Norðurslóð - 17.12.1985, Side 9

Fyrsta ferð mín
út í heiminn
Það mun vera sameiginlegt hjá
mörgu öldruðu fólki að minn-
ingar frá bernsku eru rótfastari í
hugum manna heldur en atvik
sem gerast á fullorðinsárunum.
Eitt atvik frá minni bernsku er
mjög Ijóslifandi í huga mínum
og þar sem ég álít að máli þessu
líkt mundi vera ráðið á mjög
ólíkan hátt nú, vil ég gjarnan
festa atburðinn á blað.
Sumarið 1917, þegar ég var
10 ára var ég léttadrengur á
Hrísum, hjá þeim hjónum
Arnóri Björnssyni og Þóru
Sigurðardóttur. Starf mitt var
sérstaklega það að passa kví-
ærnar, því fært hafði verið frá,
einnig átti ég að gæta hestanna,
sem voru 2, grár klárhestur og
ljósrauð hryssa, sem hafði verið
keypt frá Hallfríðarstaðakoti í
Hörgárdal, ljómandi reiðhross,
viljug og falleg.
Hestum hafði ég kynnst
sumarið áður, því þá var ég í vist
í Brekku hjá Halldóri dýralækni,
en hann hafði þá nokkur tryppi í
tamningu. Lærði ég þar bæði að
umgangast hesta og sitja þá,
voru öll samskipti við hestana
mér til mikillar ánægju og ég
held til verulegs þroska.
Eitt af því sem mér bar að
gera á Hrísum var að hefta
hrossin á kvöldin, því nokkur
ótti var að hryssan tæki upp á
því að strjúka inneftir, enda
kom á daginn að sá ótti var ekki
ástæðulaus, því þrátt fyrir það
að ég hefði heft hana eins og
venjulega eitt kvöld var hún
horfin morguninn eftir. hafði
losað sig úr haftinu og auðvitað
strokin inneftir. Þetta mun hafa
verið seint í ágúst og því
heyskapur í hápúnti. Enginn
fullorðinn karlmaður var á
bænum nema Arnór. Að vísu
var Stefán Helgi Sigurðsson frá
Kongsstöðum til heimilis á
Hrísum, en hann var við sjóróðra
á Dalvík. Veður var þurrt og
gott á átti Arnór erfitt með að
fara frá heyskapnum, hinsvegar
var slæmt að missa hryssuna frá
heyflutningnum.
Arnór biður mig því að taka
Grána og fara eitthvað inn á
Árskógsströnd til að vita hvort
eitthvað hafi séðst til hryssunn-
ar, enda ekki vonlaust að hún
hefði stansað í einhverjum
hrossahóp.
Ég hafði aldrei komið neitt út
fyrir sveitina, ekki einu sinni inn
á Strönd, auðvitað var ég fús til
að fara, enda fannst mér það
vera mér að kenna að hryssan
slapp úr haftinu.
Nú var lagt á Grána og ég
lagði af stað inn götur. Þegar ég
kom inn á Strönd var fólk
allstaðar í heyskap. Ég spurði
eftir hvort það hefði orðið vart
við hryssuna og fékk fljótlega
upplýsingar um að hún hefði
farið inn allar götur, snemma
um morguninn. Enginn latti mig
þess að elta hryssuna, ég spurði
bara til vegar og hvað bæirnir
hétu. Arnór hafði talið að ekki
væri óhugsandi að hryssan
mundi stöðvast í einhverjum
hrossahóp, sem á leið hennar
yrði, hélt ég mig við þá von og
aðgætti ef ég sá hrossahóp nærri
götunum. Alltaf spurði ég hey-
skaparfólk og oft frétti ég að
það hefði sést til hennar, en
alltaf dofnaði vonin um að ég
mundi ná hryssunni. Ég hafði
farið ýmsa króka til að tala við
fólk og tafðist því nokkuð, en
áfram hélt ég út í óvissuna þar til
ég stansaði hjá einum bæ og var
fólkið þar við heyskap í hlað-
varpanum, svo að segja. Ég
sagði því frá ferðum mínum og
fékk að vita að bærinn héti Ytri-
Reistará.
Mér var boðið inn í bæ og
fékk ég þar góðgerðir. Bóndinn
sagði mér að engin von væri til
að hryssan hefði stöðvast fyrren
fram í Hallfríðarstaðakoti, það
væri eðli strokuhesta að stöðv-
ast ekki fyrr en á uppeldisstað.
Hann benti mér á að frameftir
væri að minnsta kosti jafnlöng
leið og ég væri búinn að fara frá
Hrísum og að ýmsu leyti erfiðari
og þar sem degi væri tekið að
halla sagðist hann ráðleggja mér
að snúa til baka og láta
húsbændurna ráða hvað gert
yrði. Ég lét mér þessi ráð að
Hrísabærinn snemma á öldinni.
kenningu verða og náði heim
fyrir myrkur, slippur og snauður
en töluverðri reynslu ríkari.
Önnur tilraun
Mjög þótti Arnóri miður að
geta ekki náð í hryssuna, en útlit
var fyrir gott heyskaparveður
daginn eftir og átti Arnór því
mjög óhægt með að fara heim-
anað. Færði ég því í tal við hann
hvort hann vildi lofa mér að fara
og reyna að hafa upp á Rauðku,
því eftir reynslu mína þennan
dag treysti ég mér vel til að fara
þessa ferð. Þau hjón voru nú
mjög treg til að samþykkja þetta
og sögðu að ég væri nú ekki
nema barn. Ég þóttist vel geta
þetta og benti á að það væru
bæir meðfram allri leiðinni og
ekki yfir nein fjöll að fara.
Hvort sem um þetta var rætt
lengur eða skemur, lallaði Gráni
með mig inn allar götur, morg-
uninn eftir.
Veður var mjög gott, logn og
sólskin. Nú þurfti ég ekkert að
tefja mig á að tala við fólk og
hélt því áfram, sem leið lá eftir
götunum. Ég stansaði ekkert
hjá. Ytri-Reistará enda sá ég að
fólkið var að heyja nokkuð frá
bænum. Gráni var ólatur og gat
ég látið hann spretta úr spori
annað slagið. Eftir nokkra
stund sá ég að ég var að koma að
einhverju stórbýli og þóttist ég
vita að það gæti ekki verið
annað en Möðruvellir, sem ég
hafði bæði lesið og heyrt um.
Gatan lá þarna meðfram staðn-
um. Ég fór af baki og fór fyrst að
skoða kirkjuna. Hafði ég aldrei
séð svo fallega kirkju. Ég var
orðinn þyrstur og fór því heim á
hlaðið og barði að dyrum. Út
kom fremur ungleg stúlka. Ég
spurði hana hvort ég mundi geta
fengið að drekka. Hvarfhúninn
og kom að vörmu spori með
stóra glerkönnu fulla af mjólk.
Ég hef víst tekið hraustlega til
könnunnar því stúlkan yrti ekki
á mig fyrst en sagði svo.
„Hvaðan ert þú? þú ert ekki
hérna úr nágrenninu því ég hef
aldrei séð þig áður.“ „Ég er utan
úr Svarfaðardal, sagði ég og er
að leita að strokuhrossi sem er
líklega í Hallfríðarstaðakoti.
„Hefurðu farið þetta áður?“
spurði stúlkan. „Nei aldrei neitt
hér inneftir“ sagði ég. „Eru
engir fullorðnir karlmenn i
Svarfaðardalnum?“ spurði stúlk-
an „þurfti að senda þig, bamið?“
„Ég bað að lofa mér að fara“
svaraði ég. Síðan spurði ég hana
um leiðina fram Hörgárdalinn
og hvort langt væri fram í Hall-
fríðarstaðakot. Sagði hún það
vera nokkuð langt en ég skildi
passa mig að fylgja götunum og
spyrja til vegar ef ég þyrfti þess
með. Ég kláraði úr könnunni,
kvaddi stúlkuna og þakkaði
fyrir mig, bað hún mig vel að
fara.
Á leiðarenda
Þá var lagt af stað að nýju,
eins og leið lág fram Hörgárdal-
inn. Auðvelt var að fylgja
götum, þó lenti ég einu sinni út í
mýrum og gekk erfiðlega að
finna göturnar aftur, en allt fór
vel. Ég gaf mér ekki tíma til að
tala við fólk til að spyrja eftir
bæjamöfnum þó fékk ég leiðbein-
ingar um hvar Hallfríðarstaða-
kot væri. Þegar ég sá trjágróður
við einn bæinn vissi ég að það
væri Skriða, þar sem langafi
ömmu á Hóli hafði búið og
hafði hann og sonur hans
gróðursett trén. Loks kom égað
bæ, sem ég hélt að væri Hall-
fríðarstaðakot en það reyndist
vera Hallfríðárstaðir. Leiðbeindi
fólkið mér að hinum bænum og
kom ég að þessum leiðarlokum
að aflíðandi degi.
Ég hitti heimilisfólkið og
spurði eftir hryssunni. Hafði
enginn orðið hennar var, en það
væri ekki að marka því hún
hefði siálfsagt leitað uppi hrossa-
hóp. Benti fólkið mér á hrossa-
hóp sem var þar suður og upp í
hlíðinni, væri mjög líklegt að
hún væri þar, en ég varð að lofa
því að koma við á bænum þegar
ég sneri til baka. Ég gat riðið á
Grána í átt til hrossanna og þá
fyrst fór ég að hugsa um hvort
ég þekkti örugglega Rauðku, ef
hún væri þarna og önnur hross
lík henni. Þá mundi ég eftir að
það vantaði skeifu undir einn
fótinn og hafði dregist að járna
hana. Þarna voru mörg hross í
hópi. Ég fór af baki nokkuð frá
þeim til að styggja þau ekki og
teymdi Grána. Brátt gat ég ekki
betur séð en Rauðka væri þarna
ein í hópnum. Það var alltaf
mjög gott aðná henni oggekk ég
því til hennar og stóð hún alveg
kyrr. Ég klappaði henni svolítið
og fannst mér hún þekkja mig.
Þótt ég væri orðinn öruggur um
að þetta væri Rauðka lyfti ég
samt upp fætinum og það
passaði allt saman, skeifuna
vantaði. Ég gaf mér góðan tíma
til að klappa henni og klóra
áður en ég lagði við hana. Síðan
tók ég hnakkinn af Grána og
lagði hann á Rauðku. Þá lagði
ég af stað heim að bænum og nú
teymdi ég Grána, sem hafði
borið mig á þennan leiðarenda
með miklum ágætum. Þegar ég
kom heim að bænum fullvissaði
fólkið sig um að ég væri með rétt
hross og síðan var mér boðið
inn, þar sem ég fékk kaffi og
lummur, sem kom sér vel.
Þá var lagt af stað heimleiðis
og var degi nú mjög tekið að
halla. Ég gat farið nokkuð greitt
því bæði var að ég þekkti leið-
ina, Rauðka viljug og Gráni
léttur í taumi. Nú fyrst fór ég að
hugsa um að ég kæmist ekki
heim í Hrísa um kvöldið og ég
yrði að gista einhversstaðar,
sem ekki var álitlegt, hjá bráð-
ókunnugu fólki, en á Ytri-
Reistará gat ég vel hugsað mér
að gista, þar sem fólkið var svo
hlýlegt við mig daginn áður og
ég ætti að geta náð þangað fyrir
háttatíma.
f náttstað
Seint um kvöldið, í rökkri
Tryggvi Jónsson.
kom ég að Ytri-Reistará og hitti
sama vingjarnlega fólki. Ég
spurði hvort ég gæti fengið að
vera (eins og þá var sagt um gist-
ingu). Það var sagt velkomið.
Bóndinn tók hestana og mér var
fylgt til baðstofu. Þar fékk ég
nóg að borða, sem kom sér vel
því ég var orðinn svangur.
Bóndinn kom inn og sagðist
hafa látið hestana í hús og gefið
þeim tuggu, því sá grái hefði
verið orðinn svangur.
Nú fór ég að hugsa um hvar
mér yrði vísað til svefns. Ég gat
ekki hugsað mér að sofa einn í
myrkrinu frammi í einhvetju
afhýsi eins og svo oft var með
gesti og ákvað, ef svo yrði að
biðja fólkið að lofa mér að sofa í
baðstofunni. Ég þurfti ekki að
hafa áhyggjur af þessu því mér
var vísað á rúm í baðstofunni og
þar átt ég að sofa hjá strák á
aldri við mig.
Eftir viðburðaríkan dag sofn-
aði ég fljótt og vaknaði þegar
fólkið var að fara á fætur. Ég
fékk að borða og bóndinn kom
með hestana, var þá búinn að
leggja á Rauðku. Ég held að ég
hafi ekki getað kvatt þetta
elskulega fólk eins og ég vildi, en
eftir nokkra stund var ég
kominn af stað. Heim í Hrísa
kom ég að aflíðandi hádegi og
fékk góðar móttökur. Þótti
Arnóri gott að fá hryssuna aftur
og sagði að ég hefði staðið mig
vel. Var ég ekki settur í neina
vinnu það sem eftir var dagsins
og mátti hafa það eins og ég
vildi.
Ég held að ég hafi þroskast
verulega af þessari ferð, sem
mér fannst hafa verið mjög
viðburðarík. Ég hafði séð hluta
af veröldinni, kynnst góðvild
bráðókunnugs fólks og nálgast
unglingsárin í verulegum mæli.
Ég get mér til að ungu fólki
finnist það óeðlilegt að 10 ára
barn hafi verið sent í svo langa
ferð, eftir leið sem því var alger-
lega ókunn, en það er bara þess
að gæta að á þeim tíma voru
gerðar allt aðrar kröfur til
unglinganna en nú er. Krakk-
arnir voru látnir kynnast öllum
algengum bústörfum mjög
snemma og þau urðu oft að taka
sjálfstæðar ákvarðanir og treysta
á sjálf sig.
Arnór og Þóra voru mér mjög
góð og mér leið vel hjá þeim
þetta sumar þegar ég var 10 ára.
Tryggvi Jónsson
NORÐURSLÖÐ - 9