Norðurslóð - 28.08.2002, Blaðsíða 4

4 - Norðurslóð
Minningarorð:
Hjálmar Blómkvist Júlíusson
Fæddur 16. desember 1924 - Dáinn 26. apríl 2002
Þann 16. september 1924 fæddist
drengur í Sunnuhvoli á Dalvík,
og var hann skírður Hjálmar
Blómkvist. Það var áttundi
kvisturinn sem leit dagsins ljós
af meiði þeirra hjóna Jónínu
Jónsdóttur húsmóður og Júlíus-
ar Björnssonar útvegsbónda.
Alls urðu þeir tíu kvistirnir, þar
af uxu úr grasi níu en einn and-
aðist í frumbernsku. Sumarið
var á enda og haustið að taka
við. A þessum árstíma er blóma-
skrúðið hvað fegurst og þá var í
Sunnuhvoli einn af fáum blóma-
görðum á Dalvík í fullum skrúða
og þótti iadæma fagur, enda hús-
móðirin mikið náttúrubarn.
Haustið var á næsta leiti með
alla sína litadýrð og þá skarta
hin svarfdælsku fjöll sínum lit-
föróttu hlíðum hvað skærast.
Þannig held ég að Blómkvist
nafnið sé tilkomið; fegurð nátt-
úrunnar á þessum árstíma hafi
ráðið nafngiftinni.
Hjálmar fór í stjórnmálaskóla
Sjálfstæðisflokksins um tvítugt
og var það mikil lífsreynsla fyrir
ungan og rammpólitískan mann
að sitja þar og kynnast fjölda
fólks sem hann bast vináttubönd-
um. En það átti ekki fyrir Hjálm-
ari að liggja að leggja út á þann
veg - hans helstu áhugamál voru
á öðrum vettvangi. Á þessurn
tíma voru að koma í ljós hæfileik-
ar hans og áhugi á leiklist. Hann
fór snemma að herma eftir sam-
tíðarfólki sínu. I stjórnmálaskól-
anum „stúderaði“ hann skörung-
ana Ólaf Thors og Bjarna Bene-
diktsson og náði þeim svo vel að
aðdáun vakti. Þegar Hjálmari
tókst best upp var það ekki ein-
ungis röddin heldur allt látbragð
sem fylgdi með.
Mér datt oft í hug þegar ég
hlýddi á Bomma, eins og hann
var ætið kallaður, sagan af
tveimur öldruðum nágrönnum á
Dalvík. Þeir hlustuðu mikið á
útvarpið, sérstaklega kvölddag-
skrána. Þegar út var komið að
morgni báru þeir oft saman kosti
og galla dagskrárinnar. Eitt sinn
var Gullna hliðið flutt í útvarp-
inu og hinn frábæri leikari Lárus
Pálsson lék Fjandann sjálfan.
Þegar þeir félagarnir tóku tal
saman morguninn eftir spurði
annar: „Jæja hvernig þótti þér
Skrattinn?" Hinn svaraði að
bragði: „Hann var góður; hann
var bara nákvæmlega eins!“
Fyrri spyrjandinn svaraði:
„Sama segi ég“ og snéri sér frá
með gletlni í augum, og frá við-
mælanda sínum gekk hann stutt-
stígur og útskeifur að vanda.
Þannig komst hinn mikli leikari
Lárus Pálsson frá sínu hlutverki
að þeirra dómi, og þannig held
ég að Bommi hafi gert þeim
flestum skil sem hann lék, hvort
heldur var á sviði eða ekki. Leik-
listin var vel við hans hæfi. Hann
fór ungur að koma fram í hinum
ýmsu leikritum og leikþáttum,
fyrst í barnadeild Dalvíkurskóla
og einnig á vegum ýmissa félaga
á staðnum og þá sérstaklega
Ungmennafélagsins.
Upp úr 1943 urðu miklar póli-
tískar ýfingar og úlfúð meðal
manna innan Ungmennafélags-
ins sem leiddi til stofnunar Leik-
félags Dalvíkur 1944. Þar haslaði
Bommi sér völl í upphafi og var
mjög virkur leikari árum saman.
Þau voru mörg og eftirminnileg
hlutverkin og þær persónur sem
Bommi skóp á þessum árum.
Auk þess að leika, syngja grín-
vísur og fara með gamanmál hér
á Dalvík þá lék hann í Reykjavík
og á Akureyri. Bommi fékk yfir-
leitt góða dóma fyrir hlutverk
sín. Eg minnist þess að eitt sinn á
17. júní þegar Bommi skemmti á
Ráðhústorginu á Akureyri, þá
hermdi hann eftir og lék einn
samtíðarmann sinn og góðkunn-
ingja, Ásgrím nokkurn Þor-
steinsson - eða Grímsa Spá eins
og hann var kallaður. Hann lék
hann og hermdi eftir með af-
brigðum vel. Þegar leikur stóð
sem hæst hjá leikaranum fór
hann að heyra sömu hljóðin og
hláturinn sem hann rak sjálfur
upp. Hann leit út undan sér og sá
þá Grímsa sjálfan hlæja af ein-
skærri aðdáun á eftirhermunni.
Einnig var Bommi söngvinn vel
og tók þátt í kórstarfi um árabil
bæði á Dalvík og Akureyri.
Áhugamál Bomma voru á
fleiri sviðum en leiklist og söng-
list. Það voru húsdýrin okkar,
sauðkindin og hesturinn, sem
fylgdu honum allt æfiskeiðið.
Hann var mikill og góður
skepnuhirðir og þar átti hann
margar ánægjustundirnar. Sauð-
burðinn að vori og ásetning að
hausti voru dásamlegir tímar í
lífi Hjálmars. Þó var hann ekki
þessi sanni ræktunarmaður í
þess orðs fyllstu merkingu í
sauðfjárbúskapnum, því litirnir
skiptu mestu máli við val líf-
lamba - skræpótt og enn meira
skræpótt var toppurinn. Bommi
var nærfærinn við skepnur - til
hans var leitað við sauðburð
þegar eitthvað bjátaði á. Þar
naut hann sín, enda snillingur
við þau verk. Haraldur Zóphon-
íasson hagyrðingur frá Barði orti
eftirfarandi til hans í orðastað
Slaufu gömlu, gamallar kindar
sem Bommi aðstoðaði við burð.
- Þannig var kveðjan frá þeirri
gömlu til „ljósmóðurinnar“:
Hjálmari skulda ég heila þökk
hundraðfalda eða jafnvel meira.
Mœli ég nú í máli klökk,
megi það lýðir allir heyra:
Sjúka og þjáða mig sóttir heim
sára fœðingarþraut að lina,
handlaginn mínum hrútum tveim
hjálpaðir inn í veröldina.
Lengi blessist þín líknarstörf
lagni, hjálpfúsi, góði drengur.
Fleirum en mér á þér er þörf.
Þannig um sauðburðinn til það
gengur.
Ríkur afsóma, fremd og frœgð
farðu blessaður alla daga.
Langa œvi við lukkugnœgð
lifðu íþínum Baldurshaga.
En á þessum tíma bjó Bommi
í íbúðarhúsinu Baldurshaga á
Dalvík. Við frændurnir, Bommi
og undirritaður, náðum vel sam-
an í áhuga okkar á fjárbúskap og
áttum við margar samræðu-
stundirnar um þessa ferfætlinga.
En seinni árin átti hestamennsk-
an hug hans allan. Hann var einn
stofnenda Hestamannafélagsins
Hrings og sat í stjórn þess fyrstu
árin. Hann eignaðist marga
hesta í áranna rás - misjafna þó
að gæðum. Ég held að Litli Jarp-
ur sem hann átti á Karlsárárum
sínum hafi borið af hans hestum,
enda talaði Bommi oft um hann
og snilli hans.
Hjálmar fór snemma að vinna
með föður sínum bæði til sjós og
lands. Á stríðsárunum ók hann
vörubíl; sennilega 37 módelið af
Chevrolet sem mágur hans Jón-
as Hallgrímsson frá Melum
hafði gert upp fyrir hann.
Bommi var við þessa iðju sína
fyrstu árin próflaus, en seinna
tók hann meiraprófið og stund-
aði leigubílaakstur á Akureyri í
nokkur ár við góðar vinsældir.
Hann fór til síldveiða á sumr-
in á mb. Baldri með Sigvalda
Þorsteinssyni frá Upsum, á
Hannesi Hafstein með Agli
bróður sínum, þá var hann á öðr-
um Hannesi Hafstein með Páli
Guðlaugssyni frá Miðkoti og
þriðja Hannesi Hafstein með
Jóni Magnússyni frá Patreks-
firði. Hann var einnig við annan
veiðiskap en síldveiðar, en þá
með öðrum skipstjórum. Bommi
aflaði sér vélstjórnarréttinda og
nýtti þau bæði til sjós og lands.
Hann var til margra ára vélstjóri
við frystihús KEA á Dalvík.
Árið 1950 kvæntist Bommi
konu sinni Sólveigu Eyfeld,
reykvískri blómarós sem á þeim
tíma bjó á Akureyri ásamt föður
sínum Ferdínand Eyfeld. Þau
hjón bjuggu fyrstu hjúskaparár
sín á Akureyri og síðar í Reykja-
vík. Á Dalvík bjuggu þau saman
í þrjá áratugi og þar ræktuðu þau
garðinn sinn, eignuðust sex
börn: Þórdísi f. 1950, Sólveigu f.
1951, d. 1998, Unni Maríu f. 1953,
Jón Björn f. 1956, Kolbrúnu f.
1957, d. 1977 og Hjálmar f. 1963.
Barnahópurinn var stór en
Minningarorð:
Hjalti Haraldsson
Fœddur 6. desember 1917 - Dáinn 11. ágúst 2002
Glaður og reifur
skyli gumna hver,
sinn uns bíður bana.
Hávamál
Hjalti Haraldsson kvaddi þenn-
an heim 11. ágúst 2002 á 85. ald-
ursári, eftir ójafna baráttu við
sjúkdóm sem engu eirir. Hjalti
vissi að hverju dró en mætti vá-
gestinum með æðruleysi. Hann
var þannig skapi l'arinn að vera
bjartsýnn þótt á móti blési og
huggaði sjálfan sig í andstreymi.
Hann kynntist návist hins slynga
sláttumanns þegar á unga aldri
þegar berklarnir, sem á þeim ár-
um kvistuðu niður ungt fólk í
landinu, höfðu nær tortímt hon-
um. Honum auðnaðist þó að
komast lífs úr þeirri orustu og
átti eftir að lifa langa starfsævi,
að vísu með skert þrek.
Hjalti var fæddur 6. desember
1917 á Þorleifsstöðum í Svarf-
aðardal, sonur hjónanna Harald-
ar Stefánssonar og konu hans
Önnu Jóhannesardóttur. Var
nokkuð greint frá ættum Hjalta í
minningargrein um Jóhannes
bróður hans í júníblaði Norður-
slóðar á þessu ári. Hjalti ólst upp
í föðurhúsum í Ytra-Garðshorni
í fjölmennum systkinahópi.
Hann var hjá Þórarni á Tjörn í
Grundarskóla á Þinghúsinu,
einn í hópi margra kynslóða
svarfdælskra barna sem nutu
handleiðslu þessa góða kennara
á fyrri helmingi 20. aldar.
Tæplega tvítugur hélt Hjalti
til náms í húsgagnasmíði á Akur-
eyri. Það nám fékk þó snöggan
endi þegar hann sýktist af berkl-
um sem fyrr var getið. Fór hann
á heilsuhælið í Kristnesi og var
þar samfleytt í þrjú ár. Hefur
það tvímælalaust verið unga
manninum mikil raun og reynsla
þar sem jafnan mátti búast við
því að þriðji hver sjúklingur væri
dáinn innan árs. Én þetta voru
líka þroskaár fyrir Hjalta. Hann
missti ekki móðinn meðan
nokkur vonarglæta var, en beið
þess sem verða vildi. En svo kom
batinn, ég held óvænt. Og þegar
Hjalti var brautskráður smitlaus
og félaus frá hælinu, kom öðling-
urinn og skólamaðurinn Snorri
Sigfússon, sveitungi hans honum
til hjálpar og útvegaði honum
kennslu við barnaskóla í Eyja-
firði. Síðan fór hann að vinna í
verksmiðjum S.I.S. á Akureyri
og var þar valinn til forystu í
starfsmannafélagi þeirra. Með
reglusemi fénaðist honum nóg
til þess að hann gat farið til náms
í Hólaskóla. Þaðan lauk hann
prófi í búfræði vorið 1944.
Á Hólum fann hann konuefn-
ið sitt, Önnu Sölvadóttur frá
Miklhóli í Skagafirði. Hún lést
fyrir tveimur árum og er hennar
minnst í ágústblaði Norðurslóð-
ar árið 2000. Þau Anna fóru að
búa á Litla Hamri árið 1946.
Þeim búnaðist vel og gátu komið
með álitlegan bústofn út í Svarf-
aðardal þegar þau hófu búskap í
Ytra Garðshorni árið 1950. Tók
Hjalti þegar til óspilltra mála,
byggði fjárhús, votheysturn,
hannaði og smíðaði færiband til
að flytja hey í turninn. Hann
stækkaði íbúðarhúsið. Að þessu
vann Hjalti sjálfur, því hann var
hagur í besta lagi. Túnið stækk-
aði hann að landamerkjum og
girti jörðina. Upp úr 1970 reisti
Hjalti ný og vönduð fjárhús fyrir
300 fjár og hlöðu við.
Um áratug síðar byggði hann
tvo loðdýraskála, en þá var loð-
dýrarækt í hvað mestum upp-
gangi, og hátt verð á skinnum. Sú
atvinnugrein gekk þó ekki sem
skyldi þegar frá leið vegna verð-
hruns á loðskinnamarkaði.
Hjalti og Jón sonur hans stund-
uðu engu að síður loðdýrabú-
skapinn áfram af alúð og þraut-
seigju og náðu góðum tökum á
því að hirða dýrin og kynbæta
stofninn. Svo fór þó að rekstur-
inn varð erfiðari en að rönd yrði
við reist og hættu þeir feðgar
loðdýrabúskap.
Hjalti var félagslyndur og
sinnti bæði félagsmálum og
stjórnmálum. Hann var virkur
ungmennafélagi og um skeið
formaður Ungmennasambands
Eyjafjarðar. Hann sat í stjórn
búnaðarfélagsins og fleiri félaga
í sveitinni, sat í hreppsnefnd og
var oddviti hennar um tíma.
Hann sat á Alþingi um stundar-
sakir sem varaþingmaður. Hann
var annars bágrækur í flokki og
fór stundum sínar eigin leiðir.
Hann stundaði nokkuð íþróttir á
yngri árum og var m.a. í sigurliði
UMFS á Dalvík sem varð Norð-
urlandsmeistari í knattspyrnu
1936. Eyjafjarðarmeistari í há-
stökki var hann 1946.
Hann var góður félagi, glaður,
söngvinn og fljúgandi hagmælt-
ur. Bræðurnir í Garðshornunum
tveimur sungu mikið saman, oft í
kvartett og komu stundum fram
á skemmtunum í sveitinni um
miðja síðustu öld. Hjalti söng í
Karlakór Dalvíkur fram yfir átt-
rætt.
Úr því að minnst var á hag-
mælsku Hjalta, set ég hér að
gamni tvær stökur eftir hann.
Þær urðu til 30. október 1960
þegar við vorum í eftirleit uppi á
Grundarheiðum. Tíð hafði verið
góð um haustið og rauð jörð upp
á eggjar. Við vorum komnir upp
í Brennihnjúk, en höfðum enga
skepnu séð. Þá segir Hjalti:
Það er ekkert efamál,
allvel fœst það sannað,
að hér engin sauðarsál,
sést eða nokkuð annað.
Nú komum við upp á hól einn
og blasti þá við okkur fjárhópur
á beit í dýjaveitu. Sagði ég þá við
Hjalta að hér yrði hann að gera
bragarbót; hún kom um hæl:
Það er ekkert efamál
allvel fœst það sannað
að víða leynist sauðarsál.
Seint er fjallið kannað.
Þau Hjalti og Anna eignuðust
átta börn. Þau eru: Haraldur
Gauti, f. 12. maí 1946; Jónína, f.
4. apríl 1948; Halldóra Kristín, f.
23. febrúar 1950; Sölvi Haukur, f.
20. apríl 1952; Jón Ragnar, f. 28.
apríl 1955; Anna Sigríður f. 14.
apríl 1960; Sólveig María, f. 19.
maí 1964; Hjalti Viðar, f. 23. sept-
ember 1966.
Hjalti var um margt litríkur
maður, áræðinn og hugkvæmur.
Þegar halla tók undan fæti í loð-
dýrabúskap, datt honum í hug að
bjóða áhugamönnum land undir
golfvöll á jörð sinni. Sú hugmynd
fékk góðan byr. Golfklúbburinn
Hamar var stofnaður. Varð þá til
hinn ágæti Arnarholtsvöllur í
Ytra-Garðshorni, þangað sem
fjöldi fólks hefur sótt sér ánægju
og heilsubót.
Að lokum vil ég geta þess að
fáa menn hef ég þekkt, sem var
gefið að lifa lífi sínu jafn vel í
samræmi við hina fornu lífsreglu
úr Hávamálum sem vitnað er til
í upphafi þessara skrifa.
Ég árna Hjalta allra heilla í
nýrri tilveru Guðs um geim og
votta fjölskyldunni innilega
samúð okkar Þuríðar.
Júlíus J. Duníclsson