Norðurslóð


Norðurslóð - 17.12.1985, Side 5

Norðurslóð - 17.12.1985, Side 5
Krapaflóð í Svarfaðardal 21. apríl 1919 Eftirfarandi frásögn er skráð af Gesti heitnum Vilhjálmssyni í Bakkagerði. Hann skrifaði hana niður skömmu fyrir andlát sitt á síðastliðnu ári og léði undir- rituðum til britingar ef svo vildi verkast síðar meir. HEÞ. Það hefur dregist úr hömlu fyrir mér að festa á blað frásögn af snjókrapaflóðunum, sem féllu hér í Tjarnarsókn á annan í páskum 1919. Af því að þetta er einstæður atburður, er þess vert að minn- ast hans með nokkrum orðum. Framan af dimbilvikunni setti niður mikinn snjó í logni, einkum til fjallsins en autt á milli að kalla. Neðan bæjar var svo mikil bleyta í snjónum, að þar var snjórinn órotaður og því versta færi á láglendi. Á annan í páskum var ausandi rigning og hélst það veður fram eftir degi. Nokkru eftir hádegi sáum við neðan frá Bakka, að snjóflóð hafði fallið í Svartaflagsmóum, en stansað stuttu neðar. Þá sást líka að spýja hafði fallið í Þverárhlíðinni, en stans- að fljótlega. Nokkru seinna sást að flóð hafði fallið úr Miðhaugs- gilinu og að það hafði farið heim að Bakkagerði. Þá biðum við ekki boðanna, en lögðum af stað uppeftir faðir minn, Árni Valdimarsson og ég. Ég var þá farinn að undirbúa bæjarbyggingu á gömlu bæjar- rústunum þar. Fjárhús var og er þar ofan við og allstór heystabbi að húsa- baki. Þar ofan við er allstór jarð- fastur steinn. Á honum lenti flóðið, síðan á heyinu og fjár- húsinu. Þar klofnaði það ogfór spýjan sitt hvoru megin. Krapið fór í heytóftina og hlóðst upp í tóftardyrunum, en vatnið rann niður í húsið og sumt af því þaðan út aftur. Við byrjuðum á því að ausa út úr húsinu, og því næst að moka snjónum út úr tóftinni. Þar eð við gátum átt von á fleiri flóðum, þorðum við ekki annað en að einn stæði vörð og hefði auga með ef fleiri flóð féllu. Þau létu heldur ekki lengi á sér standa, því innan skamms sáum við ilóð taka sig upp í Ytri- Lágum, og töldum við að það myndi falla á fjárhús í Syðra- Garðshorni. Þar sem við sáum tvo menn standa suður og fram á hlaðinu þar, töldum við að húsin hefðu sloppið. Við sáum líka í jaðar á flóði fyrir utan og ofan Syðra- Garðshorn, en aðalflóðið sáum við ekki. Nú gerast hlutirnir samtímis og verð ég því að segja frá, eins og mér kemur það nú í hug. Stuttu síðar sjáum við, að piltarnir í Garðshorni fara suður frá bænum og teljum við þá víst að eitthvað hafi orðið að, þó að við sæjum það ekki. Lögðum við því strax afstað og komum jafnt þeim að Miðhús- inu. Og þar gaf heldur á að líta. Þakið af húsinu með öllu horfið og tóftin veggjafull af snjó. Ofan á snjónum lá ein ær ósködduð með öllu. Við reynd- um að hafa hraðar hendur að moka krapinu út og náðum 10 ám lifandi. Ein þeirra var niður á gólfi í króarhorni með snoppuna upp með leggnum og hafði þannig náð lofti. Ein ær var niður á túni og önnur niður á engi, báðar óskaddaðar. Þannig náðust 13 ær lifandi og jafn margar dauðar, því alls voru 26 ær í húsinu. Af þeim dauðu voru hirtir skrokkarnir og gærurnar. Annað fjárhús var þar skammt frá. í því brotnuðu flestir raftar í annari krónni, en þakið hélst uppi. Krap var í heytóftinni og vatn rann í gegn um húsið. Færið milli fjárhúss og bæja var ein krapastella sem tók í klof og mitti. í Ytra-Garðshorni fór flóð á fjósið, sem var skammt ofan við bæinn. Vctur í Bakkagerði. Af því fór þakið en eftir stóðu veggir og tóftin sléttfull af snjó. Kýrnar voru niður á túni að svamla þar í krapinu með böndin um hálsinn. Voru þær allar óskaddaðar. Einn kálfur sem líka var í fjósinu var dauður. Óbökuð pottkaka sem verið var að sýra í fjósinu, hafnaði í glugghúsi á baðstofunni. Bærinn var með öllu óskemmdur. Um morguninn eða tímanlega dagsins var hestunum í Syðra- Garðshorni hleypt út til að brýnna þeim. En það var leikur í þeim svo þeir ruku út með bæjum og hurfu út fyrir Grund. Skömmu síðar var Björn Júlíusson, sem þá var sextán ára, sendur til að sækja þá. Bærinn í Blakksgerði var þá syðst í Grundar landi, utan og ofan við Ytra-Garðshorn. í Blakksgerði voru þá roskin hjón, Páll Björnsson og Guðrún Magnúsdóttir. Hjá þeim dvaldi fullorðinn sonur þeirra, Björn að nafni. Þegar Björn Júlíusson kemur út hjá Blakksgerði er nafni hans úti staddur. Taka þeir tal saman, sem leiðir til þess að Björn Pálsson slæst í för með nafna sínum. Þeir finna svo hestana út í Grundar-skriðu, og reka þá af stað heim. Þegar þeir koma suður á Blakksgerðistún, eru hrossin komin alllangt á undan þeim. Allt í einu sjá þeir nafnar að snjóflóð kemur á flugaferð ofanað og stefnir á þá. Þeir sjá sitt óvænna og taka til fótanna og hyggjast ná þökubúnka sem er þar á túninu. Björn Júlíusson náði upp á búnkann, en nafni hans sem var aðeins á eftir, lenti í flóðinu, og barst með því niður undir braut, þar sem það stansaði. Hann komst hjálparlaust á fætur og var furðu lítið þrekaður. Það bjargaði honum að flóðið var mest vatn og var grunnt. Fór hann því aldrei í kaf, og gat gengið óstuddur. Þeir nafnar fóru upp í Blakks- gerði og fóru gömlu hjónin með þeim suður í Syðra-Garðshorn, þar sem þau töldu sig hólpnari en heima. í utanverðri Tjarnarsókn fóru flóð meira og minna á hverjum bæ, en gerðu ekki spjöll á mann- virkjum að heitið gæti. Halldór Sigfússon bjó þá í Brekkukoti. Hann var lengi dags búinn að strita við að bægja hugsanlegum flóðum frá húsum, með þvi að moka sundur skafla og veita vatni frá þeim. Seinnt á degi taldi hann sig vera búinn að ganga svo frá sem hægt væri. Fór því inn, klæddi sig úr vosklæðum og hugðist hvíla sig um stund. En hann hafði ekki lengi dvalist innan dyra, er nágranni hans, Valdimar í Jarðbrúargerði kemur inn í baðstofudyrnar með óvenju- legum hraða og spyr, hvort hann ætli ekki að huga að ánum og ærhúsinu, og er þar með rokinn út. Halldór þykist þar með skilja að flóð hafi fallið á ærhúsið. Hann var víst ekki lengi að tína á sig einhverja leppa og þaut út á eftir honum. Þeir hraða sér suður að ærhúsinu og sjá þá krapahrönn fyrir neðan húsið en að það er þó uppistand- andi. Þegar þeir opna dyrnar kemur vatnsgusan á móti þeim og ærnar troðast út, blautar upp á miðjar síður. Vatnið fossar út og húsið tæmist að mestu. Inn- rennsli er hætt en ökladjúpt vatn í krónum. Þá sjá þeir rollu í annari krónni. Hún getur ekki staðið upp og sýnilega hafa ærnar gengið yfir hana. Þeir hreinsa nú húsið eftir föngum, láta inn ærnar og ganga svo frá úti, að ekki geti runnið aftur inn. En þá er eftir að koma rollugarminum fyrir. Halldór segir að best sé að taka af henni höfuðið, hún geti sjálfsagt aldrei staðið í fæturna. Valdimar segir að engin reynd sé komin á það. Hann tekur poka sem er þar í húsinu, klæðir rolluna í hann og leggur hann á bak sér. Hún er þá dauð hvort sem er. Það má geta þess að hann skilaði ánni ekki fyrr en í fardögum þá í besta standi með fallegu lambi. Þegar leið að háttatíma, sást að fólkið á Grund leggur af stað út Grundarskriðu og eru yngstu börnin borin, sem vænta má. Eftir því sem víðar fóru flóð, þótt ekki væru þau stór, varð fólkið hræddara. Einkum átti það von á flóði úr Grundar- gilinu. Það voru engin undur þótt fólkið á Grund yrði hrætt, búið að horfast í augu við lækinn árum saman og gat búist við að fá hann yfir sig þá og þegar. Nú var hann með ófrýnilegasta móti og vetrarnótt fór í hönd. Fólkið tók því það til bragðs að leita til næstu bæja í veikri von um að þar kynni einhver- staðar að finnast griðastaður. Það athugaði aðstæður allar á leið sinni út með bæjum og taldi líklegastan griðastað í Jarðbrúargerði. Þar voru húsakynni hvorki mikil né háreist, en hjartarúmið virtist alltaf ótakmarkað. Fólk- ið þar tók því opnum örmum og lét því í té allt sem það mátti. Innan skamms fjölgaði í kotinu, því heimilisfólicið á Jarðbrú bættist í hópinn. Þá var saman komið í Jarðbrúargerði til næturdvalar 25 manns, eða 10 frá Grund, 9 frá Jarðbrú og heimilisfólkið 6 manns. Ég held að svona atburðir hafi ekki komið fyrir hér öðru sinni í manna minni og því hefi ég rifjað þetta upp, til að varðveita það frá gleymsku. Ath. Daginn eftir fór Hall- grímur Halldórsson hreppstjóri á Melum til Dalvíkur. Þá taldi hann 20 flóð sem fallið hefðu á svæðinu frá Hreiðarstöðum og út fyrir Gullbringu. Gert í maí 1984 á } * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * Dalbæ, Dalvík Gestur Vilhjálmsson ^***************************************** * * * * í * * * * * * * * * * * * * * * * * * * Frystíhús K.E.A. Dalvík sendir starfsfólki og viðskiptavinum bestu jóla- og nýárskveðjur og þakkar vel unnin störf á árinu. Gleðileg jól, farscelt komandi ár. NORÐURSLÓÐ - 5

x

Norðurslóð

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Norðurslóð
https://timarit.is/publication/1253

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.