“ Þá
dregur hann fram gamlan bækl-
Þorleifur Bergsson á Hofsá, sem
bæði eru enn okkar á meðal og
lifa góðu lífi.
Okkur var sagt, að skólinn í
Voss hefði breyst mikið með
tímanum og lagað sig meir að
almennu skólakerfi Noregs, en
ennþá er hann í góðu áliti og enn
sækja þangað íslendingar yfirleitt
einhverjir á hverju ári.
Faðir minn talaði oft um það,
að sig langaði til að eiga
afturkvæmt til Noregs og
Frá 1915 skólahúsið fremst t.h.
íestarinnar á leið hennar til
Osló.
Þarna voru þeir félagar um
veturinn og útskrifuðust með
sóma um vorið 1908. Kom
Þórarinn þá heim til að aðstoða
við búskapinn á Tjörn, en
Snorri dvaldist annað ár í
Noregi. Segir frá öllu þessu í
bók Snorra.
Oft heyrði maður talað um
Voss hér á heimilinu í gamla
daga. Faðir minn talaði með
mikilli hlýju um skólann og það
fólk, sem hann kynntist þar og
oft var skólaspjaldið skoðað,
sem hékk uppi á vegg í stofunni.
Um Lars Eskeland skólastjóra
talaði faðir minn með sérstakri
virðingu, enda var hann lands-
kunnur skólafrömuður í Noregi.
Alltaf hefur mig langað til að
líta augum þennan merkilega
stað, Voss í Hörðalandi. Tæki-
færið gafst síðastliðið sumar. Þá
átti ég erindi á þessar slóðir þ.e.
til Harðangursíjarðar, og við
það tækifæri var farið í skoð-
unarferð um fjörðinn. Það er út
af fyrir sig stórkostleg lífsreynsla
og þá ekki síður að fara á bíl yfir
og í gegnum fjöllin til Voss-
héraðs.
Allt í einu blasir við breið
dalkvos með fallegu stöðuvatni.
Við vatnið liggur vænn kaup-
staður, en sveitabyggð allt um
kring. Þetta er Vossevangen,
Vossvangur, og vatnið er Vang-
sjöen, Vangssær. Handanvatns-
ins frá bænum séð blasir við
allhátt fjall nakið hið efra og
einkennilega silfurgrátt á litinn,
enda heitir það Grásíða.
Þetta var það þá, sem blasti
við sjónum þeirra föður míns og
Snorra Sigfússonar veturinn
góða 1907-8. En hvar var
skólinn?
Það reyndist ekki örðugt að
finna hann. Hann er enn á
sínum stað uppi í hlíðinni í efri
mörkum kaupstaðarins. Þarna
m.a.s. gamla skólahúsið, sem
ing, 20 ára afmælisrit Lýðhá-
skólans í Voss, útgefið 1915.
Aftast í því var skrá yfir alla
nemendur skólans til þess tíma.
„Við skulum nú sjá“ segir
skólastjóri,“ 1908, jú ekki ber á
öðru. Hér neðst á listanum yfir
þann árgang standa nöfnin
Þórarinn Kristjánsson Svarfað-
ardal fsland og Snorri Sigfússon
Svarfdal. Ég var svo aldeilis
hissa. Þama stóðu nöfnin, m.a.s.
þ-ið í Þórarinn og ð-ið í Svarf-
aðardalur og kommurnar yfir
sérhljóðunum. Svo þeir lumuðu
þá á þessum íslensku stöfum í
prentsmiðju Nikolai Olsens í
Kristianíu árið 1915. „Gjörðu
svo vel“ segir Knútur skóla-
stjóri, „þú mátt gjarnan eiga
þessa bók, þú hefur komið svo
langa leið til að sjá hana.“
Þessa bók er býsna gaman að
skoða. Það kemur í ljós að
Svarfdælingarnir voru ekki allra
fyrstir íslendinga til að sækja sér
menntun í skólann í Voss. Á
undan þeim var Guðmundur
Guðmundsson, Núpasveit Þing-
eyjarsýslu, eins og þar er skráð.
Settist í skólann þegar 1900.
Hver skyldi það hafa verið?
Haustið 1908 kom enn annar
íslendingur, Jóhann Franklín
Kristjánsson (frá Krossum á
Árskógsströnd, bróðir Kristjáns
heitins, sem andaðist í hárri elli
fyrir nokkrum árum.) Og haust-
ið 1911 komu enn tveir héðan,
annar meira að segja Svarfdæl-
ingur. Það var Gunnlaugur
Hallgrímsson á Hrappsstöðum,
hinn Árni Hallgrímsson, Úlfs-
staðakoti í Skagafirði. Og 1912
kom enn einn landinn, Klemenz
Guðmundsson úr Húnavatns-
sýslu (faðir Ævars á Dalvík).
Mörgum árum seinna, vetur-
inn 1926-27 voru hvorki fleiri né
færri en 6 íslendingar í Voss
skóla, 3 piltar og 3 stúlkur.
Þeirra á meðal voru tveir sveit-
ungar okkar Svarfdæla, Helga
Vilhjálmsdóttir á Bakka og
heimsækja gamla skólastaðinn í
Voss. En langir tímar liðu áður
en sá draumur gæti ræst. Ár og
áratugir gengu um garð og hann
lifði lífi sínu hér heima í sveit-
inni, upptekinn maður við
búskap og kennslu og margvís-
leg félagsstörf.
En að liðnum 40 árum var
stundin þó runnin upp. Hópur
íslenskra kennar fór utan til að
sækja einhvers konar ráðstefnu
norrænna barnakennara. Þetta
var sumarið 1948 eða 9. Það var
verið að tengja að nýju bönd
norrænnar samvinnu á þessu
sviði eftir umrót heimsstyrjald-
arinnar.
í þessum hópi voru þeir
Þórarinn barnakennari á Tjörn
og Snorri námsstjóri Sigfússon.
Þetta varð föður mínum
ógleymanleg ferð. Að lokinni
ráðstefnunni, sem mun hafa
verið haldin í Svíþjóð, gerðu
nokkrir íslensku kennaranna
lykkju á heimleið sína og fóru í
kynnisferð til Voss í Noregi.
Þeir áttu annað erindi, sem var
að afhenda gamla skólanum
sínum vinargjöf, málverk frá
íslandi.
Þegar við gestirnir komum
inn í hátíðasal í gamla skóla-
húsinu þar síðastliðið sumar,
sáum við á heiðursstað uppi á
vegg hanga málverk, _sem við
sáum strax að var frá íslandi.
Við bentum skólastjóra á það
og spurðum hvaðan þetta væri
komið. Hann kunni þá engin
skil á því, en sótti háan stiga og
klifraði upp að málverkinu og
las á áfestan skjöld. „Gjöf frá
íslenskum nemendum". Þetta
var málverk frá Þingvöllum eftir
Ásgrím Jónsson.
H.E.Þ.