Norðurslóð - 26.02.2002, Blaðsíða 2

2 - Norðurslóð
Norðurslóð
Útgefandi: Rimar ehf.
Ritstjórar og ábyrgðarmcnn: Hjörleifur Hjartarson, Lauga-
steini, 621 Dalvík, sími: 466 3370. Netfang: hjhj@ismennt.is
Jóhann Antonsson, Dalvík. Netfang: ja@radgjafar.is
Framkvæmdastjóri: Sigríður Hafstað, Tjöm. Sími: 466 1555.
Umbrot: Þröstur Haraldsson, Reykjavík.
Netfang: throsth@isholf.is
Prentvinnsla: Alprent, Glerárgötu 24, Akureyri, sími: 462 2844..
Samvinna
ÓlafsQarðar
og Dalvíkur
Auðvitað er það merkilegt að nú sé í fullri alvöru verið
að ræða um að Dalvíkingar og Ólafsfirðingar sendi
sameiginlegt lið í meistaraflokki til keppni í 1. deild ís-
landsmótsins næsta sumar. Það hefur reynst erfitt að
stofna til samvinnu á ýmsum sviðum milli nágranna-
sveitarfélaga hvort heldur það er hér á þessu svæði eða
annarsstaðar. Samvinna milli keppnisliða í flokkaíþrótt-
um virðist í fljótu bragði vera óhugsandi yfir sveitar-
félagamörk. Það hefur reynst erfitt að sameina lið innan
sveitarfélaga eins og sannast hefur í umræðunni um
sameiningu KA og Þórs á Akureyri. Menn hafa sagt að
hægt væri að sameina flest allt annað en íþróttafélög.
Hvert lið á sinn áhangendahóp, fólk sem alltaf er til-
búið að styðja við bakið á sínum mönnum hvort sem
það er að hvetja liðin á leikjum eða vinna sjálboðavinnu
þegar þörf er á og í mörgum tilfellum styrkja liðin fjár-
hagslega. Vafalaust er það ekki síst svona bakhópur sem
á erfitt með að sjá sitt lið sameinast liði andstæðinganna
og hafa þá varla nokkurt lið til að standa á bakvið. Þetta
er ekki sagt til að gera lítið úr svona tilfinningamálum
heldur aðeins til að benda á að slíkt er til staðar.
Við erum hins vegar heppin hér við utanverðan Eyja-
fjörð að félögin á Dalvík og Ólafsfirði hafa unnið saman
á þennan hátt hvað varðar yngstu flokkana nú í tíu ár.
Þess vegna er unga fólkið vant þessu og finnst samvinna
sjálfsögð. Eitthvað af þeim kemur líklega til með að
keppa saman ef sameiginlegt lið verður að veruleika.
Aðrir fyrrum leikmenn munu þá vafalaust mynda bak-
sveit nýja liðsins. Þannig má leiða líkur að því að sam-
vinnan á liðnum árum muni auðvelda þetta nú.
Svo er líka hitt að á undanförnum árum hefur keppni
á milli þessara félaga ekki verið mjög hatröm. Liðin
hafa lengst af keppt hvort í sinni deildinni. Það er aðeins
allra seinustu ár sem þau hafa keppt sem andstæðingar.
Ólafsfirðingar hafa á undanförnum árum lengst af verið
með liðið sitt í úrvalsdeildinni og stundum náð mjög
góðum árangri. Lið Dalvíkinga hefur verið í neðri deild-
unum en nú síðustu ár í 1. deild en Leiftur í Ólafsfirði
hefur verið þar líka síðustu tvö árin.
A undanförnum árum hefur samvinna verið vaxandi
milli sveitarstjórnanna á Dalvík og Ólafsfirði. Mörg
verkefni eru nú sameiginleg. Má nefna samvinnuna í
skólamálum og félagsþjónustu sveitarfélaganna. Fyrir-
sjáanlegt er að umræða um sameiningu þessara sveitar-
félaga og Siglufjarðar verður tekinn upp á næstu árum
af meiri þunga en áður. Hugmyndir um að efla Eyja-
fjarðarsvæðið sem viðleitni í að minnka fólksstrauminn
til höfuðborgarsvæðisins hafa verið vaktar upp að nýju í
umræðunni. Þar beinast sjónir manna fyrst og fremst að
Akureyri en flestum á að vera ljóst að styrkur Akureyr-
ar er og verður að hafa öfluga byggð í nágrenninu.
Byggðin hér við utanverðan Eyjafjörð á sér vaxtar-
möguleika og þeim er hægt að ná fram ef menn ná að
nýta sér kosti samvinnu og sameiningar þar sem það á
við.
Rétt er hér að lokum að draga fram eitt af þessum
samstarfsverkefnum sem sveitarstjórnirnar á Dalvík og
Ólafsfirði hafa unnið að saman sem mjög mikilvægt er
að skili árangri sem fyrst en það er stofnun framhalds-
skóla við utanverðan Eyjafjörð með aðsetur á Dalvík.
Það er undarlegur seinagangur á þessu máli af hálfu
menntamálaráðuneytins. Lfndirbúningur sveitarstjórn-
anna hefur verið mjög faglegur og góður en málið hefur
verið sent á milli Heródesa og Pílatusa kerfisins og
hvergi fengist svör. Vonandi tekst með sameiginlegum
þrýstingi sveitarstjórnanna að ná árangri í þessu máli.
Það skiptir miklu að ná aftur upp aðsókn í framhalds-
skóla hér og ekki síst að byggja aftur upp nám á fisk-
vinnslubraut sem og skipstjórnarnámið sem hér var
enda er afbragðs aðstaða fyrir fyrir hendi sem ekki er
notuð.
JA
Þórarinn Eldjárn:
Lenska
Eins og fram kemur hér í blað-
inu verður Svarfdælskur mars
nú endurtekinn þar sem hann
þótti lukkast með afbrigðum vel
í fyrra. Meðal annarra hélt þar
erindi Þórarinn Eldjárn. Birtum
við hér crindið um leið og við
hvetjum íbúa Dalvíkurbyggðar
og alla landsmenn til að mæta á
marsinn og brúsinn og tónleik-
ana og fyrirlestrana 22. og 23.
febrúar nk.
Ágœta samkoma.
Ég verð að byrja á því að játa að
sú var tíð, og það ansi lengi, að
ég áttaði mig ekki almennilega á
þeim mönnum sem treystu sér til
og höfðu yndi af að brytja hina
örsmáu íslensku þjóð niður í
ótalmargar enn smærri þjóðir,
afskaplega ólíkar innbyrðis. Ein-
um ágætum höfundi man ég til
dæmis eftir sem gjarna skrifaði
minningargreinar í blöð um fólk
víðs vegar af landinu. Þar mátti
iðulega sjá setningar eins og
þessa: „Hún var svo mikill Hún-
vetningur að hún skildi aldrei
Skagfirðinga.“ Eða: „Þetta skil-
ur enginn sem ekki er alinn upp
á Ólafsfirði."
Ég átti líka bágt með að skilja
hörmuleg vandkvæði skáldsins
sem átti í svo miklum tjáskipta-
erfiðleikum við hamingjuna af
því hann talaði vestfirsku, en
hún sunnlensku. Þegar hann var
síðan loksins búinn að tileinka
sér sunnlensku hafði hamingjan
svissað yfir í vestfirsku, svo þau
náðu aldrei saman. Ég trúði því
hreinlega ekki að í slíkum suðu-
potti sem Reykjavík var á nýlið-
inni öld hefði svo veigalítill mál-
lýskumunur sem munurinn á
vestfirsku og sunnlensku getað
valdið viðlíka stórum og afdrifa-
ríkum misskilningi. Mér fannst
miklu líklegra að hamingjan
hefði hreinlega ekki áttað sig á
því hver þetta var af því að hann
hafði skipt um nafn eftir að hann
flutti í bæinn. Var hættur að heita
því veglega nafni Aðalsteinn og
hét nú bara Steinn. Kannski til
að villa um fyrir henni viljandi,
hér áður fyrr sóttust skáld eftir
lífsháska og hamingjuleysi, en
nú er Launasjóður rithöfunda
kominn í staðinn.
Mér hefur reyndar lengi verið
ljóst að þessar innlendu þjóð-
flokkapælingar eiga sér stoð í
gömlum ritum. Ekki þeim allra
elstu kannski, því eflaust hafa
allir verið eins á landnámsöld,
þeas. sem íslendingar, en sjálf-
sagt í staðinn flokkað sig fyrstu
áratugina sem ýmis konar af-
brigði af Norðmönnum. I Fær-
eyjum búa svo enn þeir sem
skiptu um skoðun á leiðinni.
Þetta er skýringin á því hvers
vegna íslendingar vita enn þann
dag í dag ekkert fyrirlitlegra en
það að skipta um skoðun.
Hitt er ljóst að þegar tímar
liðu fram hefur ekki farið hjá því
að einhver munur sprytti fram á
lífsstíl og viðhorfum, eftir því
hvar á landinu menn höfðu hol-
að sér niður án þess að eiga
afturkvæmt þaðan öldum saman
vegna lélegra samgangna. Þá
hljóta aðstæður og sveitarbragur
á hverjum stað að hafa sett mót
sitt á fólkið.
Ég man í fljótu bragði eftir
lýsingum séra Jóns Steingríms-
sonar á slíkum mun, eftir að
hann flyst úr Skagafirði og sest
að meðal Skaftfellinga. Sú
reynsla virðist hafa verið líkust
því að þurfa að flytja í aðra
heimsálfu nú á dögum. Og
reyndar verð ég að viðurkenna
að ég hef heyrt svipaða lýsingu
frá vorum tímum. Kona héðan af
Tröllaskaga settist að í af-
skekktri sveit á Suðausturlandi.
Spurð að því hvort þetta hefðu
ekki verið nokkur umskipti
svaraði hún því til að viðbrigðin
hefðu ekki getað verið meiri þó
hún hefði flutt til tunglsins. Hún
sagði þetta hvorugum staðnum
til lasts, aðeins til að undirstrika
þann reginmun sem hún taldi
vera á lífsmáta öllum, verklagi,
mataræði og veðurfari á þessum
tveimur landshornum.
En sem sagt, þrátt fyrir svo
ótvíræð dæmi, bæði forn og ný,
hef ég einhvern veginn aldrei
náð upp í slíka speki. Ég hef
aldrei getað séð neinn mun á
fólki eftir því hvaðan það er af
landinu. Ekki þannig að mér
þyki allt fólk vera eins, heldur
finnst mér það vera eins mis-
munandi hvar sem er, Húsvík-
ingar til dæmis jafnmikið eða lít-
ið skrítnir og segjum Hornfirð-
ingar. En ég treysti mér hinsveg-
ar ekki til að þekkja Húsvíking
frá Hornfirðingi svona almennt
séð, án fyrirframvitneskju eða
annarra hjálpartækja. En sér-
fræðingarnir sem þekkja svo vel
sundur Húnvetninga og Skag-
firðinga færu ábyggilega létt
með það.
Mér hefur löngum þótt það
leitt að vera svona gerður og
með sjálfsrannsókn komst ég að
þeirri niðurstöðu að þetta hæfi-
leikaleysi stafaði af því að sjálfur
er ég Reykvíkingur. Fæddur og
uppalinn á stað þar sem eigin-
lega allir eru meira og minna að-
komumenn. Og þar að auki
langflestir mjög illa haldnir af
sektarkennd, eins og nýlega kom
fram á æðstu stöðum í hinni ein-
kennilegu umræðu sem geisaði á
undan hinni stórfurðulegu skoð-
anakönnun og lýðræðistilraun
sem gerð var fyrr í þessurn mán-
uði um bernskuslóðir mínar um-
hverfis Reykjavíkurflugvöll.
Þeirri tilraun var þannig háttað
að rótgrónir Kópavogsbúar við
flugbrautarendann máttu ekki
kjósa en nýbakaðir Reykvíking-
ar búsettir langleiðina upp að
Hvalfjarðargöngum höfðu full-
an rétt til að segja sitt í sönnum
lýðræðisanda. Ekki meira um
það.
í uppvexti mínum í Reykjavík
á sjötta og sjöunda áratug síð-
ustu aldar hef ég sem sagt verið
haldinn þeirri firru barnsins að
ég væri sífellt að umgangast
Reykvíkinga, meðal-íslendinga
eða bara hreinlega fólk, en sé nú
auðvitað með trega eftir á að
þetta hljóta að hafa verið Skag-
firðingar, Bolvíkingar, Þingey-
ingar, Húnvetningar og svo
framvegis. Auðvitað heyrði mað-
ur þetta stundum nefnt og vissi
að til voru félög þessa fólks, svo-
kölluð átthagafélög (sem nú er
orðið ljóst að voru ekki stofnuð
af félagskennd, heldur sektar-
kennd) en maður vissi ekki af
hverju það kallaði sig þetta og
ekki var nokkurt viðlit að maður
treysti sér til að þekkja það í
sundur. Kannski var helst að
maður teldi sig hafa Rangæinga
á hreinu, en jafnvel það krosstré
brást þegar ég komst að því að
faðir besta vinar míns var for-
maður Rangæingafélagsins, en
samt tiltölulega mjög réttsýnn.
Svona fór þetta sem sagt: Það fór
allt í einn hrærigraut og afleiðing
þessa uppvaxtar varð óhjá-
kvæmilega sú, að minnsta kosti í
mínu tilfelli að ég varð sleginn
þessari miklu þjóðflokkablindu.
Nú megið þið ekki halda að
ég ætli að fara að harma þetta
eitthvað sérstaklega, og enn síð-
ur megið þið vonast eftir því að
ég ætli að fara að hallmæla reyk-
vískum uppruna mínum, hreint
ekki, slíkt er óhæfa, enda tek ég
heilshugar undir þau orð sem
standa einhversstaðar í Sturl-
ungu að „leiðast mér jafnan
fuglar þeir er í sitt hreiður
skíta.“ Það sem ég gerði hins-
vegar í þessu máli á sínum tíma
fólst í gamalkunnu bragði, ég
sneri vörn í sókn, gerði dyggð úr
ódyggðinni. Ég varð mjög gjarn
á að halda því fram að allt svona
hjal um mismunandi íslendinga
eftir búsetu, eða jafnvel búsetu
forfeðra þeirra væri ekkert ann-
að en innlent afbrigði af rasisma
af verstu sort og hið versta böl.
Fyrst eðlilegt og sjálfsagt teldist
að Húnvetningar og Skagfirð-
ingar gætu með engu móti skilið
hver annan, hvernig væri þá
hægt að ætlast til þess að Arabar
og Israelsmenn gerðu það, Eng-
lendingar og írar eða Olsarar og
Sandarar? Því hvað er það sem
fram fer á helstu átakasvæðum
heimsins annað en einskonar
hrepparígur í æðra veldi?
Og svo var vitnað í Reykja-
víkurskáldið Tómas Guðmunds-
son (sem var nú víst reyndar Ár-
nesingur) og sagt að hjörtum
mannanna svipaði saman í
Súdan og Grímsnesinu. Þvílík
vitleysa að vera að einbeita sér
að því að vera Snæfellingur eða
Þingeyingur í stað þess að reyna
bara að vera íslendingur og helst
heimsborgari.
Áfangasigrar unnust vissu-
lega, fannst mér, einn sá alstærsti
var breytingin sem gerð var á
bílnúmerakerfinu 1989. Við þá
breytingu hurfu smátt og smátt
tvær mjög þekktar manngerðir
úr þjóðlífinu, annars vegar freki
og yfirgangssami Reykjavíkur-
bflstjórinn úti á landi og hins
vegar ráðvillti sveitamaðurinn í
borgarumferðinni. Svona er nú
auðvelt að leysa vandamál, bara
með því að beita réttum aðferð-
um.
Jæja, en ég var víst ekki feng-
inn hingað til að rekja ævisögu
mína og fer því að reyna að
stytta mál mitt.
Ég væri ekki hér ef ég hefði
ekki allrækilega skipt um skoð-
un á þessum innlendu þjóð-
flokkamálum. Nú er svo komið
að ég vil hlúa að allri dælsku,
firsku, vísku, vetnsku, eysku og
lensku. Ekki til að efla útúrboru-
hátt og hrepparíg, heldur þvert á
móti í þeirri trú að innri fjöl-
breytni geri okkur betur í stakk
búin til að taka fagnandi við nýj-
um straumum úr ýmsum áttum.
Til að hérlendis geti þróast fjöl-
þjóðamenning með farsælum
hætti er nauðsyn að fyrir ríki hér
sterk fjölþjóðleg menning. Það
er enn nauðsynlegra í því milli-
bilsástandi sem nú stendur yfir
meðan sveitirnar eru að tæmast.
Þráðurinn má ekki slitna, hann
verður að vera til staðar þegar
sveitirnar fyllast á ný á næstu
áratugum.