Norðurslóð - 29.06.1987, Síða 2

NORÐURSLÓÐ
Útgefendur og ábyrgðarmenn:
Hjörtur E. Þórarinsson, Tjörn, Svarfaðardal
Jóhann Antonsson, Datvík
Afgreiðsla og innheimta: Sigríður Hafstað, Tjörn
Sími 96-61555
Ljósmyndari: fíögnvaldur Sk. Friðbjörnsson
Prentun: Dagsprent hf.
Jafnræði miili
landshluta
Leiðarahöfundur hefur dvalist í Reykjavík tilneyddur
síðustu vikurnar og hefur aldrei fyrr búið þar svo lengi.
Ekki fer hjá því að sá sem ekur um borgina og umhverf-
is og horfir í kring um sig, sjái og sannfærist um að hún
er að mörgu leyti stórfögur borg. Það er t.d. aðdáunar-
vert að sjá hvílíka alúð menn leggja í frágang lóða og
opinna svæða meðfram götum. Stærðar trjám og runn-
um er plantað á slíkum stöðum og ber ekki á öðru en að
þau dafni þar ágætlega. Það fer ekki á milli mála,
Reykvíkingar og nágrannar þeirra bæði vilja og geta
búið sér fagurt og ríkmannlegt umhverfi.
Hins vegar fer heldur ekki hjá því, að gesturinn fyllist
nokkurri vanmetakennd þcgar hann verður vitni að
aliri þeirri athafnasemi og uppbyggingu sem nú á sér
stað vítt og breitt um höfuðborgarsvæðið. Skóga af
vinnukrönum ber við loft og stórhýsi á ölium bygginga-
stigum rísa af grunni í öllum áttum. í samanburði við
deyfð í byggingarstarfsemi annars staðar á landinu hlýt-
ur gestinum að vaxa gróskan hér í augum. Það getur
engum dulist hvar vaxtarbroddur athafnalífsins á ís-
landi er nú um stundir; enda sýna mannfjöldatölur það
svo ekki verður um villst, að straumurinn liggur allur að
einum ósi, sem er Reykjavíkursvæðið.
Nú eru nálcga allir sammála um það, að svona getur
þetta ekki gengið lengur, líka það fólk sem hér býr. Og
á pólitíska sviðinu eru allir flokkar sammála í þessu efni
að því er virðist. Við hljótum því að treysta því að ný
ríkisstjórn liafi það á stcfnuskrá sinni að stöðva þessa
óheillaþróun og snúa henni við að einhverju marki.
Það hlýtur aö vera hægt. Það getur ekki verið náttúru-
lögmál að suðvesturhorn íslands geti boðið börnum
landsins svo miklu betri kjör á öllum sviðum að þau
hljóti þess vegna að dragast þangað.
Nú bryddar aftur á uppsveiflu í byggingarstarfsmi út
um byggðir landsins. Með ákveðnu átaki af hendi ríkis-
valdsins gæti farið svo að vinnukranar fari að bera við
himin víðar á landinu, heldur en á höfuðborgarsvæðinu
einu.
H.E.Þ.
Glaður hópur á fermingarbarnamóti
25 ára fermingarbörn hittast á Dalvík. Efst frá vinstri: Anna Kristín Arn-
grímsdóttir, Ragnheiður Torfadóttir, Óskar og Aldís Pálmabörn, Þuríður
Hauksdóttir, Omar Arnbjörnsson. Miðröð frá vinstri: Bernharð Steingríms-
son, Hanna Lísbct Jónmundsdóttir, Kristín Gunnarsdóttir, Kári Gestsson,
Sigurður Jóhannsson. Fremsta röð: Valý Jóhannsdóttir, Elín Antonsdóttir,
Svanhildur Árnadóttir, Bjarni Daníelsson og Björn Stefánsson.
Helgi HaUgrímsson:
Af huldufólkí
í Svarfaðardal V
Ljósgil (eða Ljótsgil)
á Brekku og
kynleg gestakoma
Ljósgil eða Ljótsgil nefnist gil-
drag nokkurt í fjallshlíðinni milli
Grundar og Brekku og eru merki
jarðanna um það. Þetta er frem-
ur grunnt en nokkuð breitt lækj-
argil, með sérkennilegum kletta-
stöllum, sem þverskera það á
nokkrum stöðum, og virðast vera
berggangar, Myndar lækurinn
fossa á stöllunum, og er víða fag-
ur gróður í kringum þá. Neðan til
er gilið tvöfalt á parti, og er ann-
ar skankinn alveg þurr, með
algrónum botni. Framan við gilið
er mosagróin urð, svipuð Grund-
arskriðunni, en miili þessara urð-
argeira telja flestir að „Tungan"
sé, þ.e. álagabletturinn sem fyrr
var getið. Urðin bendir til þess að
hlaup geti komið í Ljósgilslækinn
líkt og í Grundarlæk, og þá lík-
lega frá Nykurtjörn.
„Almenn trú var það í fyrri
daga, að hludufólk ætti bústað
í Ljósgili, en þar eru klettar
sem oft hafa sést ljós í, bæði
fyrr og síðar. Ljótsgil mun þó
eldra nafn (Ferðabók Þorv.
Thor.),“ segir Jóh. Óli Sæm. í
örnefnaskránni.
hatta og kvenmennirnir í
skinnpilsum. Varla fékkst út
úr þeim orð, nema það sagði
nöfn sín, og var málfæri þess
ofurlítið einkennilegt. Góð-
gerðir vildi það engar þiggja,
nema dálítið af heitri mjólk,
og allt vildi það sitja kyrrt á
pallskákinni.“
Heimilisfólkið fór svo að hátta,
og sofnaði allt, nema bóndi, sem
ætlaði að fylgjast með fólki
þessu, sem alltaf sat þarna kyrrt
og þagði. Vakti hann lengi nætur,
en rann þó í brjóst um síðir og
þegar hann vaknaði var fólkið
horfið. Sá hann eftir því langt
suður og upp frá bænum, og
stefndi það á Ljósgilið, þar sem
það hvarf svo að lokum. Ýmsir
töldu fólkið hafa verið útlegu-
menn, aðrir strokumenn, og þó
voru flestir sem töldu að það
hefði verið huldufólk.
Sagt var að konurnar hefðu
heitið Fettibrekka, Menþröng og
Gumpinhyrna, en karlinn Arfft-
us, eða svo stendur í gamalli vísu
um þennan atburð.
Ekki hefði þetta þótt tiltökum-
ál í löndum þar sem fleiri en ein
þjóð deila kjörum, en á íslandi
var það fáheyrt, og vakti að von-
um mikla athygli.
Foss í Ljósgili í Brekku
Þorsteinn Þorkelsson fræði-
maður, sem oft getur í þessum
þáttum, hefur skráð sögu af
sérkennilegri gestakomu að
Brekku, sem birt er í Grímu
hinni nýju, 5. bindi, bls. 8-10.
A hún að hafa gerst á síðari
hluta 18. aldar, á búskaparár-
um Jóns Guðmundssonar, sem
lést árið 1804.
Kvöld eitt á ofanverðum
engjaslætti hafði fólkið hætt
vinnu fyrr en vanalega, vegna
illveðurs, og settist inn í bað-
stofu. Einhverjum varð þó
gengið fram í bæjardyrnar og
rakst þar á ókunnugt fólk, einn
karlmann og þrjár konur.
„Bónda var þegar gert
aðvart um gestkomuna, og
gekk hann fram til fólks þessa,
til að hafa tal af því að spyrja
almæltra tíðinda, en gestirnir
svöruðu honum nálega engu,
og togaðist varla út úr þeim
annaö en já og nei. Vildu þeir
helst standa þar í bæjardyrun-
um er skugga bar á. Bauð
bóndi þeim að ganga til bað-
stofu og þiggja beina, en þeir
svöruðu fáu, fóru þó að lokum
inn í baðstofuna á eftir bónda,
en fóru að öllu seinlega. Pall-
skák var gegnt baðstofudyr-
um, þar settist fólk þetta, en
ýtti sér helst þangað sem
skuggi var á. Mjög var það ein-
kennilegt; það var lágvaxið,
þykkleitt í andliti og feimulegt
í bragði; allt var það með lága
Barnagullin
við Digrahnjúk
Þorsteinn fræðimaður hefur einn-
ig skráð söguna „Barnagullin",
sem birt er í Grímu 5. bindi, bls.
11-12.
Segir þar af Sigríði dóttur séra
Magnúsar Einarssonar Tjarnar-
prests, sem fyrr var nefndur. Hún
var um tíma smali, þegar hún var
unglingur.
„Það var eitt sinn að kvöldi til,
að hún var að leita að ám, sem
vantaði. Gekk hún þá alveg
upp á egg á fjalli því, sem er fyr-
ir sunnan og ofan Tjörn og
Digrihnjúkur heitir. Kom hún
þar að stórum steini eða kletti,
og var dálítil flöt framan við
hann, svipuð bæjarhlaði. Var
þar breiða mikil af kuðungum,
skelkussum, hörpudiskum og
skeljum. Hafði Sigríður aldrei
á ævi sinni séð svo fagra gripi
af þeirri tegund og með jafn
furðulegum litum.“
Sigríður undraðist þetta mjög,
en snerti ekki á þessum hlutum
og gekk heim. Daginn eftir fór
hún aftur upp í fjallið, að sama
steininum, en þá var þar engin
gull að sjá. Hafa menn víst talið
að þetta væru huldufólksgull, en
sagan er sögð vera höfð eftir Sigr-
íði sjálfri.
Svipaðar sögur eru reyndar
sagðar frá ýmsum öðrum stöðum
á landinu, sem þarf þó ekki að
rýra gildi hennar, því að huldu-
fólksfyrirbæri eru iðulega mjög
lík.
Tjarnarfólk telur að þetta hafi
verið austan undir Digrahnjúki,
en þar er slétt og fallega gróin
grund.
Huldulamb og
hulduraddir á Tjörn
Þegar Jóhann rísi var vinnu-
maður að Tjörn, fann hann eitt
sinn á sauðburði móðurlaust
lamb við Laugasteininn. Bar
hann það heim og var það alið
þar og kallað Hulda, því að
menn töldu vfst að það væri
komið frá huldufólki í steinin-
um. Það var einkennilega litt,
gulleitt eða rauðgult (írautt)
utan á kjálkunum, en með
hvítri rönd ofan á hausnum og
fram á ennið.
Frá þessu sagði Hjörtur bóndi
á Tjörn 4. febr. sl. Laugasteinn-
inn er við laugarnar neðst í hlíð-
inni, skammt frá samnefndu býli,
sem er dýralæknissetur. Hjörtur
segir einnig, að einn af síðustu
ábúendum í Laugahlíð, Björn
Júlíusson, hafi aldrei viljað
brenna sinu í hlíðinni við Lauga-
steininn, því hann taldi að huldu-
fólkið sem þar byggi, myndi vera
því mótfallið.
Eitt sinn að vetrarlagi voru
krakkarnir frá Tjörn og næstu
bæjum að renna sér á skíðum í
hlíðinni fyrir ofan kotið
Gullbringu. Þar eru lækjargil
tvö, en í þeim eru oft holur og
niðurföll í snjónum (vegna
jarðhita), og svo var einnig að
þessu sinni. Allt í einu heyra
krakkarnir, að sagt er hátt og
skýrt, með ásakandi og nærri
grátklökkri röddu: „Því gerð-
irðu þetta Ólafur?" og var
þetta margendurtekið.
Þau urðu að vonum hrædd
og hlupu heim og sögðu frá
þessu, en fáir munu hafa trúað
þeim. Vart þarf að taka fram,
að í hópnum var enginn með
þessu nafni, og víst ekki heldur
á þessum bæjum. Þau töldu því
víst að þarna hefði huldufólkið
verið að tala saman. Þess má
geta, að þeim fannst röddin
koma úr einu niðurfallinu, lik-
lega úr ytra gilinu.
Hjörtur hefur þessa sögu eftir
þeim Tjarnarsystkinum, Þórarni
föður sínum, Ölöfu? systur hans
o.fl., sem voru í þessum barn-
ahóp. (Frásögn hans 8. ágúst
1984).
Grásteinar á Ingvörum
„Á grundinni ofan við Ingvarir
eru stórir steinar, sem heita
Grásteinar, taldir huldufólks-
bústaðir", segir Jóh. Óli Sæm. í
Örnefnaskrá sinni (bls. 340).
Steinarnir eru hérumbil beint
upp af bænum, um 200 m frá
honum, og í um 100 m hæð.
Umhverfis þá er sléttur, gróinn
stallur, líkt og stétt eða hlað-
varpi.
Framhald á bls. 5.
Z- NQRfiyRSLÓÐ