Norðurslóð - 17.12.1985, Page 12

Hamingjuganga Björn
Svarfdælingar afhenda Hólaskóla málverk að gjöf.
allt, sem ég hef síðan búið að.
Og eins þó ég yrði ekki bóndi.
En ég var þó alltaf mikið í
tengslum við bændur og búskap
í sambandi við störf mín hjá
KEA. Já mér þykir vænt um aílt
og alla á Hólum.
Næsta sumar var ég líka á
Hólum, kaupamaður hjá Páli
skólastjóra. Það hefur verið
sumarið 1925.
atvinnu að fá við annað svo ég
slæ bara til og ræð mig í Velli til
Prestsins og til Helga Símonar-
sonar, sem bjó þá á 1/5 jarðar-
innar, en var annars skólastjóri
á Dalvík. Ég man að ég borðaði
eina viku hjá Maríu og svo 4
vikur hjá frú Sólveigu.
Þetta var ljómandi heimili,
ákaflega skemmtilegt.
En aðstaðan þarna á Völlum
fötunum sínum, og gifti sig þó
ekki fyrr en 26 ára gamall.
Ég var 4 ár á Tjörn, sem
vinnumaður, en ég átti þar
heimili þangað til 1930, að ég
gifti mig og reisti bú hérá Akur-
eyri, 28 ára gamall.
Ég held ég verði nú að segja
frá einu atviki, sem ég man vel
eftir frá veru minni á Tjörn. Það
var veturinn 1920, aðfaranótt
24. febrúar. Þetta varannálaður
snjóavetur.
Ég er fæddur 20. febrúar 1902 á
Steindyrum í Svarfaðardal, sama
dag og sama ár og Samband ísl.
samvinnufélaga var stofnað.
Þess vegna segi ég alltaf, þegar
ég ek um Kinnina og sé súluna á
Ystafelli, að þetta sé nú reist í
mína minningu.
Foreldrar mínir Þórður Kr.
Jónsson og Guðrún Björns-
dóttir bjuggu 18 ár á Steindyr-
um og ég var 3ggja ára, þegar
þau fluttu í Skáldalæk. Þar
fæddist Árni bróðir3.júní 1906
og 6 dögum síðar, 9. júní, var
móðir okkar liðið lík. Hún dó af
barnsfarasótt. Drengurinn var
skírður Árni Benóní, en það
þýðir víst ,,sorgarsonur“ eða
eitthvað því um líkt og var
stundum gefið drengjum, sem
misstu móður sína óskírðir. (Ég
er nú nýbúinn að fylgja Árna til
grafar. Hann dó í Reykjavík 10.
nóv. síðastliðinn og var jarð-
settur frá Dómkirkjunni.)
Ég átti 3 eldri systur. Þær
voru komnar um og yfir tvitugt
þegar ég fæddist, og komnar
burtu. Það var Dórótea, sem
lengst af bjó á Þverá, Jóhanna
gift á Blönduósi og Sesselja,
þessi fræga manneskja, sem bjó
á Sauðanesi á Ásum og átti 12
börn, sem mörg hafa orðið
landsþekkt. Þá var það Gunn-
laug, sem lengi bjó í Ólafsfirði,
en er nú hjá dóttur sinni á
Kópaskeri. Þá Jón, sem lengi
var húsvörður hérna hjá KEÁ,
en býr nú uppi á Elliheimilinu
Hlíð og unir vel hag sínum.
Þarna á milli voru svo 3
stúlkur, sem dóu ungar, Svan-
hildur og 2 Sigríðar.
Þetta var auðvitað eins og
reiðarslag fyrir heimilið. Eldri
systurnar allar farnar burtu og
farnar að lifa sínu lífi. Pabbi bjó
samt eitt ár á Skáldalæk eftir
þetta. Svo sundraðist hópurinn.
Árni var tekinn strax nýfæddur
af þeim Þórhildi og Birni á Hrís-
um. Síðar fór hann að Þverá til
Dóróteu systur og Árna manns
hennar og ólst þar upp.
Sjálfur var ég eitt ár á Sökku
hjá Dóróteu og Árna, sem þá
voru ekki flutt í Þverá. Þaðan
fór ég í Ingvarir til þeirra
Kristins og fyrri konu hans
Guðrúnar Sigurðardóttur frá
Selá. Þar var ég í 11 ár.
Á Tjörn
Þá réðst ég sem vinnumaður
suður í Tjörn vorið 1919, 17 ára
gamall. Ég segi alltaf að þá hófst
mín hamingjuganga, sem ég hef
gengið æ síðan. Þá fór ég t.d. að
fá áhuga á að læra eitthvað og
Þórarinn fór þá að kenna mér
dönsku, sem kom sér vel seinna í
Hólaskóla, því sumar kennslu-
bækurnar voru á dönsku og
norsku.
Annars gekk ég í barnaskól-
ann á Grund. Tryggvi Kristins-
son var þá kennari þar og á
Fjölskyldan í Oddagötu 5 f.v. Björn, Erla, Guðrún, Birna, Sigríður.
Þverá í Skíðadal til skiptis, en
Þórarinn á Tjörn kenndi þá á
Dalvík og hluta vetrarins fram á
Auðnum. Þetta er býsna langt.
Ég man að fyrsta veturinn minn
í skóla var Imba í Gullbringu,
uppeldisdóttir Þorbjargar heit-
innar, í sömu deild og ég, og ég
kjagaði æfinlega upp með girð-
ingu til að taka hana með.
Næst komum við alltaf í
Jarðbrú. Tvíburarnir Jón og
Guðrún voru jafnaldrar mínir.
Við fylgdumst alltaf að í gegnum
skólann.
En ég var að tala um lífs-
hamingjuna. Hún upphófst
þannig að um morguninn 14.
maí 1919 átti ég erindi upp á
grundirnar fyrir ofan Ingvarir,
þar sem Grásteinarnir eru. Þá sé
ég þar ókunnuga á nýborna. Ég
þóttist sjá hún væri úrTjörn, því
það voru svo stutt á henni bæði
eyrun (miðhlutað í stúf bæði
eyru). Ærin var að kara iambið,
en mér fannst það lítið, svo ég
fór að svipast um eftir öðru
lambi. Og viti menn, þarna
liggur þá annað lamb í skorningi
litlu neðar og það færði ég ánni.
Svo seinna um daginn, þegar
ég labbaði mér í vistina á Tjörn,
þá rak ég á undan mér þessa tví-
lembdu á og færði Þórarni. Og
þetta er ég alveg viss um að var
gæfumerki.
Ég var óskaplega seinþroska,
það er best að það komi fram.
Enda sagði ein náin frænka mín
um þetta leyti að alltaf ætlaði ég
að verða sami tíkartappinn, sem
hvorki stæði aftur né fram úr
mannshnefa. En Þórarinn taldi í
mig kjark og sagðist sjálfur hafa
verið svo seinþroska að hann
hefði vaxið upp úr giftingar-
Ég held að við höfum verið
háttuð, þegar Þórarinn kom og
bað mig að koma á fætur, því
við þyrftum að sækja ljósmóður
yfir í Sökku.
Það var myrkt af nóttu og
dálítil logndrífa, maður sá eigin-
lega ekki út úr augunum. Við
fórum á skíðum og það fyrsta,
sem Þórarinn sagði, var að við
skyldum bara passa okkurá því,
að halda okkur nógu mikið til
hægri, svo að við lentum ekki
norður á auðnina, sem kallað
var, flatlendið. Og við gerðum
það svo rækilega að við lentum
beint á Hánefsstöðum. Við
gerðum ekkert vart við okkur
þar, en kjöguðum út í Sökku.
Þar var ljósmóðirin, Petrína
Jónsdóttir, kona Sigurðar
Þorgilssonar á Sökku. En nú
stóð svo illa á, að Petrína sjálf
var ófrísk og var auk þess ekki
vel hress.
Svo það var ákveðið að búa
um hana á sleða í nokkurs-
konar rúmi. Síðan voru festar 4
taugar á sleðann og við beittum
okkur fyrir hann, við Þórarinn
og svo þeir bræður Sigurður og
Ari á Sökku. Það gekk nú vel
niður brekkuna og nokkurn
veginn yfir flatlendið. En aftur á
móti, þegar kom upp á túnið á
Tjörn fór nú heldur betur að
þyngjast róðurinn, ég ætla nú
ekki að tala um síðasta spölinn
upp á hlaðvarpann. Þá var ég
nær dauða en lífi af þreytu. Ég
held þeir hafi dregið mig frekar
en að ég hjálpaði þeim að draga
sleðann upp á hlaðið.
Það hafði ekkert skeð meðan
við vorum burtu, en fæðingin
átti sér stað skömmu síðar og
það fæddist tiltölulega mjög
f Danmörku
Ég sagði Páli að ég vildi komast
til útlanda og læra eitthvað
meira. Páll var þess mjög hvetj-
andi og skrifaði fyrir mig til
Danmerkur í skóla, þar sem
hann þekkti til. Skólinn hét
Ladelund landbúnaðarskóli
sunnarlega á Jótlandi. Þar var
rekið kúabú við skólann og líka
mjólkurvinnslubú og m.a.s.
mjólkurskóli, sem er enn við
lýði.
Þar hitti ég í fyrsta skipti
Jónas Kristjánsson, sem þá var
þar við nám og var að búa sig
undir starf hér í Eyjafirði. Við
áttum eftir að sælda mikið
saman seinna meir. Þarna var ég
í eitt ár frá 1. nóv. 26 til 1. nóv.
27.
Þá var ég búinn að sækja um
skólavist í íþróttaskólanum í
Ollerup hjá Niels Buk og varþar
einn vetur. Þar var ég samtíða
Hermanni Stefánssyni, sem var
að búa sig undir að taka við
íþróttakennslu í Gagnfræða-
skóla á Akureyri. En ég hafði að
engu slíku að hverfa.
Aftur að Hólum
Ég kom heim um vorið 1928 og
réð mig þá enn á ný til kaupa-
vinnu vestur að Hólum. Þá voru
þau að fara Páll og Guðrún en
Steingrímur kominn til að taka
við skólastjórninni og með
honum Teódóra og synir þeirra.
Þá um sumarið var biskups-
vígslubiskups. Og þar voru
að vígja prófastinn í Skagafirði,
sr. Hálfdán Guðjónsson, til
vígslu biskups. Og þar voru
margir prestar. Ég var fenginn
til að selflytja eina 8 presta til
Sauðárkróks, þar sem Esja beið
þeirra. Fjóriraf þessum prestum
vildu endilega troða upp á mig
tveimur krónum hver svo sem í
launaskyni, þó að ég væri
auðvitað bara að vinna fyrir
húsbændur mína. En 8 krónur
voru bara heilmiklir peningar á
þeim árum.
Á Völlum
Þarna hitti ég sr. Stefán á
Völlum. Hannspyrmighvortég
vilji ekki verða vetrarmaður hjá
honum næsta vetur. Nú á
þessum árum var ekki neina
Formáli
Þann 22. nóvember 1984 og aftur viku síðar var undirritaðurstadd-
ur í Oddagötu 5 á Akureyri, og hafði upptökutæki með í för. Þar
uppi á loftinu býr Björn Þórðarson, Svarfdælingur, sem lengi
starfaði hjá KEA og allir uppkomnir Svarfdælingar kannast við.
Hann býr nú einn í íbúðinni, þar sem þau hjónin bjuggu saman í
meir en hálfa öld. Sigríður kona hans andaðist 26. desember 1983.
Björn var beðinn að segja undan og ofan af æfi sinni. Hann
reyndist auðveldur viðmælandi og sagði frá viðstöðulaust, oft eins
og hann væri að lesa í ósýnilegri bók.
Það, sem hér fer á eftir, er að miklu leyti orðrétt frásögn hans.
H.E.Þ.
Fæddur á Steindyrum
myndarlegur strákur, sem síðar,
var skírður Hjörtur Friðrik.
Þannig byrjaði það nú.
Á Hólum
21 árs fór ég að Hólum og var
þar í 2 vetur hjá Páli Zóphónías-
syni og má segja hjá hans ágætu
konu Guðrúnu Hannesdóttur
frá Deildartungu. Hún réði nú
öllu úti og inni, sem hún vildi, en
hún var svo diplómatísk, að hún
sagði æfinlega: Hann Páll vill
hafa þetta svona og svona. En
það var ágætt, þeim kom vel
saman og þetta var elskulegt
heimili.
Þetta var haustið 1923 að ég
fór vestur í Hóla. Við vorum þá
6 Svarfdælingarnir þar. Það
voru Gísli í Brautarhóli, Þor-
leifur á Hofsá, Daníel á Hreið-
arsstöðum, Jón á Jarðbrú,
Þórarinn Þorsteinsson á Dalvík
og ég. Sumarið á milli vetranna
minna var ég kaupamaður á
Hólum. Ég lærði mikið á
Hólum, finnst mér, eiginlega
12 - NORÐURSLÓÐ