Norðurslóð - 25.10.1995, Blaðsíða 2

2 - NORÐURSLÓÐ
NORÐURSLOÐ
Útgefandi:
Rimar hf.
Ritstjórar og ábyrgðarmenn:
Hjörleifur Hjartarson, Laugahlíð, Svarfaðardal. Fax 466 1554
Jóhann Antonsson, Dalvík
Framkvæmdastjóri:
Sigríður Hafstað, Tjörn. Sími: 466 1555
Tölvuumbrot:
Hjörleifur Hjartarson og Þröstur Haraldsson, Reykjavík
Prentvinnsla: Dagsprent hf. Akureyri
Af sauðfé
Sauðkindin hefur verið óvenjumikið í sviðsljósinu
hér á landi að undanförnu eða kannski öllu heldur
þeir sem lifa á sauðkindinni; sauðfjárbændur. Lítið
hefur þó verið um gleðifréttir af vettvangi sauðbú-
skapar, lélegir markaðir, niðurskurður, riðuveiki
hér og þar um landið og nú síðast umdeildur
búvörusamningur. Sauðbændur og búsmali þeirra
hefur um árabil verið einhver vinsælasti blóra-
böggull þjóðarinnar sama hversu mjög umræddir
bændur hafa reynt að framleiða sparlega, draga
saman seglin, herða sultarólina og höggva skörð í
hjarðir sínar til að mæta auknu lystarleysi landans
á lambakjöti. Nú fyrir skemmstu vaknaði þjóðin
svo upp við þær fréttir að lífskjör þessa fólks væru
um það bil það lakasta sem þekktist hér á landi og
nánast undir sultarmörkum. Þorri landsmanna
hristi þá hausinn og hugsaði stundarhátt „Ja,
þvílík þrákelkni“.
Þeir eru líka ófáir sem ekkert botna í því hvers
vegna í ósköpunum bændur í Svarfaðardal eru að
hokra með rollur sem ekkert gefa í aðra hönd nema
armæðu og látlausan þeytinginn um allar þorpa-
grundir, hjarðirnar fátæklegar og margniður-
skornar vegna riðunnar sem sífellt vofír yfír
þessari voluðu byggð eins og blikandi brandur.
Þetta skilur náttúrulega ekki nokkur maður og
allra síst þeir sem mæla hamingjuna í krónum og
aurum, geyma búpening sinn í bankahólfum og
sölna eins og strá á hausti ef bláir geislar
tölvuskjánna ná ekki að skína á þá. Það sem þeir
munu aldrei skilja er að ást okkar á sauðpen-
ingnum á ekki hið minnsta skylt við peningaást
þeirra. Ast okkar á sauðskepnunni er fölskvalaus
og rómantísk og kemur hagnaðarvon ekki hið
minnsta við.
Að skera niður sauðfé í Svarfaðardal er
nefnilega ekki bara spurning um að skerða lítillega
tekjustofn bænda sem hvort eð er lifa á því að
mjólka kýr. í okkar augum jafngildir niðurskurð-
urinn atlögu að lífí okkar og menningu; því sem
gerir þessa sveit frábrugðna öðrum sveitum og við
viljum ekki fyrir nokkurn muna þurfa að sjá á
eftir. Sauðkindin á hug okkar og hjörtu og sauð-
burður, göngur og réttir eru ennþá okkar helstu
hátíðisdagar. Ef við ættum okkur skjaldarmerki
væri þar mynd af kind, hún er þvílíkt sam-
einingartákn fólksins sem þessa sveit byggir.
Það var frægt hér um árið þegar sauðlaust var í
dalnum að engu að síður voru haldnar réttir í
Svarfaðardal og allir mættu og sungu í kalsa-
rigningunni eins og ekkert hefði í skorist.
Sjónvarpið mætti á staðinn og þjóðin horfði
agndofa á þetta stórbilaða fólk í fréttatímanum um
kvöldið. Þetta var brandari ársins og menn hristu
hausinn lengi á eftir út um allt land. Auðvitað skildi
það ekki nokkur maður að það sem hér var á
ferðinni var fráleitt nokkur brandari heldur miklu
frekar staðföst heitstrenging fólks hér um slóðir að
gefast ekki upp þótt móti blési, hollustueiður og
ástarjátning til handa sauðskepnunni.
Líkast til er ekki nokkur von til þess að aðrir en
innbornir fái skilið hjartans einlæga ást okkar á
þessum málleysingjum en látum það ekki á okkur
fá, höldum okkar striki og kærum okkur kollótt
eins og blessaðar kindurnar gera. HjHj
Sigvaldi Gunnlaugsson
Eftirminnilegur
gangnadagur
Seinni hluti
I síðasta blaði birtum við fyrri
hluta frásagnar Sigvalda af
göngum í Sveinsstaðaafrétt fyrir
nœr þrem aldarfjórðungum. Inn í
greinina slœddist heldur ieiðinleg
prentvilla þar sem stóð „menn“ í
stað „mein“ í vísu Haraldar
Zophoníasarsonar um Skíðadal.
Reyndar er vísan til í tveim
útgáfum og að sögn eru báðar
útgáfurnar hafðar eftir skáldinu
sjálfu. Sú sem birtist í blaðinu síð-
ast virðist þó útbreiddari. Við not-
um nú tœkifœrið og birtum hina út-
gáfuna sem óneitanlega er full-
komnari hvað rímið varðar.
Grœddu mein hjá mey og svein.
Mjallaifríði salur.
Sjónarsteina unun ein
ertu Skíðadalur.
En höldum þá áfram frásögn-
inni.
Eftirminnileg nótt
Ekki man ég nú hvemig það skeði,
en inn í tjaldið fórum við tú-
tommunaglamir, held að þeir eldri
og hinir raunverulegu gangna-
menn hafi sett okkur inn fyrir
tjaldskörina til sín, þar sem þeir
sáu að við höfðum ekkert athvarf.
Þar sátum við og reyndum að láta
fara svo vel um okkur sem kostur
var á og fylgdumst með því sem
fram fór í tjaldinu um kvöldið.
Þröngt var þama í tjaldinu og voru
menn æði íengi að koma sér sem
haganlegast fyrir. Hygg ég, að allir
þeir sem komu í Sveinsstaði um
kveldið, hafi verið í þessu tjaldi,
því ekki varð ég var við fleiri tjöld
þar. Er menn höfðu komið sér
svona sæmilega fyrir, hófust fjör-
ugar umræður urn þessa tíma dæg-
urmál og held ég að flest milli
himins og jarðar hafi verið tekið til
umræðu, þótt umræðan væri nú
ekki alltaf hávísindaleg. En allt fór
þama friðsamlega fram. Jafnframt
umræðunum hóf nú Oddur í Há-
nefsstöðum að baka pönnukökur á
prímusnum sem settur var á kass-
ann sem áður var nefndur. Er mér
enn í minni hvemig Oddur fór að
við pönnukökubaksturinn, meiri
hlutann bakaði hann á venjulegan
hátt, en svo sveiflaði hann einni og
einni pönnuköku upp af pönnunni
þegar hún var bökuð öðm megin
og lét hana snúast við í loftinu og
koma niður á pönnuna aftur á
óbökuðu hliðina. Þannig bakaði
Oddur stóran hlaða af pönnukök-
um og söng hann lengst af við
baksturinn, því Oddur var söng-
maður með afbrigðum góður og
tóku ýmsir gangnamenn undir. Að
pönnukökubakstrinum loknum var
tekið til við að fá sér matarbita.
Drógu nú Vallabræður upp úr far-
angri sínum stafla af diskum og
fengu trúlega þeim sem voru á
þeirra vegum þama. Síðan úthlut-
uðu, þeir hverjum og einum af
þeim sem diskana höfðu fengið,
mat á þá. Kenndi þar margra grasa
af gimilegum mat. Aðrir gangna-
menn höfðu sinn eigin mat og opn-
uðu þeir nú töskur sínar eða poka
sem höfðu að geyma mat af ýmsu
tagi. En ekki var öllum hægt um
vik að fást við máltíðina sökum
þrengsla og óþæginda sem af þeim
leiddi. Við félagi minn frá Skeggs-
stöðum höfðurn einnig haft með
okkur þarna inn í tjaldið okkar
matartösku og fórum nú, ásamt
hinum, að fá okkur matarbita. Var
nú borðað um hríð og virtust allir
hafa góða matarlyst og létu það
ekki á sig fá þótt þröngt væri setið.
Héldu umræður áfram á meðan
borðað var, því ekki þrutu um-
ræðuefnin. A eftir matnum var svo
drukkið kaffi sem hitað hafði verið
á prímusnum eftir að pönnuköku-
bakstrinum lauk og var svo útdeilt
með því pönnukökunum góðu og
fengu allir sem inni í tjaldinu voru
kaffi og pönnukökur og vorum við
tútommunaglamir ekki eftir skild-
ir. Nokkurn tíma tók að útdeila
kaffinu, því lítið var um flát til að
drekka úr og tók hver við af öðrum
og var ekkert verið að spá í upp-
þvott á ílátunum eða neitt af slíku
tagi. Að borðhaldi loknu, ef hægt
var að kalla þetta borðhald, hófu
karlamir að syngja, en þama voru
margir góðir söngmenn. Tóku
flestir gangnamenn undir, þótt
ekki væru þeir allir æfðir söng-
menn, enda trúlega haft öðru að
sinna um ævina en að æfa söng. En
allir sungu þama af lífi og sál.
Hlustaði ég hugfanginn á því lítið
hafði ég um mína daga heyrt af
svona söng og fannst mér þetta
mikil upplifun. Var nú sungið
hvert lagið á fætur öðru og man ég
ennþá sum þeirra laga sem sungin
vom eins og „Blessuð sértu sveitin
mín“, „Rís þú unga Islands merki“
og „í birkilaut hvfldi ég bakkanum
á“ og auðvitað mörg fleiri. Og
Herra minn trúr! hér var sannar-
lega ekki á ferðinni neitt Bubba
Morthens væl. Ef til vill er þetta í
minningunni sveipað óeðlilegum
töfraljóma, því fjarlægðin gerir
fjöllin blá og mennina mikla. Oft
hefi ég hugsað um og óskað eftir
því, þegar líða tók á ævina, að ég
ætti þennan söng á spólu til þess að
geta frekar metið ágæti hans, en
slík tæki voru nú ekki þekkt í þá
daga svo ég verð að láta minning-
una duga. Þegar líða tók á kvöldið,
trúlega hefir nóttin verið tekin við,
fóru suntir að halla sér útaf eða
bara halla sér upp að sessunaut
sínum og reyna að sofna eitthvað
áður en lagt yrði af stað í göngum-
ar að morgni. Og smámsaman fjar-
aði söngurinn út uns hann þagnaði
með öllu og flestir sváfu svefni
hinna réttlátu. Sumir upplifðu þá
annan söng öllu ógeðfelldari en
sönginn um kveldið, þeir sem sé
hófu að hrjóta og hrutu nú í kór
með hinum skringilegustu tilbrigð-
um. En fyrr en varði var ég svifinn
inn á lönd draumanna, þótt ekki
væri hvflurúmið vel til svefns fall-
ið.
Kaldur gangnadagur
En fyrr en varði og alltof fljótt
fannst mér, var kallað, „Á fætur
piltar". Var þar gangnaforinginn á
ferð, því nú skyldu allir af stað í
göngumar. Risu menn upp, néru
stímr úr augum eftir alltof stuttan
svefn og stauluðust á fætur, stirðir
í öllum limum eftir óþægilegar
stellingar sem þeir höfðu legið í.
Ekki þurfti að klæða sig annað en
smeygja sér í yfirhafnir, því allir
sváfu í fötunum. Þegar litið var út
fyrir tjaldskörina brá mönnum í
brún, því jörð var orðin alhvít og
mokhríð.
Nokkrir gangnamenn höfðu
komið heimanað frá sér um nóttina
eða lagt sig á einhverjum bæ neðar
í dalnum og bættust þeir nú í hóp-
inn. Fóm menn nú að taka hesta
sína, leggja á þá reiðtygi og ganga
tryggilega frá gjörðum og öðmm
búnaði svo ekkert skyldi nú bila í
göngunum. Á meðan skipaði
gangnaforinginn fyrir um, hvar
hver skyldi ganga og urðu gangna-
menn að hlýða þeirri skipan, hvort
sem þeim þótti ljúft eða leitt. Það
kom í minn hlut að ganga í svo-
kölluðum Almenningi. Er það
austasta gangnasvæðið í afréttinni,
utan þverdala sem ganga inn í há-
lendið til austurs eða suðausturs.
Nú skildu leiðir okkar félaga míns
frá Skeggsstöðum, því hann var
settur á annað gangnasvæði. Svo
var haldið af stað fram Austur-
tungur sem em vestan árinnar er
skilur Almenning og Austurtungur
og þegar komið var fram undir
fremstu daladrög var farið yfir ána,
yfir í Almenninginn, þar sem við
skyldum hefja göngu niður eftir og
smala öllu fé til byggða á þessu
svæði. Nú hafði stytt upp hríðina,
veður var kyrrt en snjóföl nokkurt
á jörðu. Fjallasýn var engin því
þoka huldi fjöllin ofan í miðjar
hlíðar. Nú vorum við komnir
fremst í Almenning og var nú
Framhald á bls. 6