Norðurslóð - 27.10.1992, Blaðsíða 5

NORÐURSLÓÐ —5
Við byrjuðum á síld. Vorum með
Leif heppna líka. Þetta var kallað að
vera með tvílembinga á síldveiðum.
Það gekk nú illa því síldin var farin
það sumarið. Ég var líka á reknetum.
Það byrjaði þannig að við vorum
eitthvað auralitlir en ég vissi að
Kaupfélagið átti slöngur. Ég fór til
Baldvins útibússtjóra og bauðst til
að setja upp netin gegn því að ég
fengi að borga þau um veturinn ef ég
fiskaði, ella skilaði ég uppsettum
netunum. Baldvin samþykkti þetta.
Ég setti tunnur og salt í bátinn og
hélt austur með landi til Raufarhafn-
ar. Ég fékk aðstöðu hjá gömlum
manni á bryggjustubb til að setja
saltið og tunnumar og mátti nota
landskika þar uppaf.
- I fyrstu lögninni fékk ég alveg
mokveiði, eiginlega það mikla að
mér leist ekki á að við söltuðum
þetta sjálfir og lagði því af stað til
Eyjafjarðar. En ég var bara rétt kom-
in af stað þegar hvessti af norðvestan
svo ég mátti snúa við og fara til
Raufarhafnar. Við byrjum að salta
og söltuðum alla nóttina með hjálp
frá heimamönnum sem gamli mað-
urinn útvegaði. Tunnumar vom sett-
ar á bryggjuna en við söltuðum að
mestu uppi á túni. Einu sinni var mér
gengið niður á bryggjuna og þar stóð
gamli maðurinn og tautaði. „Ja,
þama fór hún”. Þá sá ég hvers kyns
var: bryggjan var hmnin. Það var
enginn asi á þeim gamla. Hann sagði
bara að hann hefði ekki gáð að því
að segja mér frá því hvað hún hefði
verið orðin léleg.
Staðið í skilum
- En við héldum áfram að salta alla
nóttina og fram á næsta dag. Seinna
náðum við tunnunum upp sem fóru í
sjóinn en tilfellið var að eftir þetta
var enginn veiði, það var sko bara
þetta eina skot. En það nægði. Verð
á síld var mjög hátt þetta haust svo
það sem við söltuðum nægði til að
greiða netin og allan útgerðarkostn-
að og reyndar fyrstu afborgunina af
vélarvíxlinum. En stundum var
verðið lágt á síldinni og stundum lít-
il veiði. Þetta var allt mikið lotterí.
Kanski var það einmitt það sem var
svo heillandi við síldina.
Björgvin var ekki alltaf með Leif
Eiríksson meðan hann var gerður út
frá Dalvík. Um haustið 1945 sest
hann aftur á skólabekk og nú í Stýri-
mannaskólann í Reykjavík. Þá var
starfandi skipstjórum með takmörk-
uð réttindi gefinn kostur á að stunda
nám hluta vetrar sem gaf full réttindi
á öll fiskiskip. Björgvin lauk því
aði honum sem hann gerði og ég
fékk kjötið. En sagan sagði að ég
hafi farið með hann lifandi um borð
og slátrað honum þar. En eitt er víst
að það öfunduðu margir okkur af
kálfakjötinu.
Miklar breytingar
Eftir 1950 tekur Björgvin þátt í út-
gerð Pólstjömunar og síðar Hauks
ÓF og var með báða þá báta. En upp
úr miðjum þeim áratug hefst sam-
starf þeirra Sigfúsar Þorleifssonar
sem varð til þess að Utgerðarfélag
Dalvíkinga hf. var stofnað og Björg-
vin og Björgúlfur keyptir. Björgvin
varð skipstjóri á nafna sínum Björg-
vin EA-311 og var það orðið æði
mikið stökk frá fyrstu skipunum sem
hann stjómaði. Látum Björgvin
sjálfan um samanburðinn:
- Jú, það er alveg sama hvað bor-
ið er saman. Hvort við skoðum að-
stöðuna fyrir áhöfnina eða öll tækin
og tólin. Skipin höfðu auðvitað
stækkað alveg gríðarlega. Þegar ég
var fyrst með báta á síldveiðunum,
tvílembingana eða jafnvel þrí-
lembinga - það er þrír bátar saman
um veiðamar -, þá var það nú
þannig að þegar löndun var lokið var
lestin í stærsta skipinu smúluð vel og
mannskapurinn kom sér þar fyrir til
að sofa. í lok skipstjómar rninnar
hafði hver sína koju og fáir saman í
klefa. Að maður tali nú ekki um að-
stöðuna til að matast. Það var nú
þannig að þó það væri kabyssa eða
eldhús þá urðu menn að matast úti á
dekki á bátunum hér áður. Aðstaða
til að geyma matvæli var engin. Kjöt
var hengt upp í mastur til að láta
vind og veður verja það skemmdum.
Já, það var mikill munur að hafa
borðsal og eldhús, að maður tali nú
ekki um frystana og kælina fyrir all-
an matinn.
- Og svo öll tækin. Þegar ég var
með skip hér áður fyrr var hvorki
dýptarmælir né önnur tæki í brú.
Talstöðvar, radarar eða staðsetning-
artæki þekktust ekki. Það var í raun
alveg ótrúleg bylting sem átti sér
stað á 35 ára starfsferli mínum sem
skipstjóri. Síðan eru það veiðarfær-
in. Af því að við höfum haldið okkur
mikið við síldveiðamar þá getum við
borið saman muninn frá því við vor-
um með snurpunót í tveimur snurpu-
bátum sent annað hvort voru í slefi á
eftir skipinu eða í davíðum og svo
aftur hringnótin um borð í skipinu
sém dregin var með kraftblökk.
Augað og tilfínningin
Það var ekki komið að tómum kof-
anum hjá Björgvin þegar talið barst
að mismuninum á að veiða síldina
með snuipunót eða hringnót. Eins
þegar rætt var um breytinguna sem
varð þegar astikið var sett í bátana
og unnt reyndist að veiða síldina án
þess hún væði. Auðvitað bar margt á
góma frá þessum tíma sem ekki
reynist unnt að setja á blað nú. Það
efni verður geymt og ef til vill unnið
úr því síðar fyrir Norðurslóð. En lát-
um Björgvin hafa síðasta orðið að
sinni um hvemig honum sjálfum
gekk að nýta sér sívaxandi tækni og
um afstöðu hans til síldartímans:
- Mestu breytingamar á síldveið-
unum voru þegar astikið var tekið í
notkun og svo hringnótin. Það voru
yngri mennimir sem spreyttu sig á
þessum nýjungum. Eggert Gíslason
náði fyrstur lagi á að nýta astikið og
svo Haraldur Agústsson hringnótina
og kraftblökkina. Auðvitað fylgdist
maður með og tileinkaði sér þetta.
En ég var alinn upp við að hafa auga
með torfunni og fá tilfinningu fyrir
henni. Það var mín sterka hlið og
mér lét betur að veiða þannig. Þetta
er bara staðreynd. 1 endurminning-
unni er síldin best. Það var alltaf
spenna í kringum hana. Það var til
dæms mikil samkeppni milli skipa
og skipstjóra, ekki síst þegar kastað
var á vaðandi torfur. Það skip sem
hafði harðsnúnasta liðið náði oftast
torfunni og þá kanski fyrir augunum
á þeim sem voru seinni. Raunar gaf
hún mér líka mest í peningum og
áliti sem skipstjóri, segir Björgvin
að síðustu. JA
Björgvin tínir síldina úr reknetunum um borð í Fróðakletti GK.
Fyrsti báturinn sem Björgvin gerði út, Leifur Eiríksson EA-627, drekkhlaðinn af síld við bryggju.
námi snemma árs 1946. En hvað
varð um Leif Eiríksson?
- Eftir skólann bauðst mér að
taka við skipi sem Hafnfirðingar
voru að fá nýtt frá Danmörk og ég
sótti það þangað. Ég hætti sem sagt
að vera við Leifsútgerðina. Við
fengum gott tilboð í skipið stuttu
seinna og ákváðum þá að selja það.
Ég var að vísu ekki lengi með Hafn-
arfjarðarskipið; það kom svo seint á
árinu að síldveiði var að ljúka. En á
næstu árum er ég með ýmis skip, til
dæmis var ég með gömlu Súluna
þegar Hvalfjarðarsíldin var sem
mest. Það var alveg óhemju mikil
síld í Hvalfirðinum. Þá voru að
koma í skipin nýir dýptarmælar sem
sýndu lóðningu á torfum, en þeir
gömlu sýndu aðeins botninn. Skipin
sem höfðu mæla skár.u sig úr í veiði,
en enginn mælir var í Súlunni. Ég
sagði þá við Leó Sigurðsson út-
gerðannann Súlunnar að annað
hvort keypti hann mæli í skipið eða
ég væri hættur. Mælirinn kom og
veiðin gekk vel upp frá því.
Af skemmtisögum
Af Björgvini Jónssyni em sagðar
ýmsar skemmtilegar sögur. Sumar
þeirra eru eins og þjóðsögur. Þegar
talið barst að Hvalfjarðarsíldinni
rifjaði blaðamaður upp eina slíka
sem gerðist einmitt á þessum árum.
Björgvin var á gangi í Hafnarstræt-
inu og mætti þar útigangsmanni en
þeir voru einmitt kenndir við það
stræti. Það var kalt í veðri og úti-
gangsmaðurinn illa klæddur. Björg-
Tappatogarinn og síldarbáturinn Björgvin EA-311 siglir út Eyjafjörð með
snurpubátana í davíðunum.
vin kennir í brjóst um manninn og
gefur honum frakkann sem hann var
í. Maðurinn þakkar Björgvin vel og
lengi og heldur svo hvor sína leið.
Sagan segir að hann hafi víst glaðst
enn meira þegar hann fann í vösun-
um áhafnarpeningana sem Björgvin
hafði verið að sækja og að mikil
veisla hafi verið í Hafnarstræti næstu
daga. Er þetta sönn saga?
- Ég get staðfest þetta með frakk-
ann og að sagan er betri mqð pening-
unum en án þeirra. Auðvitað hef ég
heyrt ýmsar þessar sögur sem sagðar
eru af mér. Margar þeirra eru nokk-
uð góðar og miklu betri en atvikin
sem raunverulega gerðust. Þannig er
þetta og það þýðir víst lítið að reyna
að segja sögumar eins og þær gerð-
ust. Menn hafa ekki eins gaman af
þeim þannig. Til dæmis kom það
einu sinni fyrir í kjöthallæri á Rauf-
arhöfn að Valtýr Þorsteinsson kom
mér í samband við bónda sem átti
stútungs kálf. Ég samdi um kaup á
kálfinum gegn því að bóndinn slátr-