Norðurslóð - 23.02.1994, Qupperneq 2

2 — NORÐURSLÓÐ
NORÐURSLÓÐ
Útgefandi:
Rimar hf.
Ritstjórar og ábyrgðarmenrr.
Hjörleifur Hjartarson, Laugahiíð, Svarfaðardal
Jóhann Antonsson, Dalvík
Framkvæmdastjóri:
Sigríður Hafstað, Tjörn. Sími 96-61555
Blaðamennska og tölvuumbrot:
Þröstur Haraldsson, Dalvík
Prentun: Dagsprent hf. Akureyri
„Afleiðingar
kvótakerfis?“
A undanfornum misserum hafa orðið meiri breytingar í
íslenskum sjávarútvegi en eiga sér hliðstæður áður. í
raun og veru hefur margt orðið til þess að knýja fram
þessar breytingar. Ytri aðstæður hafa gjörbreyst. Mark-
aðir fyrir sjávarafurðir okkar hafa tekið miklum
breytingum. Ný flutningatækni gerir það að verkum að
hægt er að senda ferskar afurðir á markað víða um
heim, þar sem áður þurfti að frysta, salta eða herða
afurðirnar til að þær skemmdust ekki í flutningum yfir
hafið. Með betri samgöngum og fjarskiptatækni hafa
íslenskir framleiðendur færst nær markaðnum. Þeir
hafa betri yflrsýn yfir það sem er að gerast og bregðast
fyrr við nýjum aðstæðum en áður var.
Samhliða þessu eru landamæri að opnast og stór
svæði að verða ein markaðsheild, svo sem Evrópa. Þetta
hefur áhrif á okkar möguleika. Við erum að verða hluti
af þessari markaðsheild og annars staöar, eins og í
Ameríku, hefur samskonar þróun áhrif á möguleika
okkar þótt við séum ekki beinir þátttakendur þar. Og
enn eru stórir áfangar framundan í þessum efnum þar
sem GATT-samningurinn er.
Hér innanlands hafa svo aflatakmarkanir haft mikil
áhrif á þróun íslensks sjávarútvegs til viðbótar við þau
áhrif sem af nýjum markaösaðstæðum hefur Ieitt. Hinn
mikli niðurskurður heimilda til þorskveiða, sérstaklega
tvö síðustu tímabilin, gera það að verkum að fiskiskip
sem áður byggðu afkomu sína að mestu á þorski hafa
vart lengur rekstrargrundvöll. ísflsktogarar og netabát-
ar fara sennilega verst út úr þorskniðurskuröi. Hins
vegar hefur rækjuveiði vaxið og þá sérstaklega hjá þeim
skipum sem frysta aflan um borð. Auk þess er auðvitað
áberandi sú þróun að vinna aflan um borð í skipunum.
Umræðan um frystitogarana hefur verið fyrirferðar-
mikil á síðustu misserum og hefur þar sitt sýnst hverj-
um.
Hér í þessu blaði er sagt frá því í fréttahorni að eng-
inn bátur er nú gerður út á net frá Dalvík. Fyrir 10
árum voru 10 eða 12 bátar gerðir út á net. Þar er einnig
sagt frá því að nú er einungis 1 ísfisktogari gerður út
héðan. Fyrir 10 árum voru gerðir út 4 ísfisktogarar.
Hins vegar eru nú gerðir út 3 vinnslutogarar. Þó hér sé
talað um að mikil breyting hafi orðið á 10 árum er í raun
hægt að segja að staðan hafl breyst hér á aðeins tveimur
síðustu árum og þannig er í raun víðast hvar um landið.
Breytingarnar hafa mest verið að koma upp á yfirborðið
á síðustu tveimur árum, því á þeim árum hefur skerð-
ingin orðið mest.
En þó enginn netabátur sé nú gerður út frá Dalvík er
engu að síður unninn netafískur hér hvern virkan dag. í
gegnum fískmarkaði er daglega keyptur fískur héðan og
þaðan af landinu. Dalvíkingar eru í gegnum fjarskipta-
net fískmarkaða orðnir stórir kaupendur að netafíski
frá Suðurnesjum og Snæfellsnesi svo dæmi séu tekin.
Fjarlægðin skiptir ekki lengur orðið máli.
Að undanförnu hafa verið sagðar fréttir af „afleið-
ingum kvótakerfisins“ fyrir Vestfirðinga. Auðvitað er
nokkuð sama hvaða stýrikerfi hefði verið valið til að
takmarka sókn í tiltekna fískistofna, afleiðingar minnk-
andi afla hefðu alltaf komið fram. En það eru ekki bara
Vestfirðingar sem horfa upp á miklar breytingar, þær
eru að verða um allt land. Það er því ekkert óeðlilegt að
hagsmunaárekstrar séu miklir og auðsæir. Hér er tekist
á um mikla hagsmuni. Kvótatilfærsla er mikil. Kvótinn
færist á færri hendur en slíkt skapar togstreitu. Líklega
munu menn ekki almennt gera sér ljóst hvað hefur verið
að gerast fyrr en kvótinn verður aftur aukinn og það
kemur í Ijós hverjir mega sækja í stækkandi fiskistofna
og hverjir ekki.
JA
Endurminningar úr
Skíðadalnum
Sigurður Olafsson við Krosshól í Skiðadal.
Gamla rckstrarbrúin yfir Skíðadalsá við Sveinsstaðafoss. Gangnaforingi
Stcingrímur Eiðsson kannar brúna. LjósmynJ: heþ. Tctin ■ 19«).
Það er alkunna, að Skíðadalur,
sem er önnur grein Svarfaðar-
dals, var albyggður fram yfir
síðustu aldamót. Þá hélst enn
ábúð á öllum býlum þar sem
hugsanlega var hægt að fram-
fleyta fjölskyldu á einni kú og fá-
einum kindum e.t.v. með lítils-
háttar viðbótartekjum af vinnu
af bæ og í sumum tilfellum með
smávægilegum sveitarstyrk.
A aldamótunum var þannig bú-
ið í Gljúfurárkoti og Sveinsstöó-
um, en báóar fóru þær jaróir í eyði
nokkrum árum síóar. Holárkot fór í
eyði 1925, Krosshóll 1935 og
sömu örlög hlaut Hverhóll 1947.
Enn er fólk okkar á meðal, sem
fætt er og uppalið á sumum þessara
eyddu býla. Þar er um að ræða fólk
frá Hverhóli og Krosshóli og
m.a.s. Gljúfurárkoti. Þar fæddist
Þorleifur Bergsson síóar bóndi á
Hofsá, 6. júní árið 1900. Ýmsir
hafa sýnt áhuga á að varðveita
minningar og minjar urn mannlífið
þarna í Skíóadalsbotninum svo
sem með því að halda til haga ör-
nefnum, sem enn geymast í minni,
svo og frásögnum af 'atburðum,
sem þar hafa gerst.
Sigurður bóndi í Syðra-Holti
er cinna langminnugastur þeirra,
sem hér geta lagt hönd á plóginn.
Hann er fæddur á Krosshóli 29.
júlí 1916, næstelstur barna þeirra
Olafs Sigurðssonar frá Krosshóli
og Kristjönu Jónsdóttur frá
Klaulabrekknakoti. Þau íluttust
búferlun niður í S-Holt vorið 1931,
þegar Sigurður var á 16. ári. Jörðin
fór þó ekki í eyði í það skiptið og
man Sigurður það vel, að á lciðinni
framan að, þar sem fólk og farang-
ur var llutt á vagni, þá mættu þau
fólkinu, sem skyldi veróa næstu
ábúendur á Krosshóli og voru nú á
leiðinni þangað frameftir. Þaó var
Eiður Sigurðsson og kona hans,
Valgeróur Júlíusdóttir, og börn
þeirra, en þau höfðu þá búió í
Brekkukoti í nokkur ár, (1926-
1931).
Örnefnaskrá
Nú nýlega hefur verið skrifuð upp
eftir Sigurði nokkurskonar ör-
nefnaskrá, sem tekur til þess svæð-
is, sem hér er til umræðu. Það er
svæðið, sem afmarkast af Holánni
að austan og landamcrkjum Hver-
hóls og Kóngsstaða aó vestan. Má
segja, að sá hluti björgunarstarfs-
ins sé vel á vegi staddur.
Minningabrot
Sigurðar Olafssonar
Miðvikudaginn 9. febrúar 1994
ræddi undirritaður við þau Syðra-
holtshjón, Sigurð Olafsson og Ast-
dísi Oskarsdóttur, en hún cr fædd
og uppalin á Kóngsstöðum. Talið
barst að gömlum minningum
tengdum Skíðadalsafréttinni.
Þess bcr fyrst að geta, að nálægt
1910 eignaóist hreppurinn allt það
afréttarland, sem áður hafði til-
hcyrt Vallakirkju, en það var Al-
mcnningur og Tungur. Síðan bætt-
ist Sveinsstaðaland við og var þaó
afmarkað með gaddavírsgirðingu,
sem lá frá Dalsánni skammt
norðan við Sveinsstaói og langt
upp í hlíó. Skömmu scinna var sett
upp „trippagirðing“ nokkur hundr-
uð metrum utar. Myndaðist þannig
hólf, scm átti að halda stórgripum.
I Skíðadalsafrétt ráku bændur
úr nióursveitinni sauðfé sitt, gjarn-
an í miójum júní eóa l’yrr eftir
ástandi gróðurs og þurfti því að
gera smölun til rúnings þar fram-
frá, oftast snemma í júlí.
Hross voru líka höfð í „Afrétt-
inni“ og ennfremur oft nokkur
naut, sem geymd voru þarna sum-
arlangt. Þangað gátu Skíðdælingar
lcitt kýr, sem þurftu aö hitta tudda.
Eg gcf nú Sigurði orðið:
Eg man þaó vel, hvað vió krakkar
vorum smcyk aó vita um þessar
ógurlegu skcpnur þarna skammt
framan við okkur. Allt voru þetta
naut, ekki kvígur eða uxar, kann-
ske á öðru ári og oltar en ekki
hornótt. Þaö er ekkert árcnnileg
skepna fyrir óharðnaða unglinga
að fást við. Stundum kom það fyr-
ir, að nautin höföu komist út fyrir
fremri afréttargirðinguna cn stopp-
uðu við trippagirðinguna. Þá urðu
þau stundum vör við kýrnar okkar,
sem voru þá e.t.v. á beit framan við
Stekkjarhús. Þá urðu tuddarnir æf-
ir og bölvuðu ægilega, svo að vel
heyrðist heim í Krosshól.
Vel man ég t.d. einu sinni, að
Maggi Gunnlaugs (Magnús Gunn-
laugsson f. 1899, d. 1967) þá ung-
lingspiltur, var hjá okkur smali.
Hann átti m.a. alltaf að sækja kví-
ærnar, sem héldu sig gjarnan suð-
ur og upp í Kálfadal eða frammi í
Skálum. Einu sinni kom hann ckki
heim mcð ærnar á vcnjulegum
tíma og mamma var orðin óróleg
og fór sjálf frameftir til að aógæta,
hverju það sætti. Þá reyndust naut-
in vera komin út að ytri girðingu
og Iétu ófriðlega því kýrnar voru
rétt hinumegin. Smalinn var hins-
vegar kominn langt upp í fjall, upp
í Bungur, treysti sér ekki til að fást
við ærnar, sem héldu sig nálægt
nautunum.
Það var heldur ekki heiglum
hent að koma þcim lramfyrir aftur,
cn þaó gerði pabbi sálugi alltaf
sjálfur, fór þá vel ríðandi og hafði
með sér ágætan hund, svartan að
lit, sem kallaður var Ganti. Nautin
báru fyllstu virðingu fyrir honum
og lctu þá reka sig eins og lömb
framfyrir fremri girðingu.
Nautaat í Skíðadal
Einu sinni gerðist nokkuð óvenju-
legt í sambandi við þcssi nautamál.
Pétur heitinn á Hnjúki (seinna í
Hrciðarsstaðakoti) og aðstoóar-
maóur hans voru að koma með
naut til hagagöngu í Afréttinni og
voru báðir ríðandi. Tuddi var skap-
vondur og auk þess hornóttur.svo
að þeir höfðu á honum fótband auk
bandsins í nasahringnum. Allt
gekk vel niður túnió, yllr ána og
l’rarn aó hliði á Kóngsstaðagirð-
ingu. Þcgar þangað kom fór annar-
hvor mannanna af baki til að opna
hliðið. Um leið hcfur víst slaknaó á
öðruhvoru bandinu. Tuddi var
fijótur að átta sig á möguleikunum,
brá vió og renndi á mannlausa
hestinn og rak annaö hornið djúpt í
síðu hans. Þetta var það mikill
áverki, að nauósynlegt reyndist að
afiífa hestinn. Veit ég ekki önnur
dæmi þess hér um slóðir, að naut
hafi orðið hcsti að bana.
Látum þessu nú lokið að sinni
cn höldum áfram í næsta tölublaði,
cf guð lofar. HEÞ