Morgunblaðið - 20.01.2017, Side 6

6 MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 20. JANÚAR 2017
Þ
orri er nefndur í heimildum
frá miðöldum og þá sem ein-
hvers konar vættur vetrar og
einnig er minnst á þorrablót í
því sambandi. Lýsingar benda til að
menn hafi þá gert vel við sig í mat og
drykk. Orðið þorrablót kemur fyrir í
Orkneyinga sögu og á tveimur stöð-
um í Flateyjarbók.
Þorrablót í nútímalegum skilningi
er þó ekki ýkja gamall siður. Elsta
þorrablót sem heimildir geta um hélt
Kvöldfélagið í Reykjavík árið 1867.
Ólafur Davíðsson, höfundur bók-
arinnar Íslenskar gátur, skemmt-
anir, víkivakar og þulur sem hið Ís-
lenska
bókmenntafélag gaf út
á árunum 1889 til
1903, segir:
„Þorrablótin eiga
upptök sín að rekja til
íslenskra stúdenta í
Kaupmannahöfn, eða
að minnsta kosti héldu
þeir þorrablót 1873.
Ég hef heyrt sagt, að
doktor Björn Ólsen
hafi gengist mest fyrir
því og eftir hann er
veislukvæðið, Full
Þórs. 1880 mun Forn-
leifafélagið í Reykja-
vík hafa haldið þorra-
blót, þótt ég hafi ekki
rekið mig á skýrslur um það í blöð-
unum. Aftur hélt það stóreflis þorra-
blót 21. janúar 1881. Veislusalurinn
var búinn fornum voðum, skjald-
armerkjum og öndvegissúlum. Lang-
eldar brunnu á gólfinu. Samsætið
byrjaði með griðasetningu að fornum
sið og var ekki mælt meira undir
samsætinu. Við samdrykkjuna á eftir
var guðanna minnst, Óðins alföður,
Þórs, Freys og Njarðar til ársældar,
Braga og Freyju o.s.frv. Ekki hef ég
rekið mig á skýrslur um önnur þorra-
blót í blöðunum, en það er vonandi að
þau leggist ekki niður. Það má ekki
minna vera en gömlu guðanna sé
minnst einstöku sinnum í þakklæt-
isskyni fyrir fornöldina.“
Sagan sýnir að Ólafur Davíðsson
hefði ekki þurft að kvíða framtíðinni
hvað snertir þorrablótin. Þau eru nú
haldin víða um land og eru sum æði
fjörug. Siðurinn er síður en svo á
undanhaldi – þvert á móti. Þorrablót-
in eru raunar einskonar árshátíð
sveitanna og oft eru þar heimatilbúin
skemmtiatriði.
Margrét Jónsdóttir á Syðra-Velli í
Gaulverjabæjarhreppi var í
skemmtinefnd þorrablóts sinnar
sveitar í fyrra.
„Í nefndinni í fyrra voru sveit-
ungar frá sex bæjum hér í hreppn-
um, þeir eru Syðri-Völlur, Galtastað-
ir, Hamar, Hamarskot, Dverghamar
og Hamarshjáleiga, við köllum
nefndina Hamarssamtökin. Formað-
ur hennar er Sigurður Ingi Sigurð-
arson í Hamarskoti. Við byrjuðum að
funda strax í upphafi árs 2016. Fund-
irnir voru haldnir bæði á bæjum
nefndarfólks og í Félagslundi sem er
félagsheimilið okkar,“ segir Margrét.
„Vinnan fór líka fram út um alla
sveit því við tókum upp kvikmynd.
Þetta hefur áður verið gert – en ekki
í svona ríkum mæli. Ingveldur Þor-
steinsdóttir á Syðra-Velli, nemandi í
Kvikmyndaskóla Íslands, sá um
myndatökuna hjá okkur og alla eft-
irvinnu við myndina líka.“
Hvað var verið að kvikmynda?
„Þetta er leikin kvikmynd, sviðsett
voru atvik sem átt höfðu sér stað árið
2015 eða réttara sagt á milli þorra-
blóta hér í sveitinni. Yfirleitt eru blót-
in haldin snemma í febrúar. Helst
voru til umfjöllunar skemmtileg atvik
úr sveitinni sem sett voru upp á
spaugilegan hátt.“
Nefndin leikur sjálf grínatriðin
Hvernig tók fólk í að leika þessi grín-
atriði?
„Við í nefndinni lékum öll atriðin
en ekki þeir sem verið
var að gera grín að. Við
vorum á lítilli rútu sem
einn í nefndinni á og
þetta var þannig sett
upp að það voru leiknir
túristar sem óku um
sveitina og komu við á
bæjunum sem í hlut áttu
og þar voru atriðin tekin
upp. Forðast var þó að
hitta ábúendur eða
heimilisfólk svo ekki
fréttist af uppátækinu.“
Hvernig var kvik-
myndinni tekið á þorra-
blótinu?
„Henni var mjög vel
tekið og mikið hlegið. En
kvikmyndin var ekki sýnd í beit held-
ur voru leikin atriði í bland á sviðinu
sem tengdust efni myndarinnar.“
Hvað var helst tekið fyrir?
„Við tókum ýmis atriði. Til dæmis
tókum við fyrir stofnfund nýs ung-
mennafélags. Stofnfundur nýs ung-
mennafélags í sveitinni hafði átt sér
stað skömmu áður í Flóahreppi. En
nefndarmenn voru ekki beint ung-
legir í myndinni svo vægt sé til orða
tekið. Einn var svo gamall að hann dó
á sviðinu.
Í öðru atriði fórum við í fjósið hjá
einum góðbónda sem hafði fengið sér
vélmenni. En hjá okkur í myndinni
var vélmennið lifandi maður sem
smurði júgurfeiti á frúna á bænum og
vildi helst eltast við dætur góðbónd-
ans.
Einnig tókum við svo fyrir jarð-
arkaup eins bóndans sem höfðu í
raun farið fram nokkru áður hér í ná-
grenninu. En við settum það þannig
upp í myndinni að bóndinn var látinn
bjóða frúnni í sumarbústað. Hún vissi
ekkert hvert þau væru að fara og var
mjög ánægð með uppátækið. En það
runnu á hana tvær grímur þegar hún
sá hvert þau fóru. Þau fóru á jörðina
sem hann keypti og þar bauð hann
henni að dveljast með sér í íbúðar-
húsinu og hann hafði með sér vinnu-
gallann og stígvélin sín og jarð-
arkaupalistann.“
Hefðbundinn þorramatur á borðum
Hvernig gekk að undirbúa sjálfa
veisluna?
„Það gekk mjög vel. Við fengum
matinn frá Veisluþjónustu Suður-
lands. Þetta var hefðbundinn þorra-
matur, hangikjöt, svið, súrmatur og
svo var raunar boðið upp á lamba-
steik líka fyrir þá sem ekki borða
þorramat. Þannig hefur það verið
haft í mörg ár. Áður fyrr sá skemmti-
nefndin um matinn. Við keyptum
hann þá tilbúinn en sáum um að
sneiða hann niður í trog og sjóða
kartöflur og rófur. Þetta er aflagður
siður fyrir nokkrum árum, honum
fylgdi svo mikil vinna. Nefndarfólki
finnst þægilegra að kaupa allt að
tilbúið, annars fór dagurinn í að und-
irbúa matinn. Nú getur nefndin ein-
beitt sér betur að skemmtiatrið-
unum, oft er síðasta æfing sama
daginn og þorrablótið er. Einnig er
ýmislegt annað sem hún þarf að sjá
um, svo sem að selja inn og fleira sem
heyrir til skemmtuninni.“
Er þorrablót gamall siður í Gaul-
verjabæjarhreppi?
„Það er búið að halda þorrablót í
Gaulverjabæjarhreppi í nærri sjötíu
og fimm ár. Það má kannski geta
þess að þessi skemmtun var í upphafi
nefnd hjónaskemmtun og það var
ekki þorramatur fyrstu árin en svo
breyttist það og farið var að bjóða
upp á þorramat. Ég veit ekki alveg
hvenær, sennilega á sjötta áratugn-
um eða þar um bil.
Árið 1949 var lokið við byggingu
Félagslundar og síðan hafa þorra-
blótin verið haldin þar. Áður hafa
þessar skemmtanir líklega verið
haldnar í gamla samkomuhúsinu sem
byggt upp úr 1911. Það hefur ein-
kennt þorrablót okkar hér í Gaul-
verjabæjarhreppi lengi að fenginn er
ræðumaður fyrir hvert blót utan
sveitar. Hjá okkur í fyrra var ræðu-
maður Björgvin Skapti Bjarnason
sem er oddviti Skeiða- og Gnúpverja-
hrepps.“
Fór kornung á fyrsta þorrablótið
Manst þú eftir þorrablótum frá æsku
þinni?
„Ég er frá Syðri-Velli og ólst hér
upp og fékk fyrst að fara á þorrablót
árið 1980, þá var ég á sextánda ári og
foreldrar mínir í skemmtinefndinni.
Ég skemmti mér konunglega á þessu
þorrablóti eins og alltaf síðan. Sjálf
var ég fyrst í skemmtinefnd fyrir
þorrablót árið 1986. Sveitinni er skipt
í sex þorrablótsdeildir, þannig að fólk
er í nefndinni í sinni deild á sex ára
fresti.“
Er erfitt að finna skemmtiatriði?
„Nei, ekki hefur okkar nefnd fund-
ist það. Við notumst mikið við grínið,
setjum allt upp á spaugilegan hátt.
Stundum eru samdir söngtextar sem
koma inn í grínið. Stefanía Geirs-
dóttir í Hamarshjáleigu er helsta
grínskáldið okkar og svo dóttir henn-
ar, Fanney Hrund Hilmarsdóttir.
Einnig hef ég og fleiri komið að því
að semja texta. Svo er alltaf dreift á
borðin svokölluðum borðsálmum fyr-
ir fjöldasöng.“
Hvernig skipuleggið þið það sem
fram á að fara?
„Öll nefndin kemur saman og
varpar fram hugmyndum. Meðan við
erum að vinna að skemmtiatriðunum
fæðast nýjar hugmyndir og þær eru
svo útfærðar. Stundum eru atriðin
orðin svo mörg að skorið er niður. Við
vorum lengst af í fyrra að slípa atrið-
in í kvikmyndinni. Hún var mikið
verkefni – ekki síst fyrir Ingveldi
sem tók allt upp og klippti saman.“
Prúðbúnir gestir duglegir að dansa
Er mikið dansað á þorrablótum ykk-
ar?
„Já, það er mjög mikið dansað og
þátttakan er almenn í dansinum. Við
fáum hljómsveit á þorrablótin. Í
fyrra var það hljómsveitin Band-
menn sem lék fyrir dansi. Bæði eru
dansaðir gömlu dansarnir og einnig
dansað eftir vinsælum lögum.“
Er mikill spenningur fyrir þorra-
blótinu í sveitinni?
„Já, það er alltaf mikil stemning
fyrir þorrablótinu, fólk býr sig uppá
og kemur prúðbúið. Hér hefur ekki
mikið tíðkast að konur komi á upp-
hlut en það er þó alltaf ein og ein í
þjóðbúningi. Vilji fólk drekka áfengi
hefur það með sér sinn drykk. Allra
síðustu ár hafa nefndirnar þó boðið
upp á að fólk geti keypt sér bjór og
létt vín. Annars er sjaldan drukkið í
óhófi á þorrablótum hér, fólk fer yf-
irleitt vel með vín á þessum skemmt-
unum. Oft voru þó þorrablótin
skrautlegri hér áður fyrr, meira var
þá drukkið af sterku víni og áhrifin
eftir því. Þetta breyttist nokkuð þeg-
ar bjórinn kom.“
Hvernig gengur fólki að komast á
þorrablótin veðursins vegna?
„Yfirleitt höfum við verið heppin
með veður en ég man eftir einu
þorrablóti þar sem kyngdi niður snjó
allan daginn. Þetta var árið 1984 og
nánast orðið ófært um kvöldið. Því
komu það ár þónokkuð færri á blótið
en venjulega. Mig minnir að ég og
maðurinn minn, Þorsteinn Ágústs-
son, höfum það árið farið á traktorn-
um á þorrablótið en það er raunar
ekki langt fyrir okkur að fara í Fé-
lagslund, um tveir kílómetrar.“
Hefur þú frétt af undirbúningi
þorrablótsins í ár?
„Nei, ég hef ekkert frétt af því og
bíð bara spennt. Núna er skemmti-
nefndin frá Partabæjunum svoköll-
uðu, Ragnheiðarstöðum og Fljóts-
hólum. Sú nefnd hóf sína vinnu
ábyggilega fyrir nokkuð löngu og
þorrablótið verður núna 4. febrúar í
Félagslundi.“
Ertu búin að ákveða hvaða kjól þú
ætlar að vera í?
„Nei, ég ákveð það bara daginn
sem ég fer. Ég velti því ekkert óskap-
lega fyrir mér og fæ mér ekki endi-
lega nýjan kjól fyrir hvert þorrablót.
Kannski verð ég í sama kjólnum og
ég var í í fyrra. Ég keypti þann kjól í
München í Þýskalandi árið 2012.
Hann er fjólublár og örlítið fleginn,
hnésíður og þægilegur til að dansa í.“
gudrunsg@gmail.com
Undirbúningur Salurinn í Félagslundi. Kokkurinn, Ole Olesen, setur á borðið.
Mannfagnaður Hvergi skortir á gleðina á þorrablótunum enda þekkt að þar sem Gaulverjar koma saman – þar er gaman.
Skemmtiatriði Atriði úr kvikmyndinni sem unnin var fyrir þorrablót. Túristar á
ferð um Gaulverjabæjarhrepp hinn forna, fólk af ýmsum þjóðernum saman komið.
Þorrablót
í Gaulverja-
bæjarhreppi
Þorrablót landsmanna auka á léttleika tilverunnar
víða um byggð ból á Ísland og veitir ekki af á dimm-
um vetrarkvöldum. Þorrablót hafa verið haldin í
einhverju formi í nær sjötíu og fimm ár í Gaulverja-
bæjarhreppi að sögn Margrétar Jónsdóttur á Syðri-
Velli sem var í þorrablótsnefnd í sinni sveit í fyrra.
Margrét Jónsdóttir á
Syðri-Velli í Flóahreppi.
Gaman Allt getur gerst!