Norðurslóð - 29.04.1987, Blaðsíða 3

og sjást þeir vel heiman frá
bænum. Fyrir nokkrum árum sá
Guörún húsfreyja í Koti, ein-
kennileg ljós í steinum þessum,
sem enginn gat skýrt, og var það
tengt huldufólki. (Þessar frásagn-
ir eru ritaðar eftir þeim hjónum í
Koti, 8. ágúst 1984).
Jólagleði huldufólks
á Þorsteinsstöðum
Tryggvi Fíalldórsson á Þorsteins-
stöðum, sem getið var í síðasta
þætti, í sambandi við Kálfadalinn
á Hverhóli, hefur ritað frásögn í
tímaritið Súlur, 3. árg. bls. 57, er
hann nefnir „Huldufólkssam-
koman“.
Árið 1961 var heimilisfólkinu á
Þorsteinsstöðum boðið yfir í Kot,
milli jóla og nýjárs, og fóru allir
úr bænum nema Tryggvi. „Þegar
fólkið var farið , sat ég í eldhús-
inu og var að tálga spýtu. Heyrði
ég þá fljótlega mannamál, að mér
virtist innan húss, og datt mér
strax í hug, að gleymst hefði að
skrúfa alveg niður í útvarpinu."
Tryggvi gengur nú úr skugga um
þetta, en öll útvarpstæki reyndust
vera lokuð þar í bænum. „Ekki
varð mér neitt hverft við þetta,
sem mér duldist þó ekki að var
dularfullt. Settist ég niður og tók
að hlusta á með athygli, það
sem fyrir eyru bar. Engin heyrði
ég orðaskil, enda var nú farið að
leika á hljóðfæri, helzt harmon-
iku. Kannaðist ég eigi við þau
lög, sem leikin voru, en þau voru
falleg."
Þetta varaði í um stundarfjórð-
ing, en eftir það smálækkaði klið-
urinn og hljómlistin og dó svo
alveg út. Segir Tryggvi að sér hafi
liðið vel á meðan þetta stóð yfir.
Eins og flestir vita, eru til
margar sögur um jólaleiki huldu-
fólks í hýbýlum manna, um jól og
nýjár. Er gaman að fá svo nýja
staðfestingu á þessum gömlu
þjóðsögum, sem bendir til, að
jafnvel fyrir hinum ótrúlegustu
huldufólkssögum, geti verið ein-
hver fótur.
Bláklædda konan
á Klaufabrekkum
Klaufabrekkur hafa orðið sögu-
frægar fyrir búsetu berserksins
Klaufa, morð hans og aftur-
göngu, sem frá greinir í Svarf-
dæla sögu, og enn eru sýnd til í
örnefnum. I Þjóðsagnasafninu
Grímu hinni nýju, 5. bindi, bls.
46-47, er sagan „Jón á Syðra-
Hvarfi“, sem Þorsteinn Þorkels-
son hefur ritað. Jón þessi var
Halldórsson, og bjó á Syðra-
Hvarfi 1844-1867 (segir Þor-
steinn), en bjó áður á Klaufa-
brekkum. Þar lenti hann í sennu
við heimilisfólkið, um tilveru
„ljúflingsfólks", og hélt því ein-
dregið fram, að það væri til.
Um kvöldið var hann lasinn og
háttaði fyrr en venjulega.
Dreymdi hann þá að til sín kæmi
bláklædd kona, sem hann þekkti
ekki, og þakkaði honum fyrir að
halda með ljúflingsfólkinu og
trúa á tilveru þess. Gaf konan
honum meðal í spæni, sem hún
hellti í úr glasi. „Virtist honum
meðalið vera blóðrautt á lit og gott
á bragðið.'1 Þegar hann vaknaði
um morguninn var hann alheill.
Sagan er höfð eftir Jóni sjálfum.
Grásteinn á Auðnum
Segir Jóhannes Óli að sé „talinn
mikill huldufólksbústaður." (Ör-
nefnaskrá). Steinn þessi er lík-
lega um 250 m inn og upp frá
bæjarstæðinu á Auðnum, tæp-
lega mannhæð, með dálitlu nefi,
sem vísar ofan í dalinn, og moln-
ar talsvert úr honum fyrir neðan
nefið. Fleiri steinar eru þó á þess-
um slóðum sem komið geta til
greina. Bærinn eyddist af snjó-
flóði á föstudaginn langa 1953 og
fórust tveir menn og flestar
skepnur, en ekki hef ég heyrt það
sett í samband við Grástein eða
aðra dularstaði.
Greimdarskólí, hvað er það?
- Heimbyggðarvika á Húnabakka
Sýningin skoðuð.
Síðustu viku fyrir páskafrí
brugðu nemendur og kennarar
Húsabakkaskóla útaf venju-
legri stundatöflu, lögðu gamal-
kunnar kennslubækur á hill-
una um tíma og sökktu sér þess
í stað niður í Svarfdælsk fræði.
Allar bækur sem til náðist um
sögu og náttúru Svarfaðardals
voru dregnar fram og einnig
öfluðu börnin sér upplýsinga
um byggðarlagið í fortíð og
nútíð með því að tala við eldra
fólk, feður og mæður, afa og
ömmur.
Það voru þau Rósa Kristín Bald-
ursdóttir og Hjörleifur Hjartar-
son, nemendur í Kennaraháskóla
fslands sem stóðu fyrir þessari
uppákomu og tengist hún lokarit-
gerð þeirra sem á að fjalla um
svokallaðan grenndarskóla.
Hugtakið grenndarskóli felur í
sér að skóli eins og t.d. Húsa-
bakkaskóli taki meira mið af því
umhverfi og þeirri menningu sem
nemendurnir þekkja. Forsvars-
menn grenndarskólans benda á
að það námsefni sem borið er á
borð fyrir grunnskólanemendur
er oft slitið úr samhengi við þann
raunveruleika sem þeir þekkja.
Náttúrufræðin fjallar ekki um þá
náttúru sem blasir við út um
glugga kennslustofunnar og sag-
an virðist í engum tengslum við
sögu byggðalagsins. Börnin læra
þannig að líta á sína eigin menn-
ingu sem einhverskonar undir-
málsmenningu og að menntun
feli í sér undirbúning undir lífið
annarsstaðar (í Reykjavík) þar
sem menningin sé með stóru
emmi. Einnig gangrýna
grenndarskólamenn þá ofur-
áherslu sem lögð er á bóklegt
nám og um leið það litla vægi sem
verklegt nám hefur og benda þeir
á að í fæstum tilfellum sé þetta í
samræmi við vægi þessara þátta
þegar út í lífið er komið.
Öhætt er að fullyrða að með
tilliti til reynslu okkar Svarfdæl-
inga sé eitthvað til í þessum mál-
flutningi. Það má t.d. nokkurn-
veginn telja það öruggt að fari
einhver í framhaldsnám, að mað-
ur tali nú ekki um langskólanám
þá er sá hinn sami fluttur burt og
á ekki afturkvæmt nema sem
gestur.
Það var semsagt í þessum anda
sem krakkarnir á Húsabakka
unnu við að koma upp sýning-
unni „Svarfaðardalur í fortíð og
nútíð" sem opnuð var almenn-
ingi, einkum foreldrum og
vandamönnum, fimmtudags-
kveldið fyrir dymbilviku. Þar gaf
á margt að líta. Á veggspjöldum
upp um alla veggi voru teknir til
umfjöllunar hinir aðskiljanleg-
ustu þættir Svarfdælskrar
menningar og sögu. Má þar
nefna þætti úr Svarfdælu, frá-
sagnir af náttúruhamförum, töl-
fræðilegar upplýsingar um fólks-
fjöldaþróun og aldursskiptingu,
greinargerð um stjórnkerfi
hreppsins og súlurit yfir tekjur og
útgjöld Svarfaðardalshrepps,
þætti af Bakkabræðrum, örlitla
úttekt á svarfdælskum húmor,
þætti um fuglalíf í Svarfaðardal
og þannig mætti lengi telja. í
anddyri sýningarsalarins stóð Jó-
hann Pétursson Svarfdælingur í
fullri líkamsstærð, eða öllu held-
ur málverk af honum og bauð
hann foreldrana velkomna á sýn-
inguna. Foreldrar og aðrar
aðstendur barnanna fjölmenntu á
opnunina og gerðu góðan róm að
skemmtiatriðunum sem börnin
höfðu samið og fluttu af miklum
skörungsskap. Það voru bæði
leikrit, söngur og dans, gaman-
sögur og ljóðalestur og sagn-
fræðiþættir allt rammsvarfdælskt
efni. Á eftir var boðið upp á kaffi
og er mál bæði barna og fullorð-
inna að vel hafi til tekist og að
uppákomur sem þessar mætti
gjarnan endurtaka ár hvert.
Nomin
Baba Jaga
- Barnasýning L. D.
Albert Ágústsson og Kristjana Arngrímsdóttir í hlutverkum sínum.
Annan páskadag frumsýndi Leik-
félag Dalvíkur Nornina Böbu
Jögu sem er, eins og við höfum
áður greint frá, barnaleikrit af
rússneskum ættum, eftir Jewgeni
Schwarz. Schwarz þessi er þekkt-
ur fyrir að semja leikrit upp úr
þekktum ævintýrum eða sækja
yrkisefni sín í nægtarbrunn
ævintýranna á annan hátt og
koma þannig boðskap sínum á
framfæri með hjálp ævintýrapers-
óna sem flest börn og fullorðnir
hvar sem er að minnsta kosti í
hinum vestræna heimi þekkja.
Baba Jaga er ævintýri með vondri
norn sem hneppir saklaus börn í
álög og vinnusamri og ráðagóðri
kvenhetju sem nýtur aðstoðar
dýranna til að bjarga börnunum
sínum.
Þrjár sýningar hafa þegar verið
og sú fjórða er ráðgerð á föstu-
dag. Er ekki annað að sjá en
áhorfendur, bæði fullorðnir og
börn, hafi skemmt sér hið besta.
Þetta er í fyrsta skipti sem L.D.
tekur barnaleikrit til sýninga og
er það óneitanlega mjög svo virð-
ingarvert framtak því bæði er að
börnin vilja gjarnan gleymast
þegar eitthvert menningarstarf er
unnið hér sem víða annars
staðar, og svo getur leikfélagið
ekki reiknað með jafnmörgum
sýningum og ef um væri að ræða
leikrit fyrir fullorðna og því síður
með jafnmiklum hagnaði því
börn borga helmingi minni
aðgangseyri en fullorðnir.
Um leið og við þökkum leik-
félaginu þetta framtak viljum við
hvetja alla Dalvíkinga og nær-
sveitamenn sem hafa börn í fór-
um sínum eða varðveita eitthvað
af barninu í sjálfum sér að drífa
sig með þau á leikinn áður en það
verður um seinan.
Leikarar, sitjandi f.v.: Birkir Bragason, Albert Ágústsson, Heiða Hilmars-
dóttir. Standandi f.v.: Ingvar Jóhannsson, Berglind Sigurpálsdóttir, Óskar
Óskarsson, Guðrún Tómasdóttir, Tómas Viðarsson, Fjóla Magnúsdóttir,
Kristjana Arngrímsdóttir, Þórgunnur Vigfúsdóttir, Sigríður Gunnarsdóttir.
NORÐURSLÓÐ - 3